สาวตฺถิยํ อายสฺมนฺตํ อนุรุทฺธตฺเถรํ อารพฺภ มาตุคาเมน สหเสยฺยวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, เสสํ อนนฺตรสิกฺขาปเท วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ อญฺญตฺร รตฺติปริจฺเฉทา, ตตฺร หิ จตุตฺถทิวเส อาปตฺติ, อิธ ปน ปฐมทิวเสปีติฯ

ทุติยสหเสยฺยสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. ธมฺมเทสนาสิกฺขาปทวณฺณนา

สตฺตเม อุตฺตริฉปฺปญฺจวาจาหีติเอตฺถ เอโก คาถาปาโท เอกา วาจาติ เอวํ สพฺพตฺถ วาจาปมาณํ เวทิตพฺพํฯ ธมฺมํ เทเสยฺยาติ ปทโสธมฺมสิกฺขาปเท วุตฺตลกฺขณํ ธมฺมํ วา อฏฺฐกถาธมฺมํ วา ภาเสยฺยฯ อญฺญตฺร วิญฺญุนา ปุริสวิคฺคเหนาติ วินา วิญฺญุนา ปุริเสนฯ มนุสฺสวิคฺคหํ คเหตฺวา ฐิเตน ปน ยกฺเขน วา เปเตน วา ติรจฺฉาเนน วา สทฺธิํ ฐิตายปิ ธมฺมํ เทเสตุํ น วฏฺฏติฯ ปาจิตฺติยนฺติ ทุติยานิยเต วุตฺตลกฺขเณน มนุสฺเสน วินา วิญฺญุมนุสฺสิตฺถิยา ฉนฺนํ วาจานํ อุปริ ปทาทิวเสน ธมฺมํ เทเสนฺตสฺส ปทาทิคณนาย, พหูนํ เทสยโต มาตุคามคณนาย จ ปาจิตฺติยํฯ

สาวตฺถิยํ อุทายิตฺเถรํ อารพฺภ มาตุคามสฺส ธมฺมเทสนาวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, ‘‘อญฺญตฺร วิญฺญุนา’’ติ อยเมตฺถ อนุปญฺญตฺติ, สาธารณปญฺญตฺติ, อนาณตฺติกํ, ติกปาจิตฺติยํ, อมาตุคาเม มาตุคามสญฺญิโน เวมติกสฺส วา ยกฺขิเปติปณฺฑกมนุสฺสวิคฺคหติรจฺฉานิตฺถีนํ เทเสนฺตสฺส จ ทุกฺกฏํฯ ฉหิ วาจาหิ, ตโต วา โอรํ เทเสนฺตสฺส, วุตฺตลกฺขเณ วา ปุริเส สติ, สยํ วา อุฏฺฐาย, ปุน นิสีทิตฺวา มาตุคามสฺส วา อุฏฺฐหิตฺวา ปุน นิสินฺนสฺส, อญฺญสฺส วา มาตุคามสฺส เทสยโต, ‘‘ทีฆนิกาโย นาม ภนฺเต กิมตฺถิโย’’ติ เอวํ ปน ปุฏฺเฐ สพฺพมฺปิ ทีฆนิกายํ เทเสนฺตสฺส, อญฺญสฺสตฺถาย วุจฺจมานํ มาตุคาเม สุณนฺเต, อุมฺมตฺตกาทีนญฺจ อนาปตฺติฯ วุตฺตลกฺขณสฺส ธมฺมสฺส ฉนฺนํ วาจานํ อุปริ เทสนา, วุตฺตลกฺขโณ มาตุคาโม, อิริยาปถปริวตฺตาภาโว, กปฺปิยการกสฺสาภาโว, อปญฺหาวิสฺสชฺชนาติ อิมาเนตฺถ ปญฺจ องฺคานิฯ สมุฏฺฐานาทีนิ ปทโสธมฺมสทิสาเนว, เกวลํ อิธ กิริยากิริยํ โหตีติฯ

ธมฺมเทสนาสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. ภูตาโรจนสิกฺขาปทวณฺณนา

อฏฺฐเม อุตฺตริมนุสฺสธมฺมนฺติ จตุตฺถปาราชิเก วุตฺตลกฺขณํ อุตฺตริมนุสฺสานํ ฌายีนญฺเจว อริยานญฺจ ธมฺมํฯ ภูตสฺมิํ ปาจิตฺติยนฺติ อตฺตนิ ฌานาทิธมฺเม สติ ตํ ภิกฺขุญฺจ ภิกฺขุนิญฺจ ฐเปตฺวา อญฺญสฺส อาโรจยโต ปาจิตฺติยํฯ

เวสาลิยํ วคฺคุมุทาตีริเย ภิกฺขู อารพฺภ เตสํ ภูตาโรจนวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, สาธารณปญฺญตฺติ , อนาณตฺติกํ, นิปฺปริยาเยน อตฺตนิ วิชฺชมานํ ฌานาทิธมฺมํ อาโรเจนฺตสฺส สเจ ยสฺส อาโรเจติ, โส อนนฺตรเมว ‘‘อยํ ฌานลาภี’’ติ วา ‘‘อริโย’’ติ วา เยน เกนจิ อากาเรน ตมตฺถํ ชานาติ, ปาจิตฺติยํฯ โน เจ ชานาติ, ทุกฺกฏํฯ ปริยาเยน อาโรจิตํ ปน ชานาตุ วา, มา วา, ทุกฺกฏเมวฯ ตถารูเป การเณ สติ อุปสมฺปนฺนสฺส อาโรจยโต, อาทิกมฺมิกสฺส จ อนาปตฺติฯ ยสฺมา ปน อริยานํ อุมฺมตฺตกาทิภาโว นตฺถิ, ฌานลาภิโน ปน ตสฺมิํ สติ ฌานา ปริหายนฺติ, ตสฺมา เต อิธ น คหิตาฯ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมสฺส ภูตตา, อนุปสมฺปนฺนสฺส อาโรจนํ, ตงฺขณวิชานนา, อนญฺญาปเทโสติ อิมาเนตฺถ จตฺตาริ องฺคานิฯ ภูตาโรจนสมุฏฺฐานํ, กิริยํ, โนสญฺญาวิโมกฺขํ, อจิตฺตกํ, ปณฺณตฺติวชฺชํ, กายกมฺมํ, วจีกมฺมํ, กุสลาพฺยากตจิตฺเตหิ ทฺวิจิตฺตํ, สุขมชฺฌตฺตเวทนาหิ ทฺวิเวทนนฺติฯ

ภูตาโรจนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. ทุฏฺฐุลฺลาโรจนสิกฺขาปทวณฺณนา

นวเม ภิกฺขุสฺสาติ ปาราชิกํ อนชฺฌาปนฺนสฺสฯ ทุฏฺฐุลฺลนฺติ กิญฺจาปิ ทฺวินฺนํ อาปตฺติกฺขนฺธานเมตํ อธิวจนํ, อิธ ปน สงฺฆาทิเสสเมว อธิปฺเปตํฯ อญฺญตฺร ภิกฺขุสมฺมุติยาติ ยํ สงฺโฆ อภิณฺหาปตฺติกสฺส ภิกฺขุโน อายติํ สํวรตฺถาย อาปตฺตีนญฺจ กุลานญฺจ ปริยนฺตํ กตฺวา วา อกตฺวา วา ติกฺขตฺตุํ อปโลเกตฺวา กติกํ กโรติ, ตํ ฐเปตฺวา, อยถากติกาย ‘‘อยํ อสุจิํ โมเจตฺวา สงฺฆาทิเสสํ อาปนฺโน’’ติอาทินา นเยน วตฺถุนา สทฺธิํ อาปตฺติํ ฆเฏตฺวา อาโรเจนฺตสฺส ปาจิตฺติยํฯ