เมนู

วิกปฺเปตพฺพํ, วิชหิตาธิฏฺฐานํ วา ปจฺฉาวิกปฺเปตพฺพํฯ อวิชหิตาธิฏฺฐานํ ปน น วิกปฺเปตพฺพนฺติ อธิปฺปาโยฯ ทุกฺกฏวเสน วุตฺตานีติ ‘‘วคฺคํ ภิกฺขุนิสงฺฆํ วคฺคสญฺญี โอวทตี’’ติอาทินา (ปาจิ. 150) นเยน อธมฺมกมฺเม ทฺเว นวกานิ ทุกฺกฏวเสน วุตฺตานิฯ

นวกวารวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ทสกวารวณฺณนา

[330] ทสเกสุ นตฺถิ ทินฺนนฺติอาทิวเสน เวทิตพฺพาติ ‘‘นตฺถิ ทินฺนํ, นตฺถิ ยิฏฺฐํ, นตฺถิ หุตํ, นตฺถิ สุกตทุกฺกฏานํ กมฺมานํ ผลํ วิปาโก, นตฺถิ อยํ โลโก, นตฺถิ ปโร โลโก, นตฺถิ มาตา, นตฺถิ ปิตา, นตฺถิ สตฺตา โอปปาติกา, นตฺถิ โลเก สมณพฺราหฺมณา สมฺมคฺคตา สมฺมาปฏิปนฺนา, เย อิมญฺจ โลกํ ปรญฺจ โลกํ สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา ปเวเทนฺตี’’ติ (ม. นิ. 2.94, 225; 3.91, 116; สํ. นิ. 3.210) เอวมาคตํ สนฺธาย วุตฺตํฯ สสฺสโต โลโกติอาทิวเสนาติ ‘‘สสฺสโต โลโกติ วา, อสสฺสโต โลโกติ วา, อนฺตวา โลโกติ วา, อนนฺตวา โลโกติ วา, ตํ ชีวํ ตํ สรีรนฺติ วา, อญฺญํ ชีวํ อญฺญํ สรีรนฺติ วา, โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา, น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา, โหติ จ น จ โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา, เนว โหติ น น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณาติ วา’’ติ (ม. นิ. 1.269) เอวมาคตํ สงฺคณฺหาติฯ

มิจฺฉาทิฏฺฐิอาทโย มิจฺฉาวิมุตฺติปริโยสานาติ ‘‘มิจฺฉาทิฏฺฐิ มิจฺฉาสงฺกปฺโป มิจฺฉาวาจา มิจฺฉากมฺมนฺโต มิจฺฉาอาชีโว มิจฺฉาวายาโม มิจฺฉาสติ มิจฺฉาสมาธิ มิจฺฉาญาณํ มิจฺฉาวิมุตฺตี’’ติ (วิภ. 970) เอวมาคตํ สนฺธาย วทติฯ ตตฺถ มิจฺฉาญาณนฺติ ปาปกิริยาสุ อุปายจินฺตาวเสน ปาปกํ กตฺวา ‘‘สุกตํ มยา’’ติ ปจฺจเวกฺขณากาเรน จ อุปฺปนฺโน โมโหฯ มิจฺฉาวิมุตฺตีติ อวิมุตฺตสฺเสว สโต วิมุตฺติสญฺญิตาฯ สมถกฺขนฺธเก นิทฺทิฏฺฐาติ ‘‘โอรมตฺตกํ อธิกรณํ โหติ, น จ คติคตํ, น จ สริตสาริต’’นฺติอาทินา (จูฬว. 204) นิทฺทิฏฺฐาฯ

สมถกฺขนฺธเก วุตฺเตหิ สมนฺนาคโต โหตีติ สมฺพนฺโธฯ มาตุรกฺขิตาทโย ทส อิตฺถิโยฯ ธนกฺกีตาทโย ทส ภริยาโย

ทสกวารวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

เอกาทสกวารวณฺณนา

[331] เอกาทสเกสุ น โวทายนฺตีติ น ปกาสนฺติฯ สุยุตฺตยานสทิสาย กตายาติ อิจฺฉิติจฺฉิตกาเล สุเขน ปวตฺเตตพฺพตฺตา ยุตฺตยานํ วิย กตายฯ ยถา ปติฏฺฐา โหตีติ สมฺปตฺตีนํ ยถา ปติฏฺฐา โหติฯ อนุ อนุ ปวตฺติตายาติ ภาวนาพหุลีกาเรหิ อนุ อนุ ปวตฺติตายฯ

สุขํ สุปตีติอาทีสุ (อ. นิ. อฏฺฐ. 3.11.15; วิสุทฺธิ 1.258) ยถา เสสชนา สมฺปริวตฺตมานา กากจฺฉมานา ทุกฺขํ สุปนฺติ, เอวํ อสุปิตฺวา สุขํ สุปติ, นิทฺทํ โอกฺกนฺโตปิ สมาปตฺติํ สมาปนฺโน วิย โหติฯ สุขํ ปฏิพุชฺฌตีติ ยถา อญฺเญ นิตฺถุนนฺตา วิชมฺภนฺตา สมฺปริวตฺตนฺตา ทุกฺขํ ปฏิพุชฺฌนฺติ, เอวํ อปฺปฏิพุชฺฌิตฺวา วิกสมานมิว ปทุมํ สุขํ นิพฺพิการํ ปฏิพุชฺฌติฯ อนุภูตปุพฺพวเสน เทวตูปสํหารวเสน จสฺส ภทฺทกเมว สุปินํ โหติ, น ปาปกนฺติ อาห ‘‘ปาปกเมว น ปสฺสตี’’ติอาทิฯ ธาตุกฺโขภเหตุกมฺปิ จสฺส พหุลํ ภทฺทกเมว สิยา เยภุยฺเยน จิตฺตชรูปานุคุณตาย อุตุอาหารชรูปานํฯ ตตฺถ ปาปกเมว น ปสฺสตีติ ยถา อญฺเญ อตฺตานํ โจเรหิ สมฺปริวาริตํ วิย, วาเฬหิ อุปทฺทุตํ วิย, ปปาเต ปตนฺตํ วิย จ ปสฺสนฺติ, เอวํ ปาปกเมว สุปินํ น ปสฺสติฯ ภทฺรกํ ปน วุฑฺฒิการณภูตํ ปสฺสตีติ เจติยํ วนฺทนฺโต วิย, ปูชํ กโรนฺโต วิย, ธมฺมํ สุณนฺโต วิย จ โหติฯ

มนุสฺสานํ ปิโย โหตีติ อุเร อามุกฺกมุตฺตาหาโร วิย, สีเส ปิฬนฺธมาลา วิย จ มนุสฺสานํ ปิโย โหติ มนาโปฯ อมนุสฺสานํ ปิโย โหตีติ ยเถว จ มนุสฺสานํ ปิโย, เอวํ อมนุสฺสานมฺปิ ปิโย โหติ วิสาขตฺเถโร วิยฯ