เมนู

7. ธมฺมเทสนาสิกฺขาปทวณฺณนา

[66] ‘‘วิญฺญู ปฏิพลา’’ติ วจนโต อวิญฺญู อิตฺถิยาปิ เทเสนฺตสฺส อนาปตฺติฯ อิธ ยกฺขีอาทโย มนุสฺสิตฺถี วิย อโนฬาริกตฺตา ทุกฺกฏวตฺถุกา ชาตาฯ ติรจฺฉานคตมนุสฺสวิคฺคหิตฺถิยา ปฏิพลตาย วุตฺตตฺตา อิตราปิ ทุกฺกฏวตฺถุเยวาติ เอเกฯ ‘‘มาตุคามายา’’ติ ลิงฺควิปลฺลาเสน วุตฺตํฯ ‘‘อฏฺฐกถาทิปาฐํ ฐเปตฺวา ทมิฬาทินา ยถารุจิ กเถตุํ ลภติ กิรา’’ติ ลิขิตํ, ยถา ยกฺขีอาทโย ทุกฺกฏวตฺถุกา ชาตา, ตถา ปุริสวิคฺคหํ คเหตฺวา ฐิเตน ยกฺขาทินา สทฺธิํ ฐิตสฺส มาตุคามสฺส ธมฺมํ เทเสนฺโต ทุกฺกฏํ อนาปชฺชิตฺวา กสฺมา ปาจิตฺติยมาปชฺชตีติ เจ? อีสกมฺปิ ทุติยปกฺขํ อภชนโตฯ มนุสฺสมาตุคาโมปิ น ทุติโย, ปเคว ยกฺขาทโยติฯ น ทุติยานิยเต ตสฺส ทุติยตฺตาติ เจ? น ตตฺถ ทุฏฺฐุลฺลวาจาเปกฺขา ทุติยตา, กินฺตุ นิสชฺชาเปกฺขา, อิธ จ น นิสชฺชมตฺตํ, กินฺตุ เทสนา อิธาธิปฺเปตาฯ สา จ นิปชฺชนโต โอฬาริกา, ตสฺมา อสมตฺถนิทสฺสนํฯ

ธมฺมเทสนาสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. ภูตาโรจนสิกฺขาปทวณฺณนา

[67] ‘‘จตุตฺถปาราชิกวตฺถุ จ อิทญฺจ เอกเมวา’’ติ วุตฺตํ, น ยุตฺตํฯ กสฺมา? ตตฺถ ‘‘โมฆปุริสา’’ติ วุตฺตตฺตาฯ เต อริยมิสฺสกา น โหนฺตีติ ทฺเวปิ เอกสทิสานีติ มม ตกฺโกฯ ‘‘อริยาปิ ปฏิชานิํสุ, เตสมฺปิ อพฺภนฺตเร วิชฺชมานตฺตา อุตฺตริมนุสฺสธมฺมสฺสา’’ติ ลิขิตํฯ ‘‘สพฺเพปิ ภูตํ ภควาติ ปุถุชฺชนอริยานํ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมสฺส อาโรจิตตฺตา ‘ภูต’นฺติ วุตฺตํ, น อตฺตโน อุตฺตริมนุสฺสธมฺมํ สนฺธายาติ อปเร’’ติ วุตฺตํฯ

[77] ปุพฺเพ อวุตฺเตหีติ จตุตฺถปาราชิเก อวุตฺเตหีติฯ

ภูตาโรจนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. ทุฏฺฐุลฺลาโรจนสิกฺขาปทวณฺณนา

[78-80] ‘‘เตเนว หตฺเถน อุปกฺกมิตฺวา อสุจิํ โมเจสี’’ติ ปาโฐ สมฺปติปาโฐ สุนฺทโรฯ อปโลเกตฺวาว กาตพฺพาฯ โน เจ, ปาฬิยํเยว วุตฺตํ สิยาฯ ‘‘โอตฺตปฺเปนา’’ติ วตฺตพฺเพ รุฬฺหีวเสน ปเรสุ ‘‘หิโรตฺตปฺเปนา’’ติ วุตฺตํฯ มหาอฏฺฐกถายํ อุตฺตานตฺตา น วุตฺตํ, ปาจิตฺติยาสมฺภวทสฺสเนเนว หิ ทุกฺกฏนฺติ สิทฺธํฯ

[83] ตตฺถ ‘‘กมฺม’’นฺติ วุตฺตอชฺฌาจาเรปิ ปริยาปนฺนตฺตา ตํ ตสฺส ทณฺฑกมฺมวตฺถุฯ ‘‘ตตฺถ กมฺมํ อาปนฺโน’’ติ ปุพฺเพปิ ลิขิตํฯ มหาอฏฺฐกถายํ ‘‘อตฺตกามํ อาปนฺโน’’ติ ปาโฐ, ‘‘อยเมว คเหตพฺโพ’’ติ วทนฺติ, วีมํสิตพฺพํฯ

ทุฏฺฐุลฺลาโรจนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. ปถวีขณนสิกฺขาปทวณฺณนา

[86] กฏสกฺขรา เสตมตฺติกา วิย มุทุกา สกฺขรชาติฯ ‘‘อกตปพฺภาเรติ อวลญฺชิตพฺพฏฺฐานทสฺสนตฺถํ วุตฺต’’นฺติ ลิขิตํฯ ‘‘อโนวสฺสกฏฺฐานทสฺสนตฺถ’’นฺติ วตฺตพฺพํฯ มูสิกุกฺกุรนฺติ มูสิกาหิ อุทฺธฏปํสุฯ สุทฺธจิตฺตาติ กิญฺจาปิ ‘‘เอวํ ปวฏฺฏิเต ปถวี ภิชฺชิสฺสตี’’ติ ชานนฺติ, โน ปน เจ ปถวีเภทตฺถิกา, สุทฺธจิตฺตา นาม โหนฺติฯ ปํสุอาทโย ทฺเว โกฏฺฐาสา อาปตฺติกราฯ เกจิ ‘‘สพฺพจฺฉนฺนาทีสุ อุปฑฺเฒ ทุกฺกฏสฺส วุตฺตตฺตา สเจ ทุกฺกฏํ, ยุตฺต’’นฺติ วทนฺติฯ ตตฺถ ยุตฺตํ ตาทิสสฺส วตฺถุโน สมฺภวา, อิธ ปน ชาตปถวี จ อชาตปถวี จาติ ทฺเวเยว วตฺถูนิ, ตสฺมา ทฺวินฺนํ เอเกน ภวิตพฺพนฺติ น ยุตฺตํฯ เอตฺถาปิ ทุกฺกฏวจนํ อตฺถีติ เจ? ตํ ปน สญฺญาวเสน, น วตฺถุวเสนาติ น ยุตฺตเมวฯ

[87] อคฺคิํ กาตุํ วฏฺฏตีติ เอตฺถ เอตฺตาวตา อุสุมํ คณฺหาติ, ตสฺมา วฏฺฏตีติ เกจิฯ เอวํ สติ ปถวิยา อคฺคิมฺหิ กเต ทูรโตปิ ภูมิ อุณฺหา โหติ, ตตฺตกํ โกเปตพฺพํ สิยา, น จ กปฺปติ, ตสฺมา ยสฺมิํ ฐาเน ปตติ, ตํ โส อคฺคิ ฑหติ, ตสฺมา วฏฺฏตีติ เอเกฯ