2. วิเลขนสิกฺขาปทวณฺณนา

ทุติเย อุทฺทิสฺสมาเนติ อาจริเยน อนฺเตวาสิกสฺส วุจฺจมาเน วา สชฺฌายวเสน ปริวตฺติยมาเน วาฯ ขุทฺทานุขุทฺทเกหีติ ขุทฺทเกหิ จ อนุขุทฺทเกหิ จฯ ยาวเทวาติ เตสํ สํวตฺตนมริยาทปริจฺเฉทวจนํฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ – เอตานิ หิ เย อุทฺทิสนฺติ วา อุทฺทิสาเปนฺติ วา สชฺฌายนฺติ วา, เตสํ ตาว สํวตฺตนฺติ, ยาว ‘‘กปฺปติ นุ โข, น กปฺปติ นุ โข’’ติ กุกฺกุจฺจวิปฺปฏิสาโร, วิเหสา, วิจิกิจฺฉา มโนวิเลขา จ อุปฺปชฺชนฺติเยวฯ อถ วา ยาวเทวาติ อติสยววตฺถาปนํฯ ตสฺส ‘สํวตฺตนฺตี’ติอิมินา สมฺพนฺโธ, กุกฺกุจฺจาย วิเหสาย วิเลขาย อติวิย สํวตฺตนฺติเยวาติ วุตฺตํ โหติฯ สิกฺขาปทวิวณฺณเกติ เอวํ สิกฺขาปทานํ วิวณฺณเก ครหเณ ปาจิตฺติยํ โหตีติ อตฺโถฯ

สาวตฺถิยํ ฉพฺพคฺคิเย อารพฺภ วินยวิวณฺณนวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, สาธารณปญฺญตฺติ, อนาณตฺติกํ, ติกปาจิตฺติยํ, อนุปสมฺปนฺนสฺส วิวณฺณเน ติกทุกฺกฏํ, อุภินฺนมฺปิ อญฺญธมฺมวิวณฺณเน ทุกฺกฏเมวฯ น วิวณฺเณตุกามสฺส, ‘‘อิงฺฆ ตาว สุตฺตนฺเต วา คาถาโย วา อภิธมฺมํ วา ปริยาปุณสฺสุ, ปจฺฉาปิ วินยํ ปริยาปุณิสฺสสี’’ติ ภณโต, อุมฺมตฺตกาทีนญฺจ อนาปตฺติฯ ครหิตุกามตา จ, อุปสมฺปนฺนสฺส สนฺติเก สิกฺขาปทวิวณฺณนญฺจาติ อิมาเนตฺถ ทฺเว องฺคานิฯ สมุฏฺฐานาทีนิ อทินฺนาทานสทิสานิ, อิทํ ปน ทุกฺขเวทนนฺติฯ

วิเลขนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. โมหนสิกฺขาปทวณฺณนา

ตติเย อนฺวฑฺฒมาสนฺติ อนุปฏิปาฏิยา อทฺธมาเส อทฺธมาเสฯ อุทฺทิสฺสมาเนติ อุโปสถวเสน อุทฺทิสิยมาเนฯ ยญฺจ ตตฺถ อาปตฺติํ อาปนฺโนติ ยํ โส อนาจารํ อาจริตฺวา อญฺญาณเกน อาปนฺนภาวํ ชานาเปตุกาโม เอวมาห, ตสฺมิํ อนาจาเร ยํ อาปตฺติํ อาปนฺโนฯ ตญฺจ ยถาธมฺโม กาเรตพฺโพติ อญฺญาณเกน อาปนฺนตฺตา โมกฺโข นตฺถิ, ยถา ปน ธมฺโม จ วินโย จ ฐิโต, ตถา ตํ อาปตฺติํ กาเรตพฺโพ, เทสนาคามินิยา เทสาเปตพฺโพ, วุฏฺฐานคามินิยา วุฏฺฐาเปตพฺโพติ อตฺโถฯ อุตฺตริ จสฺส โมโห อาโรเปตพฺโพติ ยถาธมฺมกรณโต จ อุตฺตริ ‘‘ตสฺส เต, อาวุโส’’ติอาทิวจเนหิ นินฺทิตฺวา ตสฺส ปุคฺคลสฺส ญตฺติทุติยกมฺเมน โมโห อาโรเปตพฺโพฯ อิทํ ตสฺมิํ โมหนเก ปาจิตฺติยนฺติ โย เอวํ อาโรปิเต โมเห ปุน โมเหติ, ตสฺมิํ โมหนเก ปุคฺคเล อิทํ ปาจิตฺติยํ เวทิตพฺพํ, น อนาโรปิเต โมเหติ อตฺโถฯ

สาวตฺถิยํ ฉพฺพคฺคิเย อารพฺภ โมหนวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, สาธารณปญฺญตฺติ, อนาณตฺติกํ, ติกปาจิตฺติยํ, อธมฺมกมฺเม ติกทุกฺกฏํ, อนาโรปิเต โมเห ทุกฺกฏเมวฯ เยน น วิตฺถาเรน สุตํ, อูนกทฺวตฺติกฺขตฺตุํ วา วิตฺถาเรน สุตํ, เย จ น โมเหตุกามา เตสํ, อุมฺมตฺตกาทีนญฺจ อนาปตฺติฯ โมหาโรปนํ, โมเหตุกามตา, วุตฺตนเยน สุตภาโว, โมหนนฺติ อิมาเนตฺถ จตฺตาริ องฺคานิฯ สมุฏฺฐานาทีนิ อทินฺนาทานสทิสานิ, อิทํ ปน ทุกฺขเวทนนฺติฯ

โมหนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. ปหารสิกฺขาปทวณฺณนา

จตุตฺเถ ปหารํ ทเทยฺยาติ เอตฺถ ปหริตุกามตาย ปหาเร ทินฺเน สเจปิ มรติ, ปาจิตฺติยเมวฯ

สาวตฺถิยํ ฉพฺพคฺคิเย อารพฺภ ปหารทานวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, สาธารณปญฺญตฺติ, อนาณตฺติกํ, ติกปาจิตฺติยํ, อนุปสมฺปนฺเน ติกทุกฺกฏํ, วิรูปกรณาธิปฺปาเยน ปน อุปสมฺปนฺนสฺสปิ กณฺณาทิจฺเฉทเน ทุกฺกฏเมวฯ เกนจิ วิเหฐิยมานสฺส ปน โมกฺขาธิปฺปายสฺส, อุมฺมตฺตกาทีนญฺจ อนาปตฺติฯ กุปิตตา, น โมกฺขาธิปฺปายตา, อุปสมฺปนฺนสฺส ปหารทานนฺติ อิมาเนตฺถ ตีณิ องฺคานิฯ สมุฏฺฐานาทีนิ ปฐมปาราชิกสทิสานิ, อิทํ ปน ทุกฺขเวทนนฺติฯ

ปหารสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ