อธิกรณปริยายวารกถาวณฺณนา

[293] โลโภ ปุพฺพงฺคโมติอาทีสุ ปน โลภเหตุ วิวทนโต ‘‘โลโภ ปุพฺพงฺคโม’’ติ วุตฺตํฯ เอวํ เสเสสุปิฯ ฐานานีติ การณานิฯ ติฏฺฐนฺติ เอตฺถาติ ฐานํฯ เก ติฏฺฐนฺติ? วิวาทาธิกรณาทโยฯ วสนฺติ เอตฺถาติ วตฺถุฯ ภวนฺติ เอตฺถาติ ภูมิฯ กุสลากุสลาพฺยากตจิตฺตสมงฺคิโน วิวทนโต ‘‘นว เหตู’’ติ วุตฺตํฯ ทฺวาทส มูลานีติ ‘‘โกธโน โหติ อุปนาหี’’ติอาทีนิ ทฺวาทส มูลานิฯ

[294-295] อิมาเนว ทฺวาทส กายวาจาหิ สทฺธิํ ‘‘จุทฺทส มูลานี’’ติ วุตฺตานิฯ สตฺต อาปตฺติกฺขนฺธา ฐานานีติ เอตฺถ อาปตฺติํ อาปชฺชิตฺวา ปฏิจฺฉาเทนฺตสฺส ยา อาปตฺติ, ตสฺสา ปุพฺเพ อาปนฺนา อาปตฺติโย ฐานานีติ เวทิตพฺพํฯ ‘‘นตฺถิ อาปตฺตาธิกรณํ กุสล’’นฺติ วจนโต อาปตฺตาธิกรเณ อกุสลาพฺยากตวเสน ฉ เหตู วุตฺตาฯ กุสลจิตฺตํ ปน องฺคํ โหติ, น เหตุฯ

[296] จตฺตาริ กมฺมานิ ฐานานีติ เอตฺถ ‘‘เอวํ กตฺตพฺพ’’นฺติ อิติกตฺตพฺพตาทสฺสนวเสน ปวตฺตปาฬิ กมฺมํ นาม, ยถาฐิตปาฬิวเสน กโรนฺตานํ กิริยา กิจฺจาธิกรณํ นามฯ ญตฺติญตฺติทุติยญตฺติจตุตฺถกมฺมานิ ญตฺติโต ชายนฺติ, อปโลกนกมฺมํ อปโลกนโตวาติ อาห ‘‘ญตฺติโต วา อปโลกนโต วา’’ติฯ กิจฺจาธิกรณํ เอเกน สมเถน สมฺมติ, สมฺปชฺชตีติ อตฺโถฯ เตหิ สเมตพฺพตฺตา ‘‘วิวาทาธิกรณสฺส สาธารณา’’ติ วุตฺตํฯ

ตพฺภาคิยวารกถาวณฺณนา

[298] วิวาทาธิกรณสฺส ตพฺภาคิยาติ วิวาทาธิกรณสฺส วูปสมโต ตปฺปกฺขิกาฯ

สมถา สมถสฺส สาธารณวารกถาวณฺณนา

[299] เอกํ อธิกรณํ สพฺเพ สมถา เอกโต หุตฺวา สเมตุํ สกฺโกนฺติ น สกฺโกนฺตีติ ปุจฺฉนฺโต ‘‘สมถา สมถสฺส สาธารณา, สมถา สมถสฺส อสาธารณา’’ติ อาหฯ เยภุยฺยสิกาย สมนํ สมฺมุขาวินยํ วินา น โหตีติ อาห ‘‘เยภุยฺยสิกา สมฺมุขาวินยสฺส สาธารณา’’ติฯ สติวินยาทีหิ สมนสฺส เยภุยฺยสิกาย กิจฺจํ นตฺถีติ อาห ‘‘สติวินยสฺส…เป.… อสาธารณา’’ติฯ เอวํ เสเสสุปิฯ ตพฺภาคิยวาเรปิ เอเสว นโยฯ

วินยวารกถาวณฺณนา

[302] สพฺเพสมฺปิ สมถานํ วินยปริยาโย ลพฺภตีติ ‘‘วินโย สมฺมุขาวินโย’’ติอาทินา วินยวาโร อุทฺธโฏฯ สิยา น สมฺมุขาวินโยติ เอตฺถ สมฺมุขาวินยํ ฐเปตฺวา สติวินยาทโย เสสสมถา อธิปฺเปตาฯ เอส นโย เสเสสุปิฯ

กุสลวารกถาวณฺณนา

[303] สงฺฆสฺส สมฺมุขา ปฏิญฺญาเต ตํ ปฏิชานนํ สงฺฆสมฺมุขตา นามฯ ตสฺส ปฏิชานนจิตฺตํ สนฺธาย ‘‘สมฺมุขาวินโย กุสโล’’ติอาทิ วุตฺตนฺติ วทนฺติฯ นตฺถิ สมฺมุขาวินโย อกุสโลติ ธมฺมวินยปุคฺคลสมฺมุขตาหิ ติวงฺคิโก สมฺมุขาวินโย เอเตหิ วินา นตฺถิฯ ตตฺถ กุสลจิตฺเตหิ กรณกาเล กุสโล, อรหนฺเตหิ กรณกาเล อพฺยากโตฯ เอเตสํ สงฺฆสมฺมุขตาทีนํ อกุสลปฏิปกฺขตฺตา อกุสลสฺส สมฺภโว นตฺถิ, ตสฺมา ‘‘นตฺถิ สมฺมุขาวินโย อกุสโล’’ติ วุตฺตํฯ ‘‘เยภุยฺยสิกา อธมฺมวาทีหิ วูปสมนกาเล, ธมฺมวาทีนมฺปิ อธมฺมวาทิมฺหิ สลากคฺคาหาปเก ชาเต อกุสลาฯ สติวินโย อนรหโต สญฺจิจฺจ สติวินยทาเน อกุสโลฯ อมูฬฺหวินโย อนุมฺมตฺตกสฺส ทาเน, ปฏิญฺญาตกรณํ มูฬฺหสฺส อชานโต ปฏิญฺญาย กรเณ, ตสฺสปาปิยสิกา สุทฺธสฺส กรเณ, ติณวตฺถารกํ มหากลเห สญฺจิจฺจ กรเณ จ อกุสลํฯ สพฺพตฺถ อรหโต วเสเนว อพฺยากต’’นฺติ สพฺพเมตํ คณฺฐิปเทสุ วุตฺตํฯ