เมนู

10. ปริณตสิกฺขาปทวณฺณนา

[657] เทถาวุโส อมฺหากนฺติ เอตฺถ อกตวิญฺญตฺติ โหติ น โหตีติ? โหติ, ยทิ เอวํ อญฺญาตกวิญฺญตฺติสิกฺขาปทสฺส จ อิมสฺส จ กิํ นานากรณนฺติ? ตํ อญฺญาตกอปฺปวาริเตเยว วิญฺญาเปนฺตสฺส, อิทํ ญาตกปวาริเตปิ, ตํ อนจฺฉินฺนจีวรสฺเสว, อิทํ ตสฺสปิ, ตํ จีวรํเยว วิญฺญาเปนฺตสฺส, อิทํ อจีวรมฺปิฯ เอวํ สนฺเต อิทํ ตํ อนฺโตกตฺวา ฐิตํ โหติ, ตสฺมา ทฺวินฺนมฺปิ องฺคสมฺปตฺติยา สติ เกน ภวิตพฺพนฺติ? อิมินา ภวิตพฺพํ อิมสฺส นิปฺปเทสโตติ เอเกฯ ทฺวีหิปิ ภวิตพฺพํ อุภินฺนมฺปิ องฺคสิทฺธิโตติ เอเกฯ อิมานิ ตสฺส องฺคานิ วิกปฺปนุปคจีวรตา, สมยาภาโว, อญฺญาตกวิญฺญตฺติ, ตาย จ ปฏิลาโภติ จตฺตาริฯ อิมสฺส ปน สงฺเฆ ปริณตภาโว, ญตฺวา อตฺตโน ปริณามนํ, ปฏิลาโภติ ตีณิฯ เอตฺถ ปฐโม วาโท อยุตฺโต กตฺวาปิ โอกาสํ อฏฺฐกถายํ, ปริวาเร จ อวิจาริตตฺตาฯ ยทิ เอวํ ตตฺถ องฺเคสุ ‘‘อนญฺญปริณตตา’’ติ วตฺตพฺพนฺติ เจ? น วตฺตพฺพํ, อตฺถโต สิทฺธตฺตาฯ ปริณตสิกฺขาปททฺวยสิทฺธิโต, ปริณตสญฺญิโต, อาปตฺติสมฺภวโต จ ‘‘มยฺหมฺปิ เทถา’’ติ วทติ, ‘‘วฏฺฏตี’’ติ อนุทฺทิฏฺฐํ, ‘‘อมฺหากมฺปิ อตฺถี’’ติ วุตฺตตฺตา วฏฺฏติฯ ‘‘สงฺฆสฺส ปริณตํ…เป.… อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ เอตฺถ ‘‘ปุคฺคลสฺสา’’ติ น วุตฺตํ, ยโต สุทฺธปาจิตฺติยวเสน อาคตตฺตาฯ ‘‘อญฺญเจติยสฺสา’’ติ น วุตฺตํ สงฺฆสฺส อเจติยตฺตา, ตสฺมาเยว ‘‘เจติยสฺส ปริณตํ…เป.… อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ เอตฺถาปิ ‘‘อญฺญสงฺฆสฺส อญฺญปุคฺคลสฺสา’’ติ น วุตฺตํฯ ‘‘ยโต ตถา อิธ จ ‘ปุคฺคลสฺส ปริณตํ…เป.… อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’ติ เอตฺถ จ ‘อตฺตโนปี’ติ กิญฺจาปิ น วุตฺตํ, ตถาปิ สมฺภวตี’’ติ วทนฺติฯ ตํ ปน อิธ อตฺตโน ปริณามนาธิการตฺตา อิมสฺส สิกฺขาปทสฺส น วุตฺตนฺติ เอเกฯ ตตุตฺตริสิกฺขาปเท ‘‘อญฺญสฺสตฺถายา’’ติ (ปารา. อฏฺฐ. 2.526) ปทํ วิยาติ เอเกฯ ตํ น, เอตฺถ ปุคฺคลปริณามนสิกฺขาปเท อวุตฺตตฺตาฯ ธมฺมสิริตฺเถโร ปนาห –

‘‘อตฺตโน อญฺญโต ลาภํ, สงฺฆสฺสญฺญสฺส วา นตํ;

ปริณาเมยฺย นิสฺสคฺคิ, ปาจิตฺติยมฺปิ ทุกฺกฏ’’นฺติฯ

ตสฺสตฺโถ – สงฺฆสฺส ปริณตํ อตฺตโน ปริณาเมยฺย นิสฺสคฺคิยํฯ ตเทว อญฺญโต ปริณาเมยฺย ปาจิตฺติยํฯ

อญฺญสฺส ปริณตํ อตฺตโน วา ปรสฺส วา ปริณาเมยฺย ทุกฺกฏนฺติ, ตสฺมา อญฺญาตกวิญฺญตฺติอาทีสุ วุตฺตาปตฺติสมฺภวโต อิธ ปริณตทฺวเย ‘‘อตฺตโน’’ติ ปทํ น วุตฺตํฯ ตสฺมิญฺหิ วุตฺเต ทุกฺกฏมตฺตปฺปสงฺโค สิยา, อวุตฺเต ปเนเตสุ วุตฺตาปตฺตีนํ ยถาคมมญฺญตรา จ อิธ อวุตฺตสิทฺธิ ทุกฺกฏญฺจาติ ทฺเว อาปตฺติโย เอกโต โหนฺตีติ วินยธรานํ อนวเสสญาณสฺส โอกาโส กโต โหตีติฯ

อิติ ติํสกกณฺฑํ สารมณฺฑํ,

อลเมตํ วินยสฺส สารมณฺเฑ;

อิธ นิฏฺฐิตสพฺพสารมณฺฑํ,

วินยวเสน ปุนาติ สารมณฺฑนฺติฯ

ปริณตสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

นิฏฺฐิโต ปตฺตวคฺโค ตติโยฯ

นิสฺสคฺคิยวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปาจิตฺติยวณฺณนา

5. ปาจิตฺติยกณฺโฑ

1. มุสาวาทวคฺโค