6. อญฺญาตกวิญฺญตฺติสิกฺขาปทวณฺณนา

[515] ปริกฺขารานนฺติ อุปโยคตฺเถ สามิวจนํฯ เอกสาฏกนฺติ ภาวนปุํสกํ, ‘‘อญฺญาตโก โมฆปุริสา’’ติ วจเนน ปวาริโตปิ อทาตุกาโม อญฺญาตโก อปฺปวาริตฏฺฐาเน ติฏฺฐตีติ ทีปิตํ โหติฯ อญฺญถา ‘‘อนาปตฺติ ปวาริตาน’’นฺติ อิมินา วิรุชฺฌติฯ

[517] เนว ตาว วิญฺญาเปตพฺพํ, น ภญฺชิตพฺพนฺติ อนจฺฉินฺนานํ จีวรานํ อตฺตโน สนฺตกานํ อตฺถิตาย, ตตฺถ ปจฺจาสาสพฺภาวโต จฯ ปจฺจาสา กิตฺตกํ กาลํ รกฺขตีติ? ยาว คามนฺตรา, ยาว อทฺธโยชนาติ เอเกฯ ยาว ทสฺสนสวนูปจาราติ เอเกฯ ยาว อญฺเญ น ปสฺสนฺตีติ เอเกฯ ยาว ปจฺจาสา ฉิชฺชตีติ เอเกฯ ยาว สาขาปลาสปริเยสนภญฺชนสชฺชนกาลปริจฺเฉทาติ เอเกฯ อิทํ สพฺพํ ยถาสมฺภวํ ยุชฺชติฯ กถํ ปญฺญายตีติ เจ? ‘‘สเจ ปน เอเตสํ วุตฺตปฺปการานํ คิหิวตฺถาทีนํ ภิสิฉวิปริยนฺตานํ กิญฺจิ น ลพฺภติ, เตน ติเณน วา ปณฺเณน วา ปฏิจฺฉาเทตฺวา อาคนฺตพฺพ’’นฺติ อฏฺฐกถาวจนโตฯ

น ตาว เถรานํ ทาตพฺพานีติ น ตาว อตฺตโน รุจิยา ทาตพฺพานิ, ยทา เถรา ‘‘เทถาวุโส’’ติ วทนฺติ, ตทา ทาตพฺพานิฯ ‘‘เอวํ สติ ทหราปิ อจฺฉินฺนจีวรฏฺฐาเน ติฏฺฐนฺติ, สาขาปลาสํ ภญฺชิตุํ วฏฺฏติ, น อญฺญถาฯ ‘เยหิ เกหิจิ วา อจฺฉินฺนํ โหตี’ติ หิ วุตฺต’’นฺติ วุตฺตํฯ อาจริโย ปน เอวํ วทติ ‘‘อตฺตโน รุจิยาปิ ทาตุํ ลภนฺตี’’ติฯ ตถา หิ อฏฺฐกถายํ ‘‘ปริโภคชิณฺณํ วา’ติ เอตฺถ จ ‘อจฺฉินฺนจีวรานํ อาจริยุปชฺฌายาทีนํ อตฺตนา ติณปณฺเณหิ ปฏิจฺฉาเทตฺวา ทินฺนจีวรมฺปิ สงฺคหํ คจฺฉตี’ติ วตฺตุํ ยุชฺชตี’’ติ วุตฺตํฯ อถาปิ สิยา อาจริยาทีหิ ‘‘อาหราวุโส’’ติ วุตฺเตเยว, นาวุตฺเตติ, น, ‘‘เกหิจิ วา อจฺฉินฺน’’นฺติ เอตฺถ วุตฺตเลสโต ทุติยเลสสฺส อวิเสสภาวปฺปสงฺคโตติฯ อถ กิมตฺถํ ‘‘น ตาว เถรานํ ทาตพฺพานี’’ติ วุตฺตนฺติ เจ? ยาว เถรานํ อตฺถาย สาขาปลาสานิ ภญฺชติ, ตาว น ทาตพฺพานิ, ตโต ตานิ เถรุทฺทิสฺสกานิ สาขาปลาสานิ สยํ ปริทหิตฺวา วินาปิ เถราณตฺติยา อตฺตโน รุจิยา ทาตพฺพานิ, ภูตคามปาตพฺยตาย ปาจิตฺติยํ น โหติ สตฺถุนาปิ อนุญฺญาตตฺตาฯ

‘‘ติเณน วา ปณฺเณน วา’’ติ หิ วุตฺตํ, ตํ กปฺปิยเมว สนฺธาย วุตฺตนฺติ เจ? น, ‘‘ตทลาเภ น ตฺเวว…เป.… ทุกฺกฏสฺสา’’ติ วจนวิโรธโตฯ เอตฺถาห – ทุกฺกฏภยา ปาจิตฺติยวตฺถุ เจ อติกฺกมิตพฺพํ, ตทลาเภ ถุลฺลจฺจยวตฺถุ สงฺฆิกํ, ตทลาเภ ปาราชิกวตฺถุปิ อติกฺกมิตพฺพํ สิยาติ? น, ปาราชิกสฺส โลกวชฺชตฺตาฯ อปิจ น สพฺพํ ภูตคามํ ปาจิตฺติยวตฺถุเมว, ตโต ทุกฺกฏาทิวตฺถุปิ อตฺถิ, อนาปตฺติวตฺถุปิ กาโลทิสกํ, ตสฺมา อิทํ ตทา อนาปตฺติวตฺถุกนฺติ เวทิตพฺพํฯ กิตฺตาวตา ภิกฺขุ อจฺฉินฺนจีวโร นฏฺฐจีวโร โหตีติ? เอตฺตาวตา นคฺโค โหตีติ เอเกฯ วิกปฺปนุปคปจฺฉิมภาเวน, วิกปฺปนุปคปจฺฉิมมาทิํ กตฺวา วิญฺญาเปนฺตสฺส อาปตฺตีติ เอเกฯ นิวาสนปารุปนุปคาภาเวนาติ เอเกฯ ติจีวราภาเวนาติ เอเกฯ สนฺตรุตฺตรปรมาภาเวนาติ เอเกฯ อยํ เอเกวาโท ยุตฺโต ‘‘สนฺตรุตฺตรปรมํ ตโต จีวรํ สาทิตพฺพ’’นฺติ หิ วจนโต, ตสฺมา สนฺตรุตฺตเร สติ วิกปฺปนุปคปจฺฉิมํ วิญฺญาเปนฺตสฺส ปฏิลาเภน นิสฺสคฺคิยํฯ ยทิ เอวํ ‘‘วิญฺญาเปตฺวา ปฏิลเภยฺย นิสฺสคฺคิย’’นฺติ สิกฺขาปเทน ภวิตพฺพนฺติ เจ? ตนฺน, ตทตฺถสิทฺธิโต นานตฺถตฺตา ธาตูนํฯ กิํ วุตฺตํ โหติ? ยถา หิ ‘‘ติกฺขตฺตุํ เมถุนํ ธมฺมํ อภิวิญฺญาเปสี’’ติ (ปารา. 36) วุตฺเต ปวตฺเตสีติ อตฺโถ, ตถา อิธาปิ ‘‘จีวรํ วิญฺญาเปยฺยา’’ติ วิญฺญตฺติยา ปวตฺเตยฺย อุปฺปาเทยฺยาติ อตฺโถฯ

เตน นิวตฺโถติ ตํนิวตฺโถฯ อญฺญสฺส อลาเภน ตเมว ปริภุญฺชโต ชิรติ, น เลเสนฯ อตฺตนาติ สยเมว วตฺตุํ ยุชฺชติ, ตสฺมา อยุตฺตปริโภเคน อปริภุญฺชิตฺวา ยุตฺตปริโภควเสน ปริภุญฺชโต ชิณฺณํ ปริโภคชิณฺณํ นามฯ ตสฺส สภาคานํ อจฺฉินฺนกาเล ทานมฺปิ ยุตฺตปริโภเค เอว สงฺคหํ คจฺฉตีติ อธิปฺปาโยฯ ‘‘อิเม กิร ทฺเว เลสา อฏฺฐกถาโย, วาเจนฺตานํ อาจริยานํ มตนฺติ ธมฺมสิริตฺเถโร อาหา’’ติ วุตฺตํฯ

[521] นิสีทิตุํ วา นิปชฺชิตุํ วา น ลภตีติ ยถาสุขํ น ลภตีติ อธิปฺปาโยฯ ‘‘อญฺญสฺสตฺถายา’’ติ เอตฺถาปิ ‘‘ญาตกานํ ปวาริตาน’’นฺติ อนุวตฺตติ เอวฯ อตฺถาย กสฺส? ตสฺเสว อญฺญสฺสฯ ยถา อญฺญาตเก ติกปาจิตฺติยํ, ตถา อปฺปวาริเตปีติ ทสฺสนตฺถํ ‘‘ญาตกานํ ปวาริตาน’’นฺติ วุตฺตํฯ อญฺญถา ‘‘ญาตเก ญาตกสญฺญี’’ติ อิมินา สิทฺธตฺตา น นิจฺจํ เสสํ อาปชฺชติฯ

อปิเจตฺถ อญฺญาตกคฺคหเณน อปฺปวาริตคฺคหณํ โหติ , อปฺปวาริตคฺคหเณน อญฺญาตกคฺคหณํ, อญฺญาตกา หิ อปฺปวาริตา โหนฺติฯ ตถา ญาตกคฺคหเณน ปวาริตคฺคหณํ โหติ, กตฺถจิ น โหติฯ น ปวาริตคฺคหเณน ญาตกคฺคหณํ โหตีติ อิมสฺส อตฺถวิเสสสฺส ทสฺสนตฺถํ ‘‘ญาตกานํ ปวาริตาน’’นฺติ วุตฺตํฯ ตถา หิ อญฺญาติกาย ภิกฺขุนิยา อปฺปวาริตาย จ จีวรํ อญฺญตฺร ปาริวตฺตกา ปฏิคฺคณฺหนฺตสฺส อาปตฺติฯ ญาติกาย ปน ปวาริตาย จ วิสฺสาสํ คณฺหาติ, อนาปตฺติฯ ตถา ปุราณจีวรํ ญาติกาย อนาปตฺติ, ปวาริตาย ปน ติกปาจิตฺติยเมวฯ ญาตกานญฺจ เอกจฺจานํ ปุราณจีวรํ นาม ทาตุํ วฏฺฏติ, น ปวาริตานํฯ ติกจฺเฉโท จ มาติกาปเทเนว โหติ, น อญฺเญนฯ ตตฺถาปิ เอเกเนว, น ทุติยาทีหีติ อยํ วินเย ธมฺมตา เวทิตพฺพาฯ

อญฺญาตกวิญฺญตฺติสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. ตตุตฺตริสิกฺขาปทวณฺณนา

[522-4] ปคฺคาหิกสาลํ วาติ ทุสฺสปสารํ วาฯ หตฺเถน ปคฺคเหตฺวา ฐตฺวา สาลายํ ปสาเรตพฺพทุสฺสํ ปสาเรนฺตีติ โจทนาฯ ติจีวริเกเนวาติ วินยติจีวริเกนฯ โส หิ อธิฏฺฐหิตฺวา ฐปิตปริกฺขารโจฬาทีสุ สนฺเตสุปิ ติจีวเร อจฺฉินฺเน สนฺตรุตฺตรปรมํ วิญฺญาเปตฺวา คเหตุํ ลภติฯ อญฺญถาปีติ ‘‘ปมาณิกํ ติจีวรํ ปริกฺขารโจฬวเสน อธิฏฺฐหิตฺวา ปริภุญฺชโต ตสฺมิํ นฏฺเฐ พหูนิปิ คเหตุํ ลภติ, น สนฺตรุตฺตรปรม’’นฺติ จ, ตสฺมา ตํ วิภาคนฺติ ‘‘ติจีวริกสฺส ตํ วิภาคนฺติ อตฺโถ, น ปริกฺขารโจฬิกสฺสา’’ติ จ เกจิ วทนฺติฯ อาจริโย ปน ‘‘อญฺเญนาติ อติจีวริเกน, อญฺญถาติ อิโต วุตฺตคฺคหณปริจฺเฉทโต อญฺเญนา’’ติ เอตฺตกเมว วทติฯ อญฺญถาติ ปน สเจ ตีณิปิ นฏฺฐานิ, สนฺตรุตฺตรปรมํ คณฺหิตพฺพํ, สเจ ทฺเว วา เอกํ วา นฏฺฐํ, เตน ‘‘อญฺญถาปี’’ติ ทสฺสนตฺถํ วุตฺตนฺติ เอเกฯ คณฺฐิปเทสุ วิจารณา เอว นตฺถิ, ตสฺมา อุปปริกฺขิตฺวา คเหตพฺพํฯ ปกติยา สนฺตรุตฺตเรน จรติ, สาสงฺกสิกฺขาปทวเสน วา ตํสมฺมุติวเสน วา ตติยสฺส อลาเภน วาฯ