ธนิยวตฺถุวณฺณนา

[84] ทุติเย ราชูหิ เอว ปริคฺคหิตตฺตา ‘‘ราชคห’’นฺติ ลทฺธนามเก สมีปตฺเถน, อธิกรณตฺเถน จ ปฏิลทฺธภุมฺมวิภตฺติเก คิชฺฌกูเฏ ปพฺพเต จตูหิ วิหาเรหิ วิหรนฺโตติ อธิปฺปาโยฯ ตสฺส ‘‘วสฺสํ อุปคจฺฉิํสู’’ติ อิมินา สมฺพนฺโธ เวทิตพฺโพฯ ตโย เอว หิ ญตฺติํ ฐเปตฺวา คณกมฺมํ กโรนฺติ, น ตโต อูนา อธิกา วา อกิริยตฺตาฯ ตตฺถ วินยปริยาเยน สงฺฆคณปุคฺคลกมฺมโกสลฺลตฺถํ อิทํ ปกิณฺณกํ เวทิตพฺพํ – อตฺถิ สงฺฆกมฺมํ สงฺโฆ เอว กโรติ, น คโณ น ปุคฺคโล, ตํ อปโลกนกมฺมสฺส กมฺมลกฺขเณกเทสํ ฐเปตฺวา อิตรํ จตุพฺพิธมฺปิ กมฺมํ เวทิตพฺพํฯ อตฺถิ สงฺฆกมฺมํ สงฺโฆ จ กโรติ, คโณ จ กโรติ, ปุคฺคโล จ กโรติฯ กิญฺจาติ? ยํ ปุพฺเพ ฐปิตํฯ วุตฺตญฺเหตํ ปริวารฏฺฐกถายํ ‘‘ยสฺมิํ วิหาเร ทฺเว ตโย ชนา วสนฺติ , เตหิ นิสีทิตฺวา กตมฺปิ สงฺเฆน กตสทิสเมวฯ ยสฺมิํ ปน วิหาเร เอโก ภิกฺขุ โหติ, เตน ภิกฺขุนา อุโปสถทิวเส ปุพฺพกรณปุพฺพกิจฺจํ กตฺวา นิสินฺเนน กตมฺปิ กติกวตฺตํ สงฺเฆน กตสทิสเมว โหตี’’ติ (ปริ. อฏฺฐ. 495-496)ฯ ปุนปิ วุตฺตํ ‘‘เอกภิกฺขุเก ปน วิหาเร เอเกน สาวิเตปิ ปุริมกติกา ปฏิปฺปสฺสมฺภติ เอวา’’ติฯ อตฺถิ คณกมฺมํ สงฺโฆ กโรติ, คโณ กโรติ, ปุคฺคโล กโรติ, ตํ ตโย ปาริสุทฺธิอุโปสถา อญฺเญสํ สนฺติเก กรียนฺติ, ตสฺส วเสน เวทิตพฺพํฯ อตฺถิ คณกมฺมํ คโณว กโรติ, น สงฺโฆ น ปุคฺคโล, ตํ ปาริสุทฺธิอุโปสโถ อญฺญมญฺญํ อาโรจนวเสน กรียติ, ตสฺส วเสน เวทิตพฺพํฯ อตฺถิ ปุคฺคลกมฺมํ ปุคฺคโลว กโรติ, น สงฺโฆ น คโณ, ตํ อธิฏฺฐานุโปสถวเสน เวทิตพฺพํฯ อตฺถิ คณกมฺมํ เอกจฺโจว คโณ กโรติ, เอกจฺโจ น กโรติ, ตตฺถ อญตฺติกํ ทฺเว เอว กโรนฺติ, น ตโยฯ สญตฺติกํ ตโยว กโรนฺติ, น ตโต อูนา อธิกา วา, เตน วุตฺตํ ‘‘ตโย เอว หิ ญตฺติํ ฐเปตฺวา คณกมฺมํ กโรนฺติ, น ตโต อูนา อธิกา วา อกิริยตฺตา’’ติฯ ตสฺมา ตโยว วินยปริยาเยน สมฺปหุลา, น ตโต อุทฺธนฺติ เวทิตพฺพํฯ อนุคณฺฐิปเท ปน ‘‘กิญฺจาปิ กมฺมลกฺขณํ ตโยว กโรนฺติ, อถ โข เตหิ กตํ สงฺเฆน กตสทิสนฺติ วุตฺตตฺตา เอเกน ปริยาเยน ตโย ชนา วินยปริยาเยนปิ สงฺโฆ’’ติ วุตฺตํ, อิทํ สพฺพมฺปิ วินยกมฺมํ อุปาทาย วุตฺตํ, ลาภํ ปน อุปาทาย อนฺตมโส เอโกปิ อนุปสมฺปนฺโนปิ ‘‘สงฺโฆ’’ติ สงฺขฺยํ คจฺฉติ กิรฯ ปวารณาทิวสสฺส อรุณุคฺคมนสมนนฺตรเมว ‘‘วุตฺถคสฺสา’’ติ วุจฺจนฺติ, อุกฺกํสนเยน ‘‘ปาฏิปททิวสโต ปฏฺฐายา’’ติ วุตฺตํ, เตเนว ‘‘มหาปวารณาย ปวาริตา’’ติ วุตฺตํฯ อญฺญถา อนฺตราเยน อปวาริตา ‘‘วุตฺถวสฺสา’’ติ น วุจฺจนฺตีติ อาปชฺชติฯ ถมฺภาทิ กฏฺฐกมฺมนฺติ เวทิตพฺพํฯ เกจิ ตนุกํ ทารุตฺถมฺภํ อนฺโตกตฺวา มตฺติกามยํ ถมฺภํ กโรนฺติ, อยํ ปน ตถา น อกาสิ, เตน วุตฺตํ ‘‘สพฺพมตฺติกามยํ กุฏิกํ กริตฺวา’’ติฯ เตลมิสฺสาย ตมฺพมตฺติกายฯ

[85] ‘‘มา ปจฺฉิมา ชนตา ปาเณสุ ปาตพฺยตํ อาปชฺชี’’ติ อิมินา อนุทฺเทสสิกฺขาปเทน ยตฺถ อิฏฺฐกปจน ปตฺตปจน กุฏิกรณ วิหารการาปน นวกมฺมกรณ ขณฺฑผุลฺลปฏิสงฺขรณ วิหารสมฺมชฺชน ปฏคฺคิทาน กูปโปกฺขรณีขณาปนาทีสุ ปาตพฺยตํ ชานนฺเตน ภิกฺขุนา กปฺปิยวจนมฺปิ น วตฺตพฺพนฺติ ทสฺเสติ, เตเนว ปริยายํ อวตฺวา เตสํ สิกฺขาปทานํ อนาปตฺติวาเรสุ ‘‘อนาปตฺติ อสติยา อชานนฺตสฺสา’’ติ วุตฺตํฯ ‘‘อนฺตราปตฺติสิกฺขาปท’’นฺติปิ เอตสฺส นามเมวฯ ‘‘คจฺฉเถตํ, ภิกฺขเว, กุฏิกํ ภินฺทถา’’ติ อิมินา กตํ ลภิตฺวา ตตฺถ วสนฺตานมฺปิ ทุกฺกฏเมวาติ จ สิทฺธํฯ