ปุน ขีณาสวคฺคหเณน อรหนฺตเมว ทสฺเสติ, น เสกฺขํฯ โส หิ ยถา ภณฺฑาคาริโก รญฺโญ กฏกมกุฏาทิํ โคเปตฺวา อิจฺฉิติจฺฉิตกฺขเณ อุปเนติ, เอวํ สเหตุกานํ สตฺตานํ มคฺคผลตฺถาย ธมฺมํ เทเสสิฯ ตาสํเยว ตตฺถ วินยปิฏเก ปเภทโต วุตฺตตฺตา, วายมิตฺวา ตา เอว ปาปุณาตีติ อาจริยาฯ กิมตฺถํ ติสฺโสว วิชฺชา ตตฺถ วิภตฺตาติ? สีลสมฺปตฺติยา เอตปรมุปนิสฺสยภาวโตฯ ‘‘อปเรหิปิ สตฺตหงฺเคหิ สมนฺนาคโต ภิกฺขุ วินยธโร โหติฯ อาปตฺติํ ชานาติ, อนาปตฺติํ, ลหุกํ อาปตฺติํ, ครุกํ อาปตฺติํ, อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสํ อนุสฺสรติ…เป.… ทิพฺเพน จกฺขุนา วิสุทฺเธน อติกฺกนฺตมานุสเกน สตฺเต ปสฺสติ…เป.… อาสวานญฺจ ขยา…เป.… อุปสมฺปชฺช วิหรตี’’ติ (ปริ. 327) สุตฺตเมตฺถ สาธกํฯ วินยํ ปริยาปุณิตฺวา สีลสมฺปตฺติํ นิสฺสาย อาสวกฺขยญาเณน สเหว วิย ทิพฺพจกฺขุปุพฺเพนิวาสานุสฺสติญาณานิ ปฏิลภติฯ วิสุํ เอเตสํ ปริกมฺมกิจฺจํ นตฺถีติ ทสฺสนตฺถํ ตาสํเยวาติ วุตฺตนฺติ จ วทนฺติ เอเกฯ อภิธมฺเม ปน ติสฺโสวิชฺชา ฉ อภิญฺญา จตสฺโส จ ปฏิสมฺภิทา อญฺเญ จ สมฺมปฺปธานาทโย คุณวิเสสา วิภตฺตาฯ กิญฺจาปิ วิภตฺตา, ตถาปิ วิเสสโต ปญฺญาชาติกตฺตา จตสฺโส ปฏิสมฺภิทา ปาปุณาตีติ ทสฺสนตฺถํ ตาสํ ตตฺเถวาติ อวธารณวิปลฺลาโส กโตฯ อตฺตนา ทุคฺคหิเตน ธมฺเมนาติ ปาฐเสโสฯ กตฺตริ เจตํ กรณวจนํ, เหตุตฺเถ จ, อตฺตนา ทุคฺคหิตเหตูติ อธิปฺปาโยฯ กสฺมา ปนาติ ‘‘อนุโลมิโก’’ติ วุตฺตตฺถํ ทีเปติฯ

ปฐมมหาสงฺคีติกถาวณฺณนานโยฯ

ทุติยสงฺคีติกถาวณฺณนา

ปนฺนภาราติ ปติตกฺขนฺธภาราฯ ‘‘ภารา หเว ปญฺจกฺขนฺธา’’ติ (สํ. นิ. 3.22) หิ วุตฺตํฯ ‘‘สมฺมุขา ภวิสฺสาม น ภวิสฺสามา’’ติ วตฺตาโรฯ เตสุ ทหรา กิรฯ ชมฺมินฺติ ลามกํฯ

ทุติยสงฺคีติกถาวณฺณนานโยฯ