สงฺฆิกวิหารตา, อนุฏฺฐาปนียภาวชานนํ, สมฺพาเธตุกามตา, อุปจาเร นิสีทนํ วา นิปชฺชนํ วาติ อิมาเนตฺถ จตฺตาริ องฺคานิฯ สมุฏฺฐานาทีนิ ปฐมปาราชิกสทิสาเนว, อิทํ ปน ทุกฺขเวทนเมวาติฯ

อนุปขชฺชสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. นิกฺกฑฺฒนสิกฺขาปทวณฺณนา

สตฺตเม กุปิโตติ กุทฺโธฯ อนตฺตมโนติ อตุฏฺฐจิตฺโตฯ นิกฺกฑฺเฒยฺย วา นิกฺกฑฺฒาเปยฺย วา ปาจิตฺติยนฺติ เอตฺถ เย อเนกภูมกา ปาสาทา, อเนกโกฏฺฐกานิ วา จตุสฺสาลานิ, ตาทิเสสุ เสนาสเนสุ คเหตฺวา อนฺตรา อฏฺฐเปตฺวา เอเกเนว ปโยเคน อติกฺกาเมนฺตสฺส เอกํ ปาจิตฺติยํ, ฐเปตฺวา ฐเปตฺวา นานาปโยเคหิ อติกฺกาเมนฺตสฺส ทฺวารคณนาย ปาจิตฺติยานิ, หตฺเถน อนามสิตฺวา ‘นิกฺขมา’ติ วตฺวา วาจาย นิกฺกฑฺฒนฺตสฺสาปิ เอเสว นโยฯ นิกฺกฑฺฒาเปนฺตสฺส ปน ‘นิกฺกฑฺฒา’ติ อาณตฺตมตฺเต ทุกฺกฏํ, สกิํ อาณตฺเต ปน ตสฺมิํ พหุเกปิ ทฺวาเร นิกฺขมนฺเต อิตรสฺส เอกเมว ปาจิตฺติยํฯ สเจ ปน ‘‘เอตฺตกานิ ทฺวารานิ นิกฺกฑฺฒาหี’’ติ วา, ‘‘ยาว มหาทฺวารํ, ตาว นิกฺกฑฺฒาหี’’ติ วา เอวํ นิยเมตฺวา อาณตฺโต โหติ, ทฺวารคณนาย ปาจิตฺติยานิฯ

สาวตฺถิยํ ฉพฺพคฺคิเย ภิกฺขู อารพฺภ ภิกฺขุํ สงฺฆิกา วิหารา นิกฺกฑฺฒนวตฺถุสฺมิํ

ปญฺญตฺตํ , สาธารณปญฺญตฺติ, สาณตฺติกํ, ติกปาจิตฺติยํ, ปุคฺคลิเก ติกทุกฺกฏํ, ตสฺส ปริกฺขารนิกฺกฑฺฒเน, อุปฏฺฐานสาลาทิกา วิหารูปจารา ตสฺส วา ตสฺส ปริกฺขารสฺส วา นิกฺกฑฺฒเน, อนุปสมฺปนฺนสฺส ปน อนุปสมฺปนฺนปริกฺขารสฺส วา วิหารา วา วิหารูปจารา วา นิกฺกฑฺฒเน นิกฺกฑฺฒาปเน จ ทุกฺกฏเมวฯ ตญฺจ โข อสมฺพทฺเธสุ ปริกฺขาเรสุ ปริกฺขารคณนาย เวทิตพฺพํฯ อตฺตโน วา, วิสฺสาสิกสฺส วา สนฺตกา วิหารา นิกฺกฑฺฒเน, สกลสงฺฆารามโตปิ ภณฺฑนการกสฺส วา ตสฺส ปริกฺขารสฺส วา นิกฺกฑฺฒเน นิกฺกฑฺฒาปเน วา, อตฺตโน วสนฏฺฐานโต อลชฺชิสฺส, อุมฺมตฺตกสฺส, น สมฺมาวตฺตนฺตานํ อนฺเตวาสิกสอวิหาริกานํ, เตสํ ปริกฺขารสฺส วา นิกฺกฑฺฒเน จ, สยํ อุมฺมตฺตกาทีนญฺจ อนาปตฺติฯ

สงฺฆิกวิหาโร , อุปสมฺปนฺนสฺส ภณฺฑนการกภาวาทิวินิมุตฺตตา, โกเปน นิกฺกฑฺฒนํ วา นิกฺกฑฺฒาปนํ วาติ อิมาเนตฺถ ตีณิ องฺคานิฯ สมุฏฺฐานาทีนิ อทินฺนาทานสทิสานิ, อิทํ ปน ทุกฺขเวทนนฺติฯ

นิกฺกฑฺฒนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. เวหาสกุฏิสิกฺขาปทวณฺณนา

อฏฺฐเม อุปริเวหาสกุฏิยาติ อุปริ อจฺฉนฺนตลาย ทฺวิภูมิกกุฏิยา วา ติภูมิกกุฏิยา วา, ปทภาชเน ปน อิธ อธิปฺเปตํ กุฏิํ ทสฺเสตุํ ‘‘มชฺฌิมสฺส ปุริสสฺส อสีสฆฏฺฏา’’ติ (ปาจิ. 131) วุตฺตํฯ อาหจฺจปาทกนฺติ องฺเค วิชฺฌิตฺวา ปเวสิตปาทกํฯ อภินิสีเทยฺยาติ อภิภวิตฺวา อชฺโฌตฺถริตฺวา นิสีเทยฺย, ภุมฺมตฺเถ วา เอตํ อุปโยควจนํ, มญฺเจ วา ปีเฐ วา นิสีเทยฺย วา นิปชฺเชยฺย วาติ อตฺโถฯ อภีติ อิทํ ปน ปทโสภณตฺเถ อุปสคฺคมตฺตเมว, ตสฺมา โย ภิกฺขุ วุตฺตลกฺขณาย เวหาสกุฏิยา สพฺพนฺติเมน ปริจฺเฉเทน ยาว ปมาณมชฺฌิมสฺส ปุริสสฺส สพฺพโส เหฏฺฐิมาหิ ตุลาหิ สีสํ น ฆฏฺเฏติ, เอตฺตกํ อุจฺจาย ตุลานํ อุปริ ฐปิเต อาหจฺจปาทเก มญฺเจ วา ปีเฐ วา นิสีทติ วา นิปชฺชติ วา, ตสฺส อนุปขชฺชสิกฺขาปเท วุตฺตนเยน ปโยคคณนาย ปาจิตฺติยํฯ

สาวตฺถิยํ อญฺญตรํ ภิกฺขุํ อารพฺภ อุปริเวหาสกุฏิยา อาหจฺจปาทกํ มญฺจํ ปีฐํ สหสา อภินิสีทนอภินิปชฺชนวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, สาธารณปญฺญตฺติ, อนาณตฺติกํ, ติกปาจิตฺติยํ, ปุคฺคลิเก ติกทุกฺกฏํ, อตฺตโน วา, วิสฺสาสิกสฺส วา สนฺตเก วิหาเร, อเวหาสกุฏิยา, สีสฆฏฺฏาย, ยสฺส วา เหฏฺฐา ทพฺพสมฺภาราทีนํ นิกฺขิตฺตตฺตา อปริโภคํ โหติ, อุปริตลํ วา ปทรสญฺจิตํ สุธาทิปริกมฺมกตํ วา, ตตฺถ อาหจฺจปาทเก นิสีทนฺตสฺส, โย เจ ตสฺมิํ เวหาสฏฺเฐปิ อาหจฺจปาทเก ฐิโต กิญฺจิ คณฺหาติ วา ลคฺคติ วา, ยสฺส จ ปฏาณี ทินฺนา โหติ, ปาทสีสานํ อุปริ อาณี ปเวสิตา, ตตฺถ นิสีทนฺตสฺส, อุมฺมตฺตกาทีนญฺจ อนาปตฺติฯ