‘‘อกปฺปิยกตํ โหติ อปฺปฏิคฺคหิตก’’นฺติอาทโย อฏฺฐ อนติริตฺตา นามฯ สปฺปิอาทิ อฏฺฐเม อรุณุคฺคมเน นิสฺสคฺคิยํ โหติฯ อฏฺฐกวเสน โยเชตฺวา เวทิตพฺพานีติ ปุริมานิ อฏฺฐ เอกํ อฏฺฐกํ, ตโต เอกํ อปเนตฺวา เสเสสุปิ เอเกกํ ปกฺขิปิตฺวาติ เอวมาทินา นเยน อญฺญานิปิ อฏฺฐกานิ กาตพฺพานีติ อตฺโถฯ

อฏฺฐกวารวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

นวกวารวณฺณนา

[329] นวเกสุ อาฆาตวตฺถูนีติ (ที. นิ. อฏฺฐ. 3.340; อ. นิ. อฏฺฐ. 3.9.29) อาฆาตการณานิฯ อาฆาตปฏิวินยานีติ อาฆาตสฺส ปฏิวินยการณานิฯ ตํ กุเตตฺถ ลพฺภาติ ‘‘ตํ อนตฺถจรณํ มา อโหสี’’ติ เอตสฺมิํ ปุคฺคเล กุโต ลพฺภา เกน การเณน สกฺกา ลทฺธุํฯ ‘‘ปโร นาม ปรสฺส อตฺตโน จิตฺตรุจิยา อนตฺถํ กโรตี’’ติ เอวํ จินฺเตตฺวา อาฆาตํ ปฏิวิโนเทติฯ อถ วา สจาหํ ปฏิกฺโกปํ กเรยฺยํ, ตํ โกปกรณํ เอตฺถ ปุคฺคเล กุโต ลพฺภา, เกน การเณน ลทฺธพฺพํ นิรตฺถกภาวโตติ อตฺโถฯ กมฺมสฺสกา หิ สตฺตา, เต กสฺส รุจิยา ทุกฺขิตา สุขิตา วา ภวนฺติ, ตสฺมา เกวลํ ตสฺมิํ มยฺหํ กุชฺฌนมตฺตเมวาติ อธิปฺปาโยฯ อถ วา ตํ โกปกรณํ เอตฺถ ปุคฺคเล กุโต ลพฺภา ปรมตฺถโต กุชฺฌิตพฺพสฺส กุชฺฌนกสฺส จ อภาวโตฯ สงฺขารมตฺตญฺเหตํ ยทิทํ ขนฺธปญฺจกํ ยํ ‘‘สตฺโต’’ติ วุจฺจติ, เต จ สงฺขารา อิตฺตรกาลา ขณิกา, กสฺส โก กุชฺฌตีติ อตฺโถฯ ‘‘กุโต ลาภา’’ติปิ ปาโฐ, สจาหํ เอตฺถ โกปํ กเรยฺยํ, ตสฺมิํ เม โกปกรเณ กุโต ลาภา, ลาภา นาม เก สิยุํ อญฺญตฺร อนตฺถุปฺปตฺติโตติ อตฺโถฯ อิมสฺมิญฺจ อตฺเถ ตนฺติ นิปาตมตฺตเมว โหติฯ

ตณฺหํ ปฏิจฺจาติ (ที. นิ. อฏฺฐ. 2.103; อ. นิ. อฏฺฐ. 3.9.23) ทฺเว ตณฺหา เอสนตณฺหา เอสิตตณฺหา จฯ ยาย ตณฺหาย อชปถสงฺกุปถาทีนิ ปฏิปชฺชิตฺวา โภเค เอสติ คเวสติ, อยํ เอสนตณฺหา นามฯ