32. ครุกาปตฺติวุฏฺฐานวินิจฺฉยกถา

[236] ครุกาปตฺติวุฏฺฐานนฺติ ปริวาสมานตฺตาทีหิ วินยกมฺเมหิ ครุกาปตฺติโต วุฏฺฐานํฯ ตตฺถ (จูฬว. อฏฺฐ. 102) ติวิโธ ปริวาโส ปฏิจฺฉนฺนปริวาโส สุทฺธนฺตปริวาโส สโมธานปริวาโสติฯ เตสุ ปฏิจฺฉนฺนปริวาโส ตาว ยถาปฏิจฺฉนฺนาย อาปตฺติยา ทาตพฺโพฯ กสฺสจิ หิ เอกาหปฺปฏิจฺฉนฺนา อาปตฺติ โหติ, กสฺสจิ ทฺวีหปฺปฏิจฺฉนฺนา, กสฺสจิ เอกาปตฺติ โหติ, กสฺสจิ ทฺเว ติสฺโส ตตุตฺตริ วาฯ ตสฺมา ปฏิจฺฉนฺนปริวาสํ เทนฺเตน ปฐมํ ตาว ปฏิจฺฉนฺนภาโว ชานิตพฺโพฯ อยญฺหิ อาปตฺติ นาม ทสหากาเรหิ ปฏิจฺฉนฺนา โหติฯ

ตตฺรายํ มาติกา – อาปตฺติ จ โหติ อาปตฺติสญฺญี จ, ปกตตฺโต จ โหติ ปกตตฺตสญฺญี จ, อนนฺตรายิโก จ โหติ อนนฺตรายิกสญฺญี จ, ปหุ จ โหติ ปหุสญฺญี จ, ฉาเทตุกาโม จ โหติ ฉาเทติ จาติฯ ตตฺถ อาปตฺติ จ โหติ อาปตฺติสญฺญี จาติ ยํ อาปนฺโน, สา อาปตฺติเยว โหติ, โสปิ จ ตตฺถ อาปตฺติสญฺญีเยวฯ อิติ ชานนฺโต ฉาเทติ, ฉนฺนา โหติ, อถ ปนายํ ตตฺถ อนาปตฺติสญฺญี, อจฺฉนฺนา โหติฯ อนาปตฺติ ปน อาปตฺติสญฺญายปิ อนาปตฺติสญฺญายปิ ฉาเทนฺเตน อจฺฉาทิตาว โหติ, ลหุกํ วา ครุกาติ ครุกํ วา ลหุกาติ ฉาเทติ, อลชฺชิปกฺเข ติฏฺฐติ, อาปตฺติ ปน อจฺฉนฺนา โหติ, ครุกํ ลหุกาติ มญฺญมาโน เทเสติ, เนว เทสิตา โหติ, น ฉนฺนา, ครุกํ วา ครุกาติ ญตฺวา ฉาเทติ, ฉนฺนา โหติ, ครุกลหุกภาวํ น ชานาติ, อาปตฺติํ ฉาเทมีติ ฉาเทติ, ฉนฺนาว โหติฯ

ปกตตฺโตติ ติวิธํ อุกฺเขปนียกมฺมํ อกโตฯ โส เจ ปกตตฺตสญฺญี หุตฺวา ฉาเทติ, ฉนฺนา โหติฯ อถ ‘‘มยฺหํ สงฺเฆน กมฺมํ กต’’นฺติ อปกตตฺตสญฺญี หุตฺวา ฉาเทติ, อจฺฉนฺนา โหติฯ อปกตตฺเตน ปน ปกตตฺตสญฺญินา วา อปกตตฺตสญฺญินา วา ฉาทิตาปิ อจฺฉนฺนาว โหติฯ วุตฺตมฺปิ เจตํ –

‘‘อาปชฺชติ ครุกํ สาวเสสํ,

ฉาเทติ อนาทริยํ ปฏิจฺจ;

น ภิกฺขุนี โน จ ผุเสยฺย วชฺชํ,

ปญฺหา เมสา กุสเลหิ จินฺติตา’’ติฯ (ปริ. 481) –

อยญฺหิ ปญฺโห อุกฺขิตฺตเกน กถิโตฯ

อนนฺตรายิโกติ ยสฺส ทสสุ อนฺตราเยสุ เอโกปิ นตฺถิ, โส เจ อนนฺตรายิกสญฺญี หุตฺวา ฉาเทติ, ฉนฺนา โหติฯ สเจปิ โส ภีรุชาติกตาย อนฺธกาเร อมนุสฺสจณฺฑมิคภเยน อนฺตรายิกสญฺญี หุตฺวา ฉาเทติ, อจฺฉนฺนาว โหติฯ