3. ทฺเวภาคสิกฺขาปทวณฺณนา

ตติเย ทฺเว ภาคาติ ทฺเว โกฏฺฐาสาฯ อาทาตพฺพาติ คเหตพฺพาฯ โคจริยานนฺติ กปิลวณฺณานํฯ อยํ ปเนตฺถ วินิจฺฉโย – ยตฺตเกหิ กตฺตุกาโม โหติ, เตสุ ตุลยิตฺวา ทฺเว โกฏฺฐาสา กาฬกานํ คเหตพฺพา, เอโก โอทาตานํ, เอโก โคจริยานํฯ เอกสฺสาปิ กาฬกโลมสฺส อติเรกภาเว นิสฺสคฺคิยํ โหติ, อูนกํ วฏฺฏติฯ

สาวตฺถิยํ ฉพฺพคฺคิเย อารพฺภ ตาทิสํ สนฺถตํ กรณวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, กิริยากิริยํ, เสสํ ปฐมสทิสเมวาติฯ อิมานิ ปน ตีณิ นิสฺสชฺชิตฺวา ปฏิลทฺธานิปิ ปริภุญฺชิตุํ น วฏฺฏนฺติฯ

ทฺเวภาคสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

4. ฉพฺพสฺสสิกฺขาปทวณฺณนา

จตุตฺเถ โอเรน เจ ฉนฺนํ วสฺสานนฺติ ฉนฺนํ วสฺสานํ โอริมภาเค, อนฺโตติ อตฺโถฯ อญฺญตฺร ภิกฺขุสมฺมุติยาติ ยํ สงฺโฆ คิลานสฺส ภิกฺขุโน สนฺถตสมฺมุติํ เทติ, ตํ ฐเปตฺวา อลทฺธสมฺมุติกสฺส ฉพฺพสฺสพฺภนฺตเร อญฺญํ สนฺถตํ กโรนฺตสฺส นิสฺสคฺคิยํ โหติฯ

สาวตฺถิยํ สมฺพหุเล ภิกฺขู อารพฺภ อนุวสฺสํ สนฺถตํ การาปนวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, ‘‘อญฺญตฺร ภิกฺขุสมฺมุติยา’’ติ อยเมตฺถ อนุปญฺญตฺติ, สา เยน ลทฺธา โหติ, ตสฺส ยาว โรโค น วูปสมฺมติ, วูปสนฺโต วา ปุน กุปฺปติ, ตาว คตคตฏฺฐาเน อนุวสฺสมฺปิ กาตุํ วฏฺฏติ, อญฺญสฺสตฺถาย กาเรตุํ, กตญฺจ ปฏิลภิตฺวา ปริภุญฺชิตุมฺปิ วฏฺฏติ, เสสํ ปฐมสทิสเมวาติฯ

ฉพฺพสฺสสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

5. นิสีทนสิกฺขาปทวณฺณนา

ปญฺจเม ปุราณสนฺถตํ นาม ยตฺถ สกิมฺปิ นิสินฺโน วา โหติ นิปนฺโน วาฯ สมนฺตาติ เอกปสฺสโต วฏฺฏํ วา จตุรสฺสํ วา ฉินฺทิตฺวา คหิตฏฺฐานํ ยถา วิทตฺถิมตฺตํ โหติ, เอวํ คเหตพฺพํฯ สนฺถรนฺเตน ปน เอกเทเส วา สนฺถริตพฺพํ, วิชเฏตฺวา วา มิสฺสกํ กตฺวา สนฺถริตพฺพํ, เอวํ ถิรตรํ โหติฯ อนาทา เจติ สติ ปุราณสนฺถเต อคฺคเหตฺวาฯ อสติ ปน อคฺคเหตฺวาปิ วฏฺฏติ, อญฺญสฺสตฺถาย กาเรตุํ, กตญฺจ ปฏิลภิตฺวา ปริภุญฺชิตุมฺปิ วฏฺฏติฯ

สาวตฺถิยํ สมฺพหุเล ภิกฺขู อารพฺภ สนฺถตวิสฺสชฺชนวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, เสสํ ตติยสทิสเมวาติฯ

นิสีทนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

6. เอฬกโลมสิกฺขาปทวณฺณนา

ฉฏฺเฐ อทฺธานมคฺคปฺปฏิปนฺนสฺสาติ อทฺธานสงฺขาตํ ทีฆมคฺคํ ปฏิปนฺนสฺส, สพฺพญฺเจตํ วตฺถุมตฺตทีปนเมว, ยตฺถ กตฺถจิ ปน ธมฺเมน ลภิตฺวา คณฺหโต โทโส นตฺถิฯ ติโยชนปรมนฺติ คหิตฏฺฐานโต ติโยชนปฺปมาณํ เทสํฯ สหตฺถาติ สหตฺเถน, อตฺตนา หริตพฺพานีติ อตฺโถฯ อสนฺเต หารเกติ อสนฺเตเยว อญฺญสฺมิมฺปิ หารเกฯ สเจ ปน อตฺถิ, ตํ คาเหตุํ วฏฺฏติฯ อตฺตนา ปน อนฺตมโส วาตาพาธปฺปฏิการตฺถํ สุตฺตเกน อพนฺธิตฺวา กณฺณจฺฉิทฺเท ปกฺขิตฺตานิปิ อาทาย ติโยชนํ เอกํ ปาทํ อติกฺกาเมนฺตสฺส ทุกฺกฏํ, ทุติยปาทาติกฺกเม นิสฺสคฺคิยํ ปาจิตฺติยํฯ

สาวตฺถิยํ อญฺญตรํ ภิกฺขุํ อารพฺภ ติโยชนาติกฺกมนวตฺถุสฺมิํ ปญฺญตฺตํ, อสาธารณปญฺญตฺติ, อนาณตฺติกํ, ติกปาจิตฺติยํ, อูนกติโยชเน อติเรกสญฺญิโน เวมติกสฺส วา ทุกฺกฏํฯ ติโยชนํ หรณปจฺจาหรเณ, วาสาธิปฺปาเยน คนฺตฺวา ตโต ปรํ หรเณ, อจฺฉินฺนํ วา นิสฺสฏฺฐํ วา ปฏิลภิตฺวา หรเณ, อญฺญํ หราปเน, อนฺตมโส สุตฺตเกนปิ พทฺธกตภณฺฑหรเณ, อุมฺมตฺตกาทีนญฺจ อนาปตฺติฯ เอฬกโลมานํ อกตภณฺฑตา, ปฐมปฺปฏิลาโภ, อตฺตนา อาทาย วา อญฺญสฺส อชานนฺตสฺส ยาเน ปกฺขิปิตฺวา วา ติโยชนาติกฺกมนํ, อาหรณปจฺจาหรณํ, อวาสาธิปฺปายตาติ อิมาเนตฺถ ปญฺจ องฺคานิฯ