10. รโหนิสชฺชสิกฺขาปทวณฺณนา

[198] ‘‘อุปนนฺทสฺส จตุตฺถสิกฺขาปเทน จา’’ติ ปาโฐฯ

รโหนิสชฺชสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สมตฺโต วณฺณนากฺกเมน โอวาทวคฺโค ตติโยฯ

4. โภชนวคฺโค

1. อาวสถปิณฺฑสิกฺขาปทวณฺณนา

[203-4] ปูคสฺสาติ ปูเคนฯ กุกฺกุจฺจายนฺโตติ นิสฺสรเณเนตฺถ ภวิตพฺพํ, ตํ มยํ น ชานามาติ สนฺนิฏฺฐานสฺส กรณวเสน ‘‘กุกฺกุจฺจายนฺโต’’ติ วุจฺจติฯ ยถา หิ อายสฺมา อุปาลิ นยคฺคาเหน ‘‘อนาปตฺติ อาวุโส สุปินนฺเตนา’’ติ (ปารา. 78) อาห, ตถา เถโรปิ ‘‘อนาปตฺติ คิลานสฺสา’’ติ กสฺมา น ปริจฺฉินฺทตีติ? อนตฺตาธิการตฺตา วินยปญฺญตฺติยา, ‘‘นายํ อตฺตโน โอกาโส’’ติ ปฏิกฺขิตฺตตฺตา, สิกฺขาปทสฺส อปริปุณฺณตฺตาฯ ปฐมปาราชิกสิกฺขาปเท ปริปุณฺณํ กตฺวา ปญฺญตฺเตเยว หิ โส เถโร ‘‘อนาปตฺติ สุปินนฺเตนา’’ติ อาห ‘‘อญฺญตฺร สุปินนฺตา’’ติ วุตฺตปทานุสาเรนาติฯ ยสฺมา โอทิสฺส อยาวทตฺเถว ทายกานํ ปีฬา นตฺถิ, ตสฺมา ‘‘อโนทิสฺส ยาวทตฺโถ’’ติ วุตฺตํฯ

[208] ‘‘อนฺตรามคฺเค เอกทิวส’นฺติ เอกํเยว สนฺธาย วุตฺต’’นฺติ จ ‘‘เอเสว นโยติ วุตฺตนยเมว ทสฺเสตุํ คนฺตฺวา ปจฺจาคจฺฉนฺโต หีติอาทิมาหา’’ติ จ ‘‘สุทฺธจิตฺโต หุตฺวา ปกติคมเนว ภุญฺชิตุํ ลภตี’’ติ จ ‘‘อคิลานสฺส คิลานสญฺญิโน กาเยน สมุฏฺฐาตี’’ติ จ ลิขิตํฯ

อาวสถปิณฺฑสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. คณโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา

[209-218] คุฬฺหปฏิจฺฉนฺโนติ อปากโฏวฯ เอโก ปุตฺเตนาติ เอกสฺเสกํ ภตฺตํ ‘‘อหํ อญฺเญน นิมนฺติโต’’ติ น วุจฺจติฯ ‘‘สเจ เอกโต คณฺหนฺติ , คณโภชนํ โหตี’’ติ (ปาจิ. อฏฺฐ. 217-218) วุตฺตตฺตา จตฺตาโร อุปาสกา จตฺตาโร ภิกฺขู วิสุํ วิสุํ นิมนฺเตตฺวา หตฺถปาเส ฐิตานํ เจ เทนฺติ, คณโภชนํ โหติ เอวาติ เอเก, ตํ น ยุตฺตํ วิยฯ ‘‘วิญฺญตฺติโต ปสวเน คณสฺส เอกโต คหเณ อิมินา สิกฺขาปเทน อาปตฺติ, วิสุํ คหเณ ปณีตโภชนสูโปทนวิญฺญตฺตีหี’’ติ ลิขิตํฯ ‘‘วิญฺญตฺติโต ปสวนํ อฏฺฐุปฺปตฺติวเสน อฏฺฐกถายํ อนุญฺญาตํฯ สูโปทนาทิวเสน ตตฺถ อาปตฺติ เอวา’’ติ วุตฺตํ, ตํ น ยุตฺตํฯ กสฺมา? ปริวาเร (ปริ. 168) เอว ทฺวินฺนํ อาการานํ อาคตตฺตา, ตสฺมา อฏฺฐกถายํ ‘‘อนุญฺญาต’’นฺติ ทุวุตฺตํฯ อฏฺฐุปฺปตฺติยํเยว ปากฏนฺติ ‘‘ปทภาชเน น วุตฺต’’นฺติ วตฺตพฺพํฯ เอกโต คณฺหนฺตีติ คหิตภตฺตาปิ อญฺเญ ยาว คณฺหนฺติ, ตาว เจ ติฏฺฐนฺติ, เอกโต คณฺหนฺติเยว นามฯ ‘‘คจฺฉติ เจ, อนาปตฺตี’’ติ วทนฺติฯ

เอตฺถาห – ‘‘ปฏิคฺคหณเมว เหตฺถ ปมาณ’’นฺติ วุตฺตํ, อถ กสฺมา ปาฬิยํ ‘‘คณโภชนํ นาม ยตฺถ จตฺตาโร…เป.… ภุญฺชนฺติ, เอตํ คณโภชนํ นามา’’ติ (ปาจิ. 218) วุตฺตนฺติ? วุจฺจติ – ยตฺถาติ อุปโยคตฺเถ ภุมฺมวจนํฯ จตฺตาโรติ คณสฺส เหฏฺฐิมปริจฺเฉทนิทสฺสนํฯ ปญฺจนฺนํ โภชนานนฺติ อาปตฺติปฺปโหนกโภชนนิทสฺสนํฯ อญฺญตเรน โภชเนน นิมนฺติตาติ อกปฺปิยนิมนฺตนนิทสฺสนํฯ นิมนฺตนวเสเนว ปน คณโภชนสฺส วุตฺตตฺตา ‘‘นิมนฺติตา ภุญฺชนฺตีติ วุตฺต’’นฺติ วุตฺตํฯ ‘‘อญฺญตรํ โภชนํ วิญฺญาเปตฺวา ภุญฺชนฺตี’’ติ ปน น วุตฺตํ อฏฺฐุปฺปตฺติยํเยว ปากฏตฺตาฯ ยํ ภุญฺชนฺตีติ เอวํ สมฺพนฺโธ เวทิตพฺโพฯ ตตฺถ ภุญฺชนฺตีติ ปฏิคฺคาหกนิยมวจนํฯ น หิ อปฺปฏิคฺคหิตกํ ภิกฺขู ภุญฺชนฺติฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ ‘‘คณสฺส ยโต ปฏิคฺคหิตาหารโภชนเหตุ ปาจิตฺติย’’นฺติฯ อาคนฺตุกปฏฺฏํ โมฆสุตฺเตน สิพฺพิตฺวา ฐเปนฺติ, ตตฺถ อนุวาเต ยถา เอกตลํ โหติ, ตถา หตฺเถหิ ฆฏฺเฏติฯ วเลตีติ อาวฏฺเฏติฯ ปริวตฺตนนฺติ สุตฺตํ คณฺหนฺตานํ สุขคฺคหณตฺถํ สุตฺตปริวตฺตนํ กโรติ, ปฏฺฏํ สิพฺพนฺตานํ สุขสิพฺพนตฺถํ ปฏฺฏปริวตฺตนญฺจฯ นวจีวรการโก อิธาธิปฺเปโต, น อิตโรติฯ ‘‘พิมฺพิสารํ อาปุจฺฉิตฺวา สมฺภาเร กยิรมาเนเยว กาลา อติกฺกนฺตา, ปจฺฉา คณโภชนสิกฺขาปเท ปญฺญตฺเต ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา ปุจฺฉี’’ติ วทนฺติ, อญฺญถา อฏฺฐกถาย วิรุชฺฌนโตฯ