1. ปฐมอนิยตสิกฺขาปทวณฺณนา

[444-5] อุทฺเทสนฺติ อุทฺทิสนํ, อาสาฬฺหินกฺขตฺตํ นาม วสฺสูปคมปูชาฯ โสตสฺส รโหติ เอตฺถ รโห-วจนสามญฺญโต วุตฺตํ ทุฏฺฐุลฺลสามญฺญโต ทุฏฺฐุลฺลาโรจนปฺปฏิจฺฉาทนสิกฺขาปเทสุ ปาราชิกวจนํ วิยฯ ตสฺมา ‘‘จกฺขุสฺส รเหเนว ปน ปริจฺเฉโท กาตพฺโพ’’ติ วุตฺตํฯ กถํ ปญฺญายตีติ เจ? ‘‘มาตุคาโม นาม ตทหุชาตาปิ ทาริกา’’ติ วจนโต, ‘‘อลํกมฺมนิเยติ สกฺกา โหติ เมถุนํ ธมฺมํ ปฏิเสวิตุ’’นฺติ วจนโต จ รโหนิสชฺชสฺสาโท เจตฺถ เมถุนสนฺนิสฺสิตกิเลโส, น ทุติเย วิย ทุฏฺฐุลฺลวาจสฺสาทกิเลโส, ตสฺมา จ ปญฺญายติ ‘‘โสตสฺส รโห นาธิปฺเปโต’’ติฯ เกจิ ปน ‘‘ตญฺจ ลพฺภตีติ วจนสฺส ทสฺสนตฺถํ วุตฺตํ, เตน ทุติเย วุตฺตา วิญฺญู ปฏิพลา คหิตา โหตี’’ติ วทนฺติฯ เยน วา สาติ เอตฺถ วา-สทฺโท ‘‘เตน โส ภิกฺขุ กาเรตพฺโพ วา’’ติ โยเชตพฺโพ, โส จ วิกปฺปตฺโถ, ตสฺมา กาเรตพฺโพ วา ปฏิชานมาโน, น วา กาเรตพฺโพ อปฺปฏิชานมาโนติ อตฺโถฯ เตน วุตฺตํ อฏฺฐกถายํ ‘‘ปฏิชานมาโนว เตน โส ภิกฺขุ กาเรตพฺโพ…เป.… น กาเรตพฺโพ’’ติฯ ตสฺมา เอว ปาฬิยํ ตทตฺถทฺวยทสฺสนตฺถํ ‘‘สา เจ เอวํ วเทยฺยา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ ‘‘สทฺเธยฺยวจสา’’ติ อิมินา โสตาปนฺนา อตฺถภญฺชนกํ น ภณนฺติ, เสสํ ภณนฺตีติ วาทีนํ วาโท ปฏิเสธิโต โหติฯ ‘‘ทิฏฺฐ’’นฺติ วุตฺตตฺตา ‘‘โอโลเกสี’’ติ สุนฺทรํฯ รกฺเขยฺยาสีติ มม วิเสสํ กสฺสจิ นาโรเจยฺยาสีติ อธิปฺปาโยฯ

[446] ‘‘สา เจ เอวํ วเทยฺย ‘อยฺยสฺส มยา สุตํ นิสินฺนสฺส มาตุคามํ ทุฏฺฐุลฺลาหิ วาจาหิ โอภาเสนฺตสฺสา’’’ติ, อิทํ กิมตฺถเมตฺถ วุตฺตํ, น อธิปฺเปตญฺเหตํ อิธ โสตสฺส รโห นาธิปฺเปโตติ กตฺวาติ เจ? อลํกมฺมนิยฏฺฐาเน ทุฏฺฐุลฺลวาจาปิ ลพฺภติ, น ปน นาลํกมฺมนิยฏฺฐาเน เมถุนนฺติ ทสฺสนตฺถํ วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพนฺติฯ ยถา เอตํ, ตถา ‘‘สา เจ เอวํ วเทยฺย ‘อยฺยสฺส มยา สุตํ มาตุคามสฺส สนฺติเก อตฺตกามปาริจริยาย วณฺณํ ภาสนฺตสฺสา’’’ติ เอตมฺปิ อิธ ลพฺภติ, น ทุติเย นาลํกมฺมนิยฏฺฐานตฺตาติ เอเกฯ