เมนู

21. ปวารณาวินิจฺฉยกถา

[116] ปฏิกฺเขปปวารณาติ ปญฺจนฺนํ โภชนานํ อญฺญตรํ ภุญฺชมาเนน ยสฺส กสฺสจิ อภิหฏโภชนสฺส ปฏิกฺเขปสงฺขาตา ปวารณาฯ สา จ น เกวลํ ปฏิกฺเขปมตฺเตน โหติ, อถ โข ปญฺจงฺควเสนฯ ตตฺริมานิ ปญฺจงฺคานิ – อสนํ, โภชนํ, ทายกสฺส หตฺถปาเส ฐานํ, อภิหาโร, อภิหฏสฺส ปฏิกฺเขโปติฯ ตตฺถ อสนนฺติ วิปฺปกตโภชนํ, ภุญฺชมาโน เจส ปุคฺคโล โหตีติ อตฺโถฯ โภชนนฺติ ปวารณปฺปโหนกํ โภชนํ, โอทนาทีนญฺจ อญฺญตรํ ปฏิกฺขิปิตพฺพํ โภชนํ โหตีติ อตฺโถฯ ทายกสฺส หตฺถปาเส ฐานนฺติ ปวารณปฺปโหนกํ โภชนํ คณฺหิตฺวา ทายกสฺส อฑฺฒเตยฺยหตฺถปฺปมาเณ โอกาเส อวฏฺฐานํฯ อภิหาโรติ หตฺถปาเส ฐิตสฺส ทายกสฺส กาเยน อภิหาโรฯ อภิหฏสฺส ปฏิกฺเขโปติ เอวํ อภิหฏสฺส กาเยน วา วาจาย วา ปฏิกฺเขโปฯ อิติ อิเมสํ ปญฺจนฺนํ องฺคานํ วเสน ปวารณา โหติฯ วุตฺตมฺปิ เจตํ –

‘‘ปญฺจหิ, อุปาลิ, อากาเรหิ ปวารณา ปญฺญายติ, อสนํ ปญฺญายติ, โภชนํ ปญฺญายติ, หตฺถปาเส ฐิโต, อภิหรติ, ปฏิกฺเขโป ปญฺญายตี’’ติ (ปริ. 428)ฯ

[117] ตตฺรายํ วินิจฺฉโย (ปาจิ. อฏฺฐ. 238-9) – ‘‘อสน’’นฺติอาทีสุ ตาว ยํ อสฺนาติ, ยญฺจ โภชนํ หตฺถปาเส ฐิเตน อภิหฏํ ปฏิกฺขิปติ, ตํ โอทโน กุมฺมาโส สตฺตุ มจฺโฉ มํสนฺติ อิเมสํ อญฺญตรเมว เวทิตพฺพํฯ ตตฺถ โอทโน นาม สาลิ วีหิ ยโว โคธุโม กงฺคุ วรโก กุทฺรูสโกติ สตฺตนฺนํ ธญฺญานํ ตณฺฑุเลหิ นิพฺพตฺโตฯ ตตฺร สาลีติ อนฺตมโส นีวารํ อุปาทาย สพฺพาปิ สาลิชาติฯ วีหีติ สพฺพาปิ วีหิชาติฯ ยวโคธุเมสุ เภโท นตฺถิฯ กงฺคูติ เสตรตฺตกาฬเภทา สพฺพาปิ กงฺคุชาติฯ วรโกติ อนฺตมโส วรกโจรกํ อุปาทาย สพฺพาปิ เสตวณฺณา วรกชาติฯ กุทฺรูสโกติ กาฬกุทฺรูสโก เจว สามากาทิเภทา จ สพฺพาปิ ติณธญฺญชาติฯ นีวารวรกโจรกา เจตฺถ ธญฺญานุโลมาติ วทนฺติ, ธญฺญานิ โหนฺตุ ธญฺญานุโลมานิ วา, เอเตสํ วุตฺตปฺปเภทานํ สตฺตนฺนํ ธญฺญานํ ตณฺฑุเล คเหตฺวา ‘‘ภตฺตํ ปจิสฺสามา’’ติ วา ‘‘ยาคุํ ปจิสฺสามา’’ติ วา ‘‘อมฺพิลปายาสาทีสุ อญฺญตรํ ปจิสฺสามา’’ติ วา ยํ กิญฺจิ สนฺธาย ปจนฺตุ, สเจ อุณฺหํ สีตลํ วา ภุญฺชนฺตานํ โภชนกาเล คหิตคหิตฏฺฐาเน โอธิ ปญฺญายติ, โอทนสงฺคหเมว คจฺฉติ, ปวารณํ ชเนติฯ สเจ โอธิ น ปญฺญายติ, ยาคุสงฺคหํ คจฺฉติ, ปวารณํ น ชเนติฯ