เมนู

รูปิยปฏิคฺคหณสิกฺขาปเท ‘‘ทฺวารํ ปิทหิตฺวา รกฺขนฺเตน วสิตพฺพ’’นฺติ หิ วุตฺตํฯ ตสฺเสว ตํ อกปฺปิยํฯ กสฺมา? อปุพฺพสฺส อนุปฺปาทิตตฺตาฯ เหฏฺฐา ‘‘สสฺสํ กตฺวา อาหรถา’’ติ วตฺตุํ ปน น วฏฺฏตีติฯ ปณฺเณปิ เอเสว นโยฯ ‘‘ปกติยา สยเมว กโรนฺตานํ อุสฺสาหชนนโต’’ติ วุตฺตํฯ กสฺมา? ‘‘กหาปณานํ วิจาริตตฺตา’’ติ วจนโต, ปเคว อุฏฺฐาปิตตฺตาติ สิทฺธํ โหติฯ สเจ ทายกา วา สงฺฆสฺส คามเขตฺตารามาทิํ เกณิยา คหิตมนุสฺสา วา ตตฺถ กุฏุมฺพิโน ‘‘อิเม สงฺฆสฺส กหาปณา อาหฏา’’ติ วทนฺติ, ‘‘น กปฺปตี’’ติ เอตฺตกเมว วตฺตพฺพํฯ กปฺปิยการกาว เจ วทนฺติ, ‘‘สงฺฆสฺส กหาปณา น กปฺปนฺติ, สปฺปิอาทีนิ วฏฺฏนฺตี’’ติ วตฺตพฺพํ, ตสฺมา ‘‘สงฺฆสฺส กปฺปิยการเก วา คุตฺตฏฺฐานํ วา อาจิกฺขถา’’ติ วตฺวา เตหิ สมฺปาทิตํ เกนจิ อกตฺตพฺพตาย ‘‘อิมินา สปฺปิํ อาหราหี’’ติ วิจาเรติ นิฏฺฐาเปตฺวา อิตเรสํ กปฺปิยํ ปรโต ปตฺตจตุกฺเก จตุตฺถปตฺโต วิยฯ วุตฺตญฺหิ ตตฺถ ‘‘อิเม กหาปเณ คเหตฺวา อิมํ เทหี’ติ กหาปเณ ทาเปตฺวา คหิโต, อยํ ปตฺโต เอตสฺเสว ภิกฺขุโน น วฏฺฏติ, ทุพฺพิจาริตตฺตา, อญฺเญสํ ปน วฏฺฏติ, มูลสฺส อสมฺปฏิจฺฉิตตฺตา’’ติอาทิฯ ยทิ เอวํ สพฺเพสํ อกปฺปิยํฯ กสฺมา? กหาปณานํ วิจาริตตฺตาติฯ อิทํ ทุวุตฺตนฺติ เจ? น, มูลสฺส สมฺปฏิจฺฉิตฏฺฐานํ สนฺธาย อิมสฺส วุตฺตตฺตา ปตฺตจตุกฺเก ทุติยตติยปตฺตา วิย, เตเนว วุตฺตํ สยํการิวาเร ‘‘น กปฺปตี’’ติ เอตฺตกเมว วตฺตพฺพ’นฺติฯ ตโต ปรํ มูลํ สมฺปฏิจฺฉติ นามฯ

มหาวิสยสิกฺขตฺตา, ราชสิกฺขาปทํ อิทํ;

รญฺโญ วิย ทุวิญฺเญยฺยํ, จิตฺตาธิปฺปายโตปิ วาฯ

ราชสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

นิฏฺฐิโต จีวรวคฺโค ปฐโมฯ

2. โกสิยวคฺโค

1. โกสิยสิกฺขาปทวณฺณนา

[542] โกสิยการโกติ เอตฺถ โกสํ กโรนฺตีติ ‘‘โกสการา’’ติ ลทฺธโวหารานํ ปาณกานํ โกสโต นิพฺพตฺตํ โกสิยํ นามฯ อตฺตนา กตํ เจ? นิสฺสชฺชนกาเล ‘‘สยํ กตํ นิสฺสคฺคิย’’นฺติ วตฺตพฺพํฯ อุโภหิ เจ กตํ, ยถาปาฐเมว วตฺตพฺพํฯ อตฺตนา จ ปเรหิ จ วิปฺปกตํ อตฺตนา ปริโยสาเปตีติอาทิจตุกฺกมฺปิ สมฺภวนฺตํ น ทสฺสิตํฯ วินยธมฺมตา เหสา, ยทิทํ เอกสฺมิํ ติเก วา จตุกฺเก วา ทสฺสิเต อิตรํ สมฺภวนฺตมฺปิ น วุจฺจตีติฯ

โกสิยสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. สุทฺธกาฬกสิกฺขาปทวณฺณนา

[547] สุทฺธกาฬกานนฺติ เอตฺถ ยถา ปฐเม ‘‘เอเกนปิ โกสิยํสุนา’’ติ วุตฺตํ, ตถา อิธ ‘‘เอเกนปิ อญฺเญน อมิสฺเสตฺวา’’ติ วจนาภาวโต อญฺเญหิ มิสฺสภาเว สติปิ อปญฺญายมานรูปกํ ‘‘สุทฺธกาฬก’’มิจฺเจว วุจฺจตีติ เวทิตพฺพํฯ

สุทฺธกาฬกสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. ทฺเวภาคสิกฺขาปทวณฺณนา

[552] ‘‘ธารยิตฺวา ทฺเว ตุลา อาทาตพฺพา’’ติ วจนโต ยถา ตุลาธารณาย กาฬกา อธิกา น โหนฺติ, ตถา กาฬกานํ ทฺเว ภาวา คเหตพฺพา อุกฺกฏฺฐปริจฺเฉเทนฯ กถํ ปญฺญายตีติ? สุทฺธกาฬกปฏิเสธนนิทาเนนฯ ตติยํ โอทาตานํ จตุตฺถํ โคจริยานนฺติ เหฏฺฐิมปริจฺเฉโทฯ มาติกาฏฺฐกถายํ ปน ‘‘เอกสฺสปิ กาฬกโลมสฺส อติเรกภาเว นิสฺสคฺคิย’’นฺติ (กงฺขา. อฏฺฐ. ทฺเวภาคสิกฺขาปทวณฺณนา) วุตฺตํ, ตํ ตุลาธารณาย กิญฺจาปิ น สเมติ, อจิตฺตกตฺตา ปน สิกฺขาปทสฺส ปุพฺเพ ตุลาย ธารยิตฺวา ฐปิเตสุ เอกมฺปิ โลมํ ตตฺถ ปเตยฺย นิสฺสคฺคิยนฺติ อธิปฺปาโยติ โน ตกฺโกฯ อญฺญถา ทฺเว ตุลา นาทาตพฺพา, อูนกตรา อาทาตพฺพา สิยุํฯ น หิ โลมํ คเณตฺวา ตุลาธารณา กรียติฯ อถ คเณตฺวาว กาตพฺพํฯ กิํ ตุลาธารณาย ปโยชนนฺติ เกจิฯ ‘‘โคจริยโอทาเตสุ เอกเมว ทิคุณํ กตฺวา คเหตุํ วฏฺฏตี’’ติ วทนฺติ, อฏฺฐกถายํ อวิจาริตตฺตา วีมํสิตพฺพํฯ

ทฺเวภาคสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ