สมถา สมถสฺส สาธารณวารกถาวณฺณนา

[299] เอกํ อธิกรณํ สพฺเพ สมถา เอกโต หุตฺวา สเมตุํ สกฺโกนฺติ น สกฺโกนฺตีติ ปุจฺฉนฺโต ‘‘สมถา สมถสฺส สาธารณา, สมถา สมถสฺส อสาธารณา’’ติ อาหฯ เยภุยฺยสิกาย สมนํ สมฺมุขาวินยํ วินา น โหตีติ อาห ‘‘เยภุยฺยสิกา สมฺมุขาวินยสฺส สาธารณา’’ติฯ สติวินยาทีหิ สมนสฺส เยภุยฺยสิกาย กิจฺจํ นตฺถีติ อาห ‘‘สติวินยสฺส…เป.… อสาธารณา’’ติฯ เอวํ เสเสสุปิฯ ตพฺภาคิยวาเรปิ เอเสว นโยฯ

วินยวารกถาวณฺณนา

[302] สพฺเพสมฺปิ สมถานํ วินยปริยาโย ลพฺภตีติ ‘‘วินโย สมฺมุขาวินโย’’ติอาทินา วินยวาโร อุทฺธโฏฯ สิยา น สมฺมุขาวินโยติ เอตฺถ สมฺมุขาวินยํ ฐเปตฺวา สติวินยาทโย เสสสมถา อธิปฺเปตาฯ เอส นโย เสเสสุปิฯ

กุสลวารกถาวณฺณนา

[303] สงฺฆสฺส สมฺมุขา ปฏิญฺญาเต ตํ ปฏิชานนํ สงฺฆสมฺมุขตา นามฯ ตสฺส ปฏิชานนจิตฺตํ สนฺธาย ‘‘สมฺมุขาวินโย กุสโล’’ติอาทิ วุตฺตนฺติ วทนฺติฯ นตฺถิ สมฺมุขาวินโย อกุสโลติ ธมฺมวินยปุคฺคลสมฺมุขตาหิ ติวงฺคิโก สมฺมุขาวินโย เอเตหิ วินา นตฺถิฯ ตตฺถ กุสลจิตฺเตหิ กรณกาเล กุสโล, อรหนฺเตหิ กรณกาเล อพฺยากโตฯ เอเตสํ สงฺฆสมฺมุขตาทีนํ อกุสลปฏิปกฺขตฺตา อกุสลสฺส สมฺภโว นตฺถิ, ตสฺมา ‘‘นตฺถิ สมฺมุขาวินโย อกุสโล’’ติ วุตฺตํฯ ‘‘เยภุยฺยสิกา อธมฺมวาทีหิ วูปสมนกาเล, ธมฺมวาทีนมฺปิ อธมฺมวาทิมฺหิ สลากคฺคาหาปเก ชาเต อกุสลาฯ สติวินโย อนรหโต สญฺจิจฺจ สติวินยทาเน อกุสโลฯ อมูฬฺหวินโย อนุมฺมตฺตกสฺส ทาเน, ปฏิญฺญาตกรณํ มูฬฺหสฺส อชานโต ปฏิญฺญาย กรเณ, ตสฺสปาปิยสิกา สุทฺธสฺส กรเณ, ติณวตฺถารกํ มหากลเห สญฺจิจฺจ กรเณ จ อกุสลํฯ สพฺพตฺถ อรหโต วเสเนว อพฺยากต’’นฺติ สพฺพเมตํ คณฺฐิปเทสุ วุตฺตํฯ

สมถวารวิสฺสชฺชนาวารกถาวณฺณนา

[304-305] ยตฺถ เยภุยฺยสิกา ลพฺภติ, ตตฺถ สมฺมุขาวินโย ลพฺภตีติอาทิ ปุจฺฉาฯ ยสฺมิํ สมเย สมฺมุขาวินเยน จาติอาทิ ตสฺสา วิสฺสชฺชนํ, ยสฺมิํ สมเย สมฺมุขาวินเยน จ เยภุยฺยสิกาย จ อธิกรณํ วูปสมฺมติ, ตสฺมิํ สมเย ยตฺถ เยภุยฺยสิกา ลพฺภติ, ตตฺถ สมฺมุขาวินโย ลพฺภตีติ เอวํ สพฺพตฺถ สมฺพนฺโธฯ ยตฺถ ปฏิญฺญาตกรณํ ลพฺภติ, ตตฺถ สมฺมุขาวินโย ลพฺภตีติ เอตฺถ เอกํ วา ทฺเว วา พหู วา ภิกฺขู ‘‘อิมํ นาม อาปตฺติํ อาปนฺโนสี’’ติ ปุจฺฉิเต สติ ‘‘อามา’’ติ ปฏิชานเน ทฺเวปิ ปฏิญฺญาตกรณสมฺมุขาวินยา ลพฺภนฺติฯ ตตฺถ ‘‘สงฺฆสมฺมุขตา ธมฺมวินยปุคฺคลสมฺมุขตา’’ติ เอวํ วุตฺตสมฺมุขาวินเย สงฺฆสฺส ปุรโต ปฏิญฺญาตํ เจ, สงฺฆสมฺมุขตาฯ ตตฺเถว เทสิตํ เจ, ธมฺมวินยสมฺมุขตาโยปิ ลทฺธา โหนฺติฯ อถ วิวทนฺตา อญฺญมญฺญํ ปฏิชานนฺติ เจ, ปุคฺคลสมฺมุขตาฯ ตสฺเสว สนฺติเก เทสิตํ เจ, ธมฺมวินยสมฺมุขตาโยปิ ลทฺธา โหนฺติฯ เอกสฺเสว วา เอกสฺส สนฺติเก อาปตฺติเทสนกาเล ‘‘ปสฺสสิ, ปสฺสามี’’ติ วุตฺเต ตตฺถ ธมฺมวินยปุคฺคลสมฺมุขตาสญฺญิโต สมฺมุขาวินโย จ ปฏิญฺญาตกรณญฺจ ลทฺธํ โหติฯ

สํสฏฺฐวารกถาวณฺณนา

[306] อธิกรณานํ วูปสโมว สมโถ นาม, ตสฺมา อธิกรเณน วินา สมถา นตฺถีติ อาห ‘‘มา เหวนฺติสฺส วจนีโย…เป.… วินิพฺภุชิตฺวา นานากรณํ ปญฺญาเปตุ’’นฺติฯ

สมถาธิกรณวารกถาวณฺณนา

[309-310] สมถา สมเถหิ สมฺมนฺตีติอาทิ ปุจฺฉาฯ สิยา สมถา สมเถหิ สมฺมนฺตีติอาทิ วิสฺสชฺชนํฯ ตตฺถ สมถา สมเถหิ สมฺมนฺตีติ เอตฺถ สมฺมนฺตีติ สมฺปชฺชนฺติ, อธิกรณา วา ปน สมฺมนฺติ วูปสมํ คจฺฉนฺติ, ตสฺมา เยภุยฺยสิกา สมฺมุขาวินเยน สมฺมตีติ เอตฺถ สมฺมุขาวินเยน สทฺธิํ เยภุยฺยสิกา สมฺปชฺชติ, น สติวินยาทีหิ สทฺธิํ เตสํ ตสฺสา อนุปการตฺตาติ เอวมตฺโถ ทฏฺฐพฺโพฯ

[311] ‘‘สมฺมุขาวินโย วิวาทาธิกรเณน สมฺมตี’’ติ ปาโฐฯ