10. กณฺฏกสิกฺขาปทวณฺณนา

ทสเม สมณุทฺเทโสติ สามเณโรฯ จราติ คจฺฉฯ ปิเรติ ปร อมามกฯ วินสฺสาติ นสฺส , ยตฺถ ตํ น ปสฺสาม, ตตฺถ คจฺฉาติ วุตฺตํ โหติฯ ตถานาสิตนฺติเอตฺถ สํวาสนาสนา ลิงฺคนาสนา ทณฺฑกมฺมนาสนาติ ติสฺโส นาสนาฯ ตตฺถ อาปตฺติยา อทสฺสนาทีสุ อุกฺเขปนา สํวาสนาสนา นามฯ ทูสโก นาเสตพฺโพ (ปารา. 66), เมตฺติยํ ภิกฺขุนิํ นาเสถาติ (จูฬว. 193; ปารา. 384) อยํ ลิงฺคนาสนา นามฯ ‘‘อชฺชตคฺเค เต, อาวุโส สมณุทฺเทส, น เจว โส ภควา สตฺถา อปทิสิตพฺโพ’’ติ (ปาจิ. 429) อยํ ทณฺฑกมฺมนาสนา นาม, อยํ อิธาธิปฺเปตาฯ เตน วุตฺตํ ‘‘ตถานาสิต’’นฺติฯ อุปลาเปยฺยาติ ‘‘ปตฺตํ วา จีวรํ วา อุทฺเทสํ วา ปริปุจฺฉํ วา ทสฺสามี’’ติ สงฺคณฺเหยฺยฯ อุปฏฺฐาเปยฺยาติ จุณฺณมตฺติกาทีนิ สาทิยนฺโต เตน อตฺตโน อุปฏฺฐานํ การาเปยฺยฯ สมฺโภคสหเสยฺยา อนนฺตรสิกฺขาปเท วุตฺตนยา เอว, ตสฺมา อาปตฺติปริจฺเฉโทเปตฺถ ตสฺมิํ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพฯ

สาวตฺถิยํ ฉพฺพคฺคิเย ภิกฺขู อารพฺภ กณฺฏกสมณุทฺเทสอุปลาปนวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, เสสํ อริฏฺฐสิกฺขาปเท วุตฺตสทิสเมวาติฯ

กณฺฏกสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สปฺปาณกวคฺโค สตฺตโมฯ

8. สหธมฺมิกวคฺโค

1. สหธมฺมิกสิกฺขาปทวณฺณนา

สหธมฺมิกวคฺคสฺส ปฐเม สหธมฺมิกํ วุจฺจมาโนติ อิมสฺสตฺโถ ทุพฺพจสิกฺขาปเท วุตฺโตฯ เอตสฺมิํ สิกฺขาปเทติ เอตสฺมิํ สิกฺขาปเท ยํ วุตฺตํ, ตํ น ตาว สิกฺขิสฺสามีติ อตฺโถฯ ปาจิตฺติยนฺติ เอตฺถ ปน อนาทริยภยา เลเสน เอวํ วทนฺตสฺส วาจาย วาจาย ปาจิตฺติยํ เวทิตพฺพํฯ สิกฺขมาเนนาติ โอวาทํ สิรสา สมฺปฏิจฺฉิตฺวา สิกฺขิตุกาเมเนว หุตฺวาฯ อญฺญาตพฺพนฺติ อาชานิตพฺพํฯ ปริปุจฺฉิตพฺพนฺติ ‘‘อิมสฺส โก อตฺโถ’’ติ ปริปุจฺฉิตพฺพํฯ ปริปญฺหิตพฺพนฺติ จินฺเตตพฺพํ ตุลยิตพฺพํฯ

โกสมฺพิยํ ฉนฺนตฺเถรํ อารพฺภ เอวํ ภณนวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, สาธารณปญฺญตฺติ, อนาณตฺติกํ , ติกปาจิตฺติยํ, อนุปสมฺปนฺเน ติกทุกฺกฏํ, อุโภหิปิ ‘‘อิทํ น สลฺเลขายา’’ติอาทินา (ปาจิ. 436) นเยเนว อปฺปญฺญตฺเตน วุจฺจมานสฺสาปิ เอวํ วทโต ทุกฺกฏเมวฯ ‘‘ชานิสฺสามิ สิกฺขิสฺสามี’’ติ ภณนฺตสฺส, อุมฺมตฺตกาทีนญฺจ อนาปตฺติฯ อุปสมฺปนฺนสฺส ปญฺญตฺเตน วจนํ, อสิกฺขิตุกามตาย เอวํ วจนนฺติ อิมาเนตฺถ ทฺเว องฺคานิฯ สมุฏฺฐานาทีนิ อทินฺนาทานสทิสานิ, อิทํ ปน ทุกฺขเวทนนฺติฯ

สหธมฺมิกสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

2. วิเลขนสิกฺขาปทวณฺณนา

ทุติเย อุทฺทิสฺสมาเนติ อาจริเยน อนฺเตวาสิกสฺส วุจฺจมาเน วา สชฺฌายวเสน ปริวตฺติยมาเน วาฯ ขุทฺทานุขุทฺทเกหีติ ขุทฺทเกหิ จ อนุขุทฺทเกหิ จฯ ยาวเทวาติ เตสํ สํวตฺตนมริยาทปริจฺเฉทวจนํฯ อิทํ วุตฺตํ โหติ – เอตานิ หิ เย อุทฺทิสนฺติ วา อุทฺทิสาเปนฺติ วา สชฺฌายนฺติ วา, เตสํ ตาว สํวตฺตนฺติ, ยาว ‘‘กปฺปติ นุ โข, น กปฺปติ นุ โข’’ติ กุกฺกุจฺจวิปฺปฏิสาโร, วิเหสา, วิจิกิจฺฉา มโนวิเลขา จ อุปฺปชฺชนฺติเยวฯ อถ วา ยาวเทวาติ อติสยววตฺถาปนํฯ ตสฺส ‘สํวตฺตนฺตี’ติอิมินา สมฺพนฺโธ, กุกฺกุจฺจาย วิเหสาย วิเลขาย อติวิย สํวตฺตนฺติเยวาติ วุตฺตํ โหติฯ สิกฺขาปทวิวณฺณเกติ เอวํ สิกฺขาปทานํ วิวณฺณเก ครหเณ ปาจิตฺติยํ โหตีติ อตฺโถฯ

สาวตฺถิยํ ฉพฺพคฺคิเย อารพฺภ วินยวิวณฺณนวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, สาธารณปญฺญตฺติ, อนาณตฺติกํ, ติกปาจิตฺติยํ, อนุปสมฺปนฺนสฺส วิวณฺณเน ติกทุกฺกฏํ, อุภินฺนมฺปิ อญฺญธมฺมวิวณฺณเน ทุกฺกฏเมวฯ น วิวณฺเณตุกามสฺส, ‘‘อิงฺฆ ตาว สุตฺตนฺเต วา คาถาโย วา อภิธมฺมํ วา ปริยาปุณสฺสุ, ปจฺฉาปิ วินยํ ปริยาปุณิสฺสสี’’ติ ภณโต, อุมฺมตฺตกาทีนญฺจ อนาปตฺติฯ ครหิตุกามตา จ, อุปสมฺปนฺนสฺส สนฺติเก สิกฺขาปทวิวณฺณนญฺจาติ อิมาเนตฺถ ทฺเว องฺคานิฯ สมุฏฺฐานาทีนิ อทินฺนาทานสทิสานิ, อิทํ ปน ทุกฺขเวทนนฺติฯ

วิเลขนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ