เมนู

2. คณโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา

[209-218] คุฬฺหปฏิจฺฉนฺโนติ อปากโฏวฯ เอโก ปุตฺเตนาติ เอกสฺเสกํ ภตฺตํ ‘‘อหํ อญฺเญน นิมนฺติโต’’ติ น วุจฺจติฯ ‘‘สเจ เอกโต คณฺหนฺติ , คณโภชนํ โหตี’’ติ (ปาจิ. อฏฺฐ. 217-218) วุตฺตตฺตา จตฺตาโร อุปาสกา จตฺตาโร ภิกฺขู วิสุํ วิสุํ นิมนฺเตตฺวา หตฺถปาเส ฐิตานํ เจ เทนฺติ, คณโภชนํ โหติ เอวาติ เอเก, ตํ น ยุตฺตํ วิยฯ ‘‘วิญฺญตฺติโต ปสวเน คณสฺส เอกโต คหเณ อิมินา สิกฺขาปเทน อาปตฺติ, วิสุํ คหเณ ปณีตโภชนสูโปทนวิญฺญตฺตีหี’’ติ ลิขิตํฯ ‘‘วิญฺญตฺติโต ปสวนํ อฏฺฐุปฺปตฺติวเสน อฏฺฐกถายํ อนุญฺญาตํฯ สูโปทนาทิวเสน ตตฺถ อาปตฺติ เอวา’’ติ วุตฺตํ, ตํ น ยุตฺตํฯ กสฺมา? ปริวาเร (ปริ. 168) เอว ทฺวินฺนํ อาการานํ อาคตตฺตา, ตสฺมา อฏฺฐกถายํ ‘‘อนุญฺญาต’’นฺติ ทุวุตฺตํฯ อฏฺฐุปฺปตฺติยํเยว ปากฏนฺติ ‘‘ปทภาชเน น วุตฺต’’นฺติ วตฺตพฺพํฯ เอกโต คณฺหนฺตีติ คหิตภตฺตาปิ อญฺเญ ยาว คณฺหนฺติ, ตาว เจ ติฏฺฐนฺติ, เอกโต คณฺหนฺติเยว นามฯ ‘‘คจฺฉติ เจ, อนาปตฺตี’’ติ วทนฺติฯ

เอตฺถาห – ‘‘ปฏิคฺคหณเมว เหตฺถ ปมาณ’’นฺติ วุตฺตํ, อถ กสฺมา ปาฬิยํ ‘‘คณโภชนํ นาม ยตฺถ จตฺตาโร…เป.… ภุญฺชนฺติ, เอตํ คณโภชนํ นามา’’ติ (ปาจิ. 218) วุตฺตนฺติ? วุจฺจติ – ยตฺถาติ อุปโยคตฺเถ ภุมฺมวจนํฯ จตฺตาโรติ คณสฺส เหฏฺฐิมปริจฺเฉทนิทสฺสนํฯ ปญฺจนฺนํ โภชนานนฺติ อาปตฺติปฺปโหนกโภชนนิทสฺสนํฯ อญฺญตเรน โภชเนน นิมนฺติตาติ อกปฺปิยนิมนฺตนนิทสฺสนํฯ นิมนฺตนวเสเนว ปน คณโภชนสฺส วุตฺตตฺตา ‘‘นิมนฺติตา ภุญฺชนฺตีติ วุตฺต’’นฺติ วุตฺตํฯ ‘‘อญฺญตรํ โภชนํ วิญฺญาเปตฺวา ภุญฺชนฺตี’’ติ ปน น วุตฺตํ อฏฺฐุปฺปตฺติยํเยว ปากฏตฺตาฯ ยํ ภุญฺชนฺตีติ เอวํ สมฺพนฺโธ เวทิตพฺโพฯ ตตฺถ ภุญฺชนฺตีติ ปฏิคฺคาหกนิยมวจนํฯ น หิ อปฺปฏิคฺคหิตกํ ภิกฺขู ภุญฺชนฺติฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ ‘‘คณสฺส ยโต ปฏิคฺคหิตาหารโภชนเหตุ ปาจิตฺติย’’นฺติฯ อาคนฺตุกปฏฺฏํ โมฆสุตฺเตน สิพฺพิตฺวา ฐเปนฺติ, ตตฺถ อนุวาเต ยถา เอกตลํ โหติ, ตถา หตฺเถหิ ฆฏฺเฏติฯ วเลตีติ อาวฏฺเฏติฯ ปริวตฺตนนฺติ สุตฺตํ คณฺหนฺตานํ สุขคฺคหณตฺถํ สุตฺตปริวตฺตนํ กโรติ, ปฏฺฏํ สิพฺพนฺตานํ สุขสิพฺพนตฺถํ ปฏฺฏปริวตฺตนญฺจฯ นวจีวรการโก อิธาธิปฺเปโต, น อิตโรติฯ ‘‘พิมฺพิสารํ อาปุจฺฉิตฺวา สมฺภาเร กยิรมาเนเยว กาลา อติกฺกนฺตา, ปจฺฉา คณโภชนสิกฺขาปเท ปญฺญตฺเต ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา ปุจฺฉี’’ติ วทนฺติ, อญฺญถา อฏฺฐกถาย วิรุชฺฌนโตฯ

[220] ‘‘ทฺเว ตโย เอกโตติ เยปิ อกปฺปิยนิมนฺตนํ สาทิยิตฺวา’’ติอาทิวจเนน อกปฺปิยนิมนฺตนปจฺจยา เอว อนาปตฺติ, วิญฺญตฺติโต อาปตฺติเยวาติ ทีเปติฯ อนิมนฺติโต จตุตฺโถ ยสฺส ตเทตํ อนิมนฺติตจตุตฺถํฯ เอส นโย สพฺพตฺถฯ ปเวเสตฺวาติ นิสีทาเปตฺวาฯ จีวรทานสมยลทฺธกจตุกฺกํ จีวรการสมยลทฺธกจตุกฺกนฺติ เอวมาทีนิฯ ตานิ จาติ เยหิ โภชเนหิ วิสงฺเกโต นตฺถิ, ตานิฯ มหาเถเรติ อุปสมฺปนฺเนฯ อฏฺฐตฺวาติ ฐิเตน นิมิตฺตํ ทสฺสิตํ โหติฯ ตตฺถ ตตฺถ คนฺตฺวาติ รถิกาทีสุ ภิกฺขุสมีเป คนฺตฺวาฯ อิมสฺมิํ ปน สิกฺขาปเท กตฺถจิ โปตฺถเก ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, จีวรทานสมเย คณโภชนํ ภุญฺชิตุํฯ เอวญฺจิทํ ภควตา ภิกฺขูน’’นฺติ ปาโฐ ทิสฺสติฯ กตฺถจิ ‘‘ภุญฺชิตุ’’นฺติ วตฺวา ‘‘เอวญฺจ ปน, ภิกฺขเว, อิมํ สิกฺขาปทํ อุทฺทิเสยฺยาถา’’ติ ปาโฐ, อยํ โสภโนฯ

คณโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. ปรมฺปรโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา

[221] อธิฏฺฐิตาติ นิจฺจปฺปวตฺตาฯ พทรจุณฺณสกฺกราทีหิ โยชิตํ พทรสาฬวํกิรกมฺมกาเรนาติ กิรสฺส กมฺมกาเรนฯ

[226] ‘‘วิกปฺเปตฺวา คณฺหาหี’’ติ เอตฺถาหุ โปราณตฺเถรา ‘‘ภควโต สมฺมุขา อวิกปฺเปตฺวา เคหโต นิกฺขมิตฺวา รถิกาย อญฺญตรสฺส ภิกฺขุโน สนฺติเก วิกปฺเปสิ, วิกปฺเปนฺเตน ปน ‘มยฺหํ ภตฺตปจฺจาสํ อิตฺถนฺนามสฺส ทมฺมี’ติ วตฺตพฺพํ, อิตเรน วตฺตพฺพํ ‘ตสฺส สนฺตกํ ปริภุญฺช วา ยถาปจฺจยํ วา กโรหี’’’ติฯ ปญฺจสุสหธมฺมิเกสูติ สมฺมุขา ฐิตสฺส สหธมฺมิกสฺส ยสฺส วิกปฺเปตุกาโม, ตํ สหธมฺมิกํ อทิสฺวา คหฏฺฐสฺส วา สนฺติเก, สยเมว วา ‘‘ปญฺจสุ สหธมฺมิเกสุ อิตฺถนฺนามสฺส วิกปฺเปมี’’ติ วตฺวา ภุญฺชิตพฺพนฺติ เอเก, เอวํ สติ เถโร ตสฺมิํเยว นิสินฺโนว ตถา วาจํ นิจฺฉาเรตฺวา ปฏิคฺคณฺหาตีติ ตกฺโก ทิสฺสติฯ