เมนู

1. มุสาวาทสิกฺขาปทวณฺณนา

[1] วาทกฺขิตฺโตติ เอตฺถ อวิเสเสน วาทชปฺปวิตณฺฑสงฺขาโต ติวิโธปิ กถามคฺโค ‘‘วาโท’’ อิจฺเจว วุตฺโตติ เวทิตพฺโพฯ เตสุ ‘‘ติตฺถิเยหิ สทฺธิ’’นฺติ วจนโต ฐเปตฺวา วาทํ ‘‘เสสา’’ติ วทนฺติฯ ฉลชาตินิคฺคหฏฺฐานกุสลตาย กทาจิ กตฺถจิ อวชานิตฺวา ปฏิชานาติ, ตถา ปุพฺเพ กิญฺจิ วจนํ ปฏิชานิตฺวา ปจฺฉา อวชานาติฯ เอวํ วา อญฺญถา วา อญฺเญนญฺญํ ปฏิจรติฯ เอวํ ปวตฺโต สมฺปชานมุสา ภาสํ ปฏิสฺสุณิตฺวา อสจฺจายนฺโต สงฺเกตํ กตฺวา วิสํวาเทนฺโต เอวํ โส วาทกฺขิตฺโต สมาโน ปาจิตฺติยวตฺถุญฺจ ปริปูเรนฺโต วิจรตีติ เอวมธิปฺปาโย เวทิตพฺโพฯ อตฺตโน วาเทติ เอตฺถ ‘‘สพฺเพ ธมฺมา อนตฺตา’’ติ (ธ. ป. 279; จูฬนิ. อชิตมาณวปุจฺฉานิทฺเทส 7; เนตฺติ. 5; มหานิ. 27) ปฐมมารทฺเธ อตฺตโน วาเทฯ ‘‘ยํ ทุกฺขํ ตทนตฺตา’’ติ (สํ. นิ. 3.15) โน สมโยฯ ‘‘สพฺเพ ธมฺมา’’ติ วุตฺเต นิพฺพานมฺปิ สงฺคหํ คจฺฉติฯ ‘‘นิพฺพานํ ปรมํ สุข’’นฺติ (ธ. ป. 203-204; ม. นิ. 2.215) วุตฺตตฺตา ปน ตํ น ทุกฺขํฯ โน ฐานเมตํ วิชฺชติฯ อยํ ปรวาที ‘‘ยํ ทุกฺขํ ตทนตฺตา’’ติ สุตฺตํ ทสฺเสตฺวา สิทฺธนฺตํ สมฺภเมตฺวา ‘‘วิโรธิ วิรุทฺโธ’’ติ วุตฺตํ โทสํ อาโรเปสฺสตีติ ตสฺมิํ ปฐมวาเท กญฺจิ โทสํ สลฺลกฺเขนฺโต อาโรปิเต วา โทเส อนาโรปิเต วา ‘‘นายํ มม วาโท’’ติ ตํ อวชานิตฺวา ‘‘นิพฺพานนฺเตฺวว สสฺสต’’นฺติ, ‘‘อนตฺตา อิติ นิจฺฉยา’’ติ จ สุตฺตํ ทิสฺวา ตสฺส ปฐมวาทสฺส นิทฺโทสตํ สลฺลกฺเขตฺวา ‘‘มเมว อยํ วาโท’’ติ ตเมว ปจฺฉา ปฏิชานาติฯ เอวํ ตตฺถ ยถาวุตฺตมานิสํสํ สลฺลกฺเขนฺโต ตํ ปฏิชานิตฺวา ยทิ อนตฺตา สพฺเพ ธมฺมา, ธมฺมา เอว น เต ภวนฺติฯ สภาวํ ธาเรนฺตีติ หิ ‘‘ธมฺมา’’ติ วุจฺจนฺติฯ

อยญฺจ อตฺต-สทฺโท สภาววาจีติ เอวํ อาโรปิเต วา โทเส อนาโรปิเต วา โทโสติ สลฺลกฺเขตฺวา ‘‘นายํ มม วาโท’’ติ ตเมว ปฐมวาทํ ปจฺฉา อวชานาติฯ