มูลปญฺญตฺติกถาวณฺณนา

[55] ‘‘ปฏิเสวตินามา’’ติ ปทํ มาติกายํ นตฺถิ, ตสฺมา ‘‘ปฏิเสเวยฺยาติ เอตฺถา’’ติอาทิมาหฯ ‘‘เอโส เมถุนธมฺโม นามา’’ติ สพฺพปาฬิโปตฺถเกสุ, อฏฺฐกถายํ ‘‘เอโส วุจฺจติ เมถุนธมฺโม นามา’’ติ อุทฺธฏาฯ อิตฺถิยา นิมิตฺเตน อตฺตโน นิมิตฺตนฺติ ทุวิญฺเญยฺยเมตํ ทสฺสิตํฯ อตฺตโน นิมิตฺเตน อิตฺถิยา นิมิตฺตํ สุวิญฺเญยฺยตฺตา น ทสฺสิตํฯ จตฺตาริ ฐานานิ มุญฺจิตฺวาติ เอตฺถ อพฺภนฺตรตลํ ฉุปนฺตํเยว สนฺธาย วุตฺตํ, อจฺฉุปนฺตํ นีหรนฺตสฺส อนาปตฺติฯ มชฺฌนฺติ อคฺคปฺปเทสํฯ อุปริภาคมชฺฌนฺติ อุปริภาคสฺส อคฺคปฺปเทสํฯ นฏฺฐกายปฺปสาทนฺติ เอตฺถ อุปหตินฺทฺริยสฺส อาปตฺติสมฺภวโต อิธาปิ อาปตฺตีติ เจ? เนติ ทสฺสนตฺถํ ‘‘มตจมฺมํ วา’’ติอาทิ วุตฺตํฯ มตจมฺมญฺหิ อนุปาทินฺนํ, อุปาทินฺเน เอว ปาราชิกาปตฺติฯ อปิธาย อปฺปฏิจฺฉาเทตฺวาฯ ยถา ทนฺตา น ทิสฺสนฺติ, ตถา ปิธาเยว นิสีทิตพฺพนฺติ อธิปฺปาโยฯ

โคนโสติ โคณปิฏฺฐิโก มณฺฑลสปฺโป, ยสฺส ปิฏฺเฐ โลหิตกานิ มณฺฑลานิ ทิสฺสนฺติฯ กลลปริจยวาริจารมจฺฉคฺคหเณน กิญฺจาปิ สมุทฺเท มหามุขา หตฺถิสรีรมฺปิ เอกปฺปหาเรน คิลิตุํ สมตฺถา ตโต มหนฺตตรา จ คหิตา โหนฺติ, เตสํ มุขาทีสุ เมถุนธมฺโม น สมฺภวตีติ ตตฺถ ฐานปริจฺเฉโท นตฺถีติ เอเก, วิจาเรตฺวา คเหตพฺพํฯ เอตเมว หีติ อนนฺตรํ สนฺธายฯ สทฺธิํ โยชนาย อกฺขรโยชนายฯ ‘‘ปญฺญตฺตํ ปน สิกฺขาปทํ สพฺเพหิปิ ลชฺชีปุคฺคเลหิ สมํ สิกฺขิตพฺพภาวโต สมสิกฺขตา นามาติ วุตฺตตฺตา สพฺพสิกฺขาปทํ สพฺพภิกฺขูหิ สิกฺขิตพฺพํฯ น หิ กสฺสจิ อูนมธิกํ วา อตฺถี’’ติ ตสฺส คณฺฐิปเท วุตฺตํฯ ปริวาเร ปน –

‘‘น อุกฺขิตฺตโก น จ ปน ปาริวาสิโก,

น สงฺฆภินฺโน น จ ปน ปกฺขสงฺกนฺโต;

สมานสํวาสกภูมิยา ฐิโต,

กถํ นุ สิกฺขาย อสาธารโณ สิยา’’ติฯ (ปริ. 479) –

วุตฺตํฯ ตทฏฺฐกถาย จ ‘‘อยํ ปญฺหา นหาปิตปุพฺพกํ สนฺธาย วุตฺตาฯ อยญฺหิ ขุรภณฺฑํ ปริหริตุํ น ลภติ, อญฺเญ ลภนฺติฯ ตสฺมา สิกฺขาย อสาธารโณ’’ติ วุตฺตํฯ