6. ทุติยปวารณาสิกฺขาปทวณฺณนา

[243] ฉฏฺเฐ สาธารณเมวาติ ‘‘หนฺท ภิกฺขุ ขาท วา’’ติอาทินา วุตฺตปวารณาย สาธารณํฯ ‘‘ภุตฺตสฺมิํ ปาจิตฺติย’’นฺติ มาติกายํ วุตฺตตฺตา โภชนปริโยสาเน อาปตฺติ, น อชฺโฌหาเร อชฺโฌหาเรฯ อภิหฏฺฐุํ ปวาเรติ, อาปตฺติ ปาจิตฺติยสฺสาติ อิทญฺจ โภชนปริโยสานํเยว สนฺธาย วุตฺตนฺติ เวทิตพฺพํฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวฯ ปวาริตตา, ปวาริตสญฺญิตา, อาสาทนาเปกฺขตา, อนติริตฺเตน อภิหฏฺฐุํ ปวารณา, โภชนปริโยสานนฺติ อิมานิ ปเนตฺถ ปญฺจ องฺคานิฯ

ทุติยปวารณาสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

7. วิกาลโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา

[247] สตฺตเม อคฺคสมชฺโชติ อุตฺตมํ นจฺจํฯ ตํ กิร ปพฺพตมตฺถเก ฐตฺวา เอกํ เทวตํ อุทฺทิสฺส กโรนฺติฯ นฏานํ นาฏกานิ นฏนาฏกานิ, สีตาหรณาทีนิฯ อปญฺญตฺเต สิกฺขาปเทติ อูนวีสติวสฺสสิกฺขาปเท อปญฺญตฺเตฯ อทํสูติ ‘‘วิหารํ เนตฺวา ขาทิสฺสถา’’ติ อทํสุฯ

[248-249] มูลกมูลาทีนิ อุปเทสโตเยว เวทิตพฺพานิฯ น หิ ตานิ ปริยายนฺตเรน วุจฺจมานานิปิ สกฺกา วิญฺญาตุํฯ ปริยายนฺตเรปิ หิ วุจฺจมาเน ตํ ตํ นามํ อชานนฺตานํ สมฺโมโหเยว สิยา, ตสฺมา ตตฺถ น กิญฺจิ วกฺขามฯ ขาทนียตฺถนฺติ ขาทนีเยน กตฺตพฺพกิจฺจํฯ เนว ผรนฺตีติ น นิปฺผาเทนฺติฯ เตสุ เตสุ ชนปเทสูติ เอตฺถ ‘‘เอกสฺมิํ ชนปเท อาหารกิจฺจํ สาเธนฺตํ เสสชนปเทสุปิ น กปฺปตี’’ติ วทนฺติฯ รุกฺขวลฺลิอาทีนนฺติ เหฏฺฐา วุตฺตเมว สมฺปิณฺเฑตฺวา วุตฺตํฯ อนฺโตปถวีคโตติ สาลกลฺยาณีขนฺธํ สนฺธาย วุตฺตํฯ สพฺพกปฺปิยานีติ มูลขนฺธตจปตฺตาทิวเสน สพฺพโส กปฺปิยานิฯ เตสมฺปิ นามวเสน น สกฺกา ปริยนฺตํ ทสฺเสตุนฺติ สมฺพนฺโธฯ อจฺฉิวาทีนํ อปริปกฺกาเนว ผลานิ ยาวชีวิกานีติ ทสฺเสตุํ ‘‘อปริปกฺกานี’’ติ วุตฺตํฯ

หรีตกาทีนํ อฏฺฐีนีติ เอตฺถ มิญฺชํ ปฏิจฺฉาเทตฺวา ฐิตกปาลานิ ยาวชีวิกานีติ อาจริยาฯ มิญฺชมฺปิ ยาวชีวิกนฺติ เอเกฯ หิงฺคูติ หิงฺคุรุกฺขโต ปคฺฆริตนิยฺยาโสฯ หิงฺคุชตุอาทโยปิ หิงฺคุวิกติโย เอวฯ

ตตฺถ หิงฺคุชตุ นาม หิงฺคุรุกฺขสฺส ทณฺฑปตฺตานิ ปจิตฺวา กตนิยฺยาโส, หิงฺคุสิปาฏิกํ นาม หิงฺคุปตฺตานิ ปจิตฺวา กตนิยฺยาโสฯ ‘‘อญฺเญน มิสฺเสตฺวา กโต’’ติปิ วทนฺติฯ ตกนฺติ อคฺคโกฏิยา นิกฺขนฺตสิเลโสฯ ตกปตฺตินฺติ ปตฺตโต นิกฺขนฺตสิเลโสฯ ตกปณฺณินฺติ ปลาเส ภชฺชิตฺวา กตสิเลโสฯ ‘‘ทณฺฑโต นิกฺขนฺตสิเลโส ติปิ วทนฺติฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวฯ วิกาลตา, ยาวกาลิกตา, อชฺโฌหรณนฺติ อิมานิ ปเนตฺถ ตีณิ องฺคานิฯ

วิกาลโภชนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. สนฺนิธิการกสิกฺขาปทวณฺณนา

[252-3] อฏฺฐเม ตาทิสนฺติ อสูปพฺยญฺชนํฯ ยํกิญฺจิ ยาวกาลิกํ วา ยามกาลิกํ วาติ เอตฺถ ‘‘ยามกาลิก’’นฺติ อิมินา น เกวลํ ยาวกาลิเก เอว สนฺนิธิปจฺจยา ปาจิตฺติยํ, อถ โข ยามกาลิเกปีติ ทสฺเสติฯ นนุ จ ยามกาลิกํ เนว ขาทนีเยสุ อนฺโตคธํ, น โภชนีเยสุฯ เตเนว ปทภาชนีเย ‘‘ขาทนียํ นาม ปญฺจ โภชนานิ ยามกาลิกํ สตฺตาหกาลิกํ ยาวชีวิกํ ฐเปตฺวา อวเสสํ ขาทนียํ นามฯ โภชนียํ นาม ปญฺจ โภชนานี’’ติ วุตฺตํ, ‘‘โย ปน ภิกฺขุ สนฺนิธิการกํ ขาทนียํ วา โภชนียํ วา ขาเทยฺย วา ภุญฺเชยฺย วา, ปาจิตฺติย’’นฺติ จ วุตฺตํ, ตสฺมา ยามกาลิเก ปาจิตฺติเยน ภวิตพฺพนฺติ กถํ วิญฺญายตีติ? วุจฺจเต – ปทภาชเน ขาทนีย-สทฺทสฺส อตฺถทสฺสนตฺถํ ‘‘ยามกาลิกํ ฐเปตฺวา’’ติ วุตฺตํ, น ปน สนฺนิธิปจฺจยา อนาปตฺติทสฺสนตฺถํฯ ขาทิตพฺพญฺหิ ยํกิญฺจิ ขาทนียนฺติ อธิปฺเปตํ, น จ ยามกาลิเกสุ กิญฺจิ ขาทิตพฺพํ อตฺถิ ปาตพฺยภาวโตฯ ตสฺมา กิญฺจาปิ ยามกาลิกํ ขาทนียโภชนีเยหิ น สงฺคหิตํ, ตถาปิ อนาปตฺติํ ทสฺเสนฺเตน ‘‘อนาปตฺติ ยามกาลิกํ ยาเม นิทหิตฺวา ภุญฺชตี’’ติ วจนโต ยามาติกฺกเม สนฺนิธิปจฺจยา ปาจิตฺติเยน ภวิตพฺพนฺติ วิญฺญายติฯ ‘‘ยามกาลิเกน, ภิกฺขเว, สตฺตาหกาลิกํ ยาวชีวิกํ ตทหุปฏิคฺคหิตํ ยาเม กปฺปติ, ยามาติกฺกนฺเต น กปฺปตี’’ติ (มหาว. 305) อิมินาปิ จายมตฺโถ สิทฺโธฯ เตเนว ภควโต อธิปฺปายญฺญูหิ อฏฺฐกถาจริเยหิ ยามกาลิเก ปาจิตฺติยเมว วุตฺตํฯ

ปฏิคฺคหเณติ คหณเมว สนฺธาย วุตฺตํฯ ปฏิคฺคหิตเมว หิ ตํ, ปุน ปฏิคฺคหณกิจฺจํ นตฺถิฯ เตเนว ‘‘อชฺโฌหริตุกามตาย คณฺหนฺตสฺส ปฏิคฺคหเณ’’ติ วุตฺตํฯ มาติกาฏฺฐกถายํ (กงฺขา. อฏฺฐ. สนฺนิธิการกสิกฺขาปทวณฺณนา) ปน ‘‘อชฺโฌหริสฺสามีติ คณฺหนฺตสฺส ปฏิคฺคหเณ’’อิจฺเจว วุตฺตํฯ ยนฺติ ยํ ปตฺตํฯ สนฺทิสฺสตีติ ยาคุยา อุปริ สนฺทิสฺสติฯ เตลวณฺเณ ปตฺเต สติปิ นิสฺเนหภาเว องฺคุลิยา ฆํสนฺตสฺส วณฺณวเสเนว เลขา ปญฺญายติ, ตสฺมา ตตฺถ อนาปตฺตีติ ทสฺสนตฺถํ ‘‘สา อพฺโพหาริกา’’ติ วุตฺตํฯ สยํ ปฏิคฺคเหตฺวา อปริจฺจตฺตเมว หิ ทุติยทิวเส น วฏฺฏตีติ เอตฺถ ปฏิคฺคหเณ อนเปกฺขวิสฺสชฺชเนน อนุปสมฺปนฺนสฺส นิรเปกฺขทาเนน วา วิชหิตปฏิคฺคหณํ ปริจฺจตฺตเมว โหตีติ ‘‘อปริจฺจตฺต’’นฺติ อิมินา อุภยถาปิ อวิชหิตปฏิคฺคหณเมว วุตฺตํฯ ตสฺมา ยํ ปรสฺส ปริจฺจชิตฺวา อทินฺนมฺปิ สเจ ปฏิคฺคหเณ นิรเปกฺขวิสฺสชฺชเนน วิชหิตปฏิคฺคหณํ โหติ, ตมฺปิ ทุติยทิวเส วฏฺฏตีติ เวทิตพฺพํฯ

ยทิ เอวํ ‘‘ปตฺโต ทุทฺโธโต โหตี’’ติอาทีสุ กสฺมา อาปตฺติ วุตฺตาติ? ‘‘ปฏิคฺคหณํ อวิสฺสชฺเชตฺวาว สยํ วา อญฺเญน วา ตุจฺฉํ กตฺวา น สมฺมา โธวิตฺวา นิฏฺฐาปิเต ปตฺเต ลคฺคมฺปิ อวิชหิตปฏิคฺคหณเมว โหตีติ ตตฺถ อาปตฺตี’’ติ ตีสุปิ คณฺฐิปเทสุ วุตฺตํฯ เกจิ ปน ‘‘สามเณรานํ ปริจฺจชนฺตีติ อิมสฺมิํ อธิกาเร ฐตฺวา ‘อปริจฺจตฺตเมวา’ติ วุตฺตตฺตา อนุปสมฺปนฺนสฺส ปริจฺจตฺตเมว วฏฺฏติ, อปริจฺจตฺตํ น วฏฺฏตีติ อาปนฺนํ, ตสฺมา นิราลยภาเวน ปฏิคฺคหเณ วิชหิเตปิ อนุปสมฺปนฺนสฺส อปริจฺจตฺตํ น วฏฺฏตี’’ติ วทนฺติ, ตํ ยุตฺตํ วิย น ทิสฺสติฯ ยทคฺเคน หิ ปฏิคฺคหณํ วิชหติ, ตทคฺเคน สนฺนิธิมฺปิ น กโรติ วิชหิตปฏิคฺคหณสฺส อปฺปฏิคฺคหิตสทิสตฺตาฯ ปฏิคฺคเหตฺวา นิทหิเตเยว จ สนฺนิธิปจฺจยา อาปตฺติ วุตฺตาฯ ‘‘ปฏิคฺคเหตฺวา เอกรตฺตํ วีตินามิตสฺเสตํ อธิวจน’’นฺติ หิ วุตฺตํฯ