เมนู

9. ปณีตโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา

[257-259] นวเม ปณีตสํสฏฺฐานิ โภชนานิ ปณีตโภชนานิฯ ยถา หิ อาชญฺญยุตฺโต รโถ ‘‘อาชญฺญรโถ’’ติ วุจฺจติ, เอวมิธาปิ ปณีตสํสฏฺฐานิ สตฺตธญฺญนิพฺพตฺตานิ โภชนานิ ‘‘ปณีตโภชนานี’’ติ วุตฺตานิฯ เยหิ ปน ปณีเตหิ สํสฏฺฐานิ, ตานิ ‘‘ปณีตโภชนานี’’ติ วุจฺจนฺติ, เตสํ ปเภททสฺสนตฺถํ ‘‘เสยฺยถิทํ, สปฺปิ นวนีต’’นฺติอาทิ ปาฬิยํ วุตฺตํฯ ‘‘เยสํ มํสํ กปฺปตี’’ติ อิทญฺจ ปาจิตฺติยวตฺถุปริจฺเฉททสฺสนตฺถํ วุตฺตํ, น ปน กปฺปิยวตฺถุปริจฺเฉททสฺสนตฺถํฯ น หิ อกปฺปิยมํสสตฺตานํ สปฺปิอาทีนิ น กปฺปนฺติฯ เอกญฺหิ มนุสฺสวสาเตลํ ฐเปตฺวา สพฺเพสํ ขีรสปฺปินวนีตวสาเตเลสุ อกปฺปิยํ นาม นตฺถิฯ สปฺปิภตฺตนฺติ เอตฺถ กิญฺจาปิ สปฺปิสํสฏฺฐํ ภตฺตํ สปฺปิภตฺตํ, สปฺปิ จ ภตฺตญฺจ สปฺปิภตฺตนฺติปิ วิญฺญายติ, อฏฺฐกถาสุ ปน ‘‘สาลิภตฺตํ วิย สปฺปิภตฺตํ นาม นตฺถี’’ติ การณํ วตฺวา ทุกฺกฏสฺเสว ทฬฺหตรํ กตฺวา วุตฺตตฺตา น สกฺกา อญฺญํ วตฺตุํฯ อฏฺฐกถาจริยา เอว หิ อีทิเสสุ ฐาเนสุ ปมาณํฯ

มูลนฺติ กปฺปิยภณฺฑํ สนฺธาย วุตฺตํฯ อนาปตฺตีติ วิสงฺเกตตฺตา สพฺพาหิเยว อาปตฺตีหิ อนาปตฺติฯ เกจิ ปน ‘‘ปาจิตฺติเยเนว อนาปตฺติ วุตฺตา, สูโปทนวิญฺญตฺติทุกฺกฏํ ปน โหติเยวา’’ติ วทนฺติ, ตํ น คเหตพฺพํฯ กปฺปิยสปฺปินา อกปฺปิยสปฺปินาติ จ อิทํ กปฺปิยากปฺปิยมํสานํ วเสน วุตฺตํ, ตสฺมา กปฺปิยมํสสปฺปินา อกปฺปิยมํสสปฺปินาติ เอวเมตฺถ อตฺโถ คเหตพฺโพฯ นานาวตฺถุกานีติ สปฺปินวนีตาทีนํ วเสน วุตฺตํฯ

[261] มหานามสิกฺขาปเทน กาเรตพฺโพติ เอตฺถ –

‘‘อคิลาเนน ภิกฺขุนา จตุมาสปจฺจยปวารณา สาทิตพฺพา อญฺญตฺร ปุนปวารณาย อญฺญตฺร นิจฺจปวารณาย, ตโต เจ อุตฺตริ สาทิเยยฺย, ปาจิตฺติย’’นฺติ (ปาจิ. 306) –

อิทํ มหานามสิกฺขาปทํ นามฯ อิมินา จ สิกฺขาปเทน สงฺฆวเสน คิลานปจฺจยปวารณาย ปวาริตฏฺฐาเน สเจ ตตฺถ รตฺตีหิ วา เภสชฺเชหิ วา ปริจฺเฉโท กโต โหติ, เอตฺตกาเยว รตฺติโย เอตฺตกานิ วา เภสชฺชานิ วิญฺญาเปตพฺพานีติฯ อถ ตโต รตฺติปริยนฺตโต วา เภสชฺชปริยนฺตโต วา อุตฺตริ น เภสชฺชกรณีเยน วา เภสชฺชํ อญฺญเภสชฺชกรณีเยน วา อญฺญํ เภสชฺชํ วิญฺญาเปนฺตสฺส ปาจิตฺติยํ วุตฺตํฯ ตสฺมา อคิลาโน คิลานสญฺญี หุตฺวา ปญฺจ เภสชฺชานิ วิญฺญาเปนฺโต น เภสชฺชกรณีเยน เภสชฺชํ วิญฺญาเปนฺโต นาม โหตีติ ‘‘มหานามสิกฺขาปเทน กาเรตพฺโพ’’ติ วุตฺตํฯ เอตานิ ปาฏิเทสนียวตฺถูนีติ ปาฬิยํ อาคตสปฺปิอาทีนิ สนฺธาย วุตฺตํฯ ปาฬิยํ อนาคตานิ ปน อกปฺปิยสปฺปิอาทีนิ ภิกฺขุนีนมฺปิ ทุกฺกฏวตฺถูนีติ เวทิตพฺพํฯ สูโปทนวิญฺญตฺติยนฺติ ภิกฺขูนํ ปาจิตฺติยวตฺถูนิ ภิกฺขุนีนํ ปาฏิเทสนียวตฺถูนิ จ ฐเปตฺวา อวเสสวิญฺญตฺติํ สนฺธาย วุตฺตํฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวฯ ปณีตโภชนตา, อคิลานตา, อกตวิญฺญตฺติยา ปฏิลาโภ, อชฺโฌหรณนฺติ อิมานิ ปเนตฺถ จตฺตาริ องฺคานิฯ

ปณีตโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. ทนฺตโปนสิกฺขาปทวณฺณนา

[263] ทสเม อยฺยโวสาฏิตกานีติ ปิตุปิณฺฑสฺเสตํ อธิวจนํฯ อุมฺมาเรติ สุสาเน กตเคหสฺส อตฺตโน เคหสฺส วา อุมฺมาเรฯ ฆนพทฺโธติ ฆนมํเสน สมฺพทฺโธ, กถินสํหตสรีโรติ วุตฺตํ โหติฯ

[264] มุขทฺวารนฺติ คลนาฬิกํฯ อาหารนฺติ อชฺโฌหริตพฺพํ ยํกิญฺจิ ยาวกาลิกาทิํฯ อาหเรยฺยาติ มุขทฺวารํ ปเวเสยฺยฯ มุเขน วา ปวิฏฺฐํ โหตุ นาสิกาย วา, คเลน อชฺโฌหรณียตฺตา สพฺพมฺปิ ตํ มุขทฺวารํ ปเวสิตเมว โหติฯ ยสฺมา ปน เต ภิกฺขู อนาหาเรปิ อุทเก อาหารสญฺญาย ทนฺตโปเน จ มุขทฺวารํ อาหฏํ อิทนฺติ สญฺญาย กุกฺกุจฺจายิํสุ, ตสฺมา วุตฺตํ ‘‘เต ภิกฺขู อทินฺนํ…เป.… สมฺมา อตฺถํ อสลฺลกฺเขตฺวา กุกฺกุจฺจายิํสู’’ติฯ อุทกญฺหิ ยถาสุขํ ปาตุํ ทนฺตกฏฺฐญฺจ ทนฺตโปนปริโภเคน ปริภุญฺชิตุํ วฏฺฏติ, ตสฺส ปน รสํ คิลิตุํ น วฏฺฏติฯ สเจปิ ทนฺตกฏฺฐรโส อชานนฺตสฺส อนฺโต ปวิสติ, ปาจิตฺติยเมวฯ อนชฺโฌหรนฺเตน ปน ทนฺตกฏฺฐํ วา โหตุ อญฺญํ วา, กิญฺจิ มุเข ปกฺขิปิตุํ วฏฺฏติฯ

[265] อกลฺลโกติ คิลาโน สหตฺถา ปริภุญฺชิตุํ อสกฺโกนฺโต มุเขน ปฏิคฺคณฺหาติฯ อุจฺจารณมตฺตนฺติ อุกฺขิปนมตฺตํฯ เอกเทเสนปีติ องฺคุลิยาปิ ผุฏฺฐมตฺเตนฯ ตํ เจ ปฏิคฺคณฺหาติ, สพฺพํ ปฏิคฺคหิตเมวาติ เวณุโกฏิยา พนฺธิตฺวา ฐปิตตฺตาฯ สเจปิ ภูมิยํ ฐิตเมว ฆฏํ ทายเกน หตฺถปาเส ฐตฺวา ฆฏํ ทสฺสามีติ ทินฺนเวณุโกฏิคฺคหณวเสน ปฏิคฺคณฺหาติ, อุภยโกฏิพทฺธํ สพฺพมฺปิ ปฏิคฺคหิตเมว โหติฯ ภิกฺขุสฺส อตฺถาย อปีเฬตฺวา ปกติยา ปีฬิยมานอุจฺฉุรสํ สนฺธาย ‘‘คณฺหถา’’ติ วุตฺตตฺตา ‘‘อภิหาโร น ปญฺญายตี’’ติ วุตฺตํฯ หตฺถปาเส ฐิตสฺส ปน ภิกฺขุสฺส อตฺถาย ปีฬิยมานา อุจฺฉุโต ปคฺฆรนฺตํ รสํ คณฺหิตุํ วฏฺฏติ, โทณิกาย สยํ ปคฺฆรนฺตํ อุจฺฉุรสํ มชฺเฌ อาวริตฺวา อาวริตฺวา วิสฺสชฺชิตมฺปิ คณฺหิตุํ วฏฺฏติฯ กตฺถจิ อฏฺฐกถาสุฯ

อสํหาริเมติ ถามมชฺฌิเมน ปุริเสน อสํหาริเยฯ ‘‘ตินฺติณิกาทิปณฺเณสู’’ติ วจนโต สาขาสุ ปฏิคฺคหณํ รุหตีติ ทฏฺฐพฺพํฯ