[455] เมตฺตาย รูปาวจรสมาธิมตฺตภาวโต ‘‘กุลฺลกวิหาเรนา’’ติ วุตฺตํ, ขุทฺทเกน วิหาเรนาติ อตฺโถ, ขุทฺทกตา จสฺส อคมฺภีรภาวโตติ อาห ‘‘อุตฺตานวิหาเรนา’’ติฯ สุญฺญตาวิหาเรนาติ สุญฺญตามุเขน อธิคตผลสมาปตฺติํ สนฺธาย วุตฺตํฯ

[457] สุตฺตวิภงฺเคติ ปทภาชนีเยฯ เตน สทฺธินฺติ ปุเรปฏิคฺคหิตโลเณน สทฺธิํฯ น หิ เอตฺถ ยาวชีวิกํ ตทหุปฏิคฺคหิตนฺติ ‘‘กปฺปติ สิงฺคิโลณกปฺโป’’ติ เอตฺถ วุตฺตสิงฺคิโลณํ สนฺธาย วุตฺตํฯ ตญฺหิ ปุเร ปฏิคฺคเหตฺวา สิงฺเคน ปริหฏํ น ตทหุปฏิคฺคหิตํฯ ยาวกาลิกเมว ตทหุปฏิคฺคหิตนฺติ สิงฺคิโลเณน มิสฺเสตฺวา ภุญฺชิตพฺพํ อโลณามิสํ สนฺธาย วุตฺตํฯ อุโปสถสํยุตฺเตติ อุโปสถปฏิสํยุตฺเต, อุโปสถกฺขนฺธเกติ วุตฺตํ โหติฯ อติสรณํ อติสาโร, อติกฺกโมฯ วินยสฺส อติสาโร วินยาติสาโรฯ ตํ ปมาณํ กโรนฺตสฺสาติ ทสาย สทฺธิํ นิสีทเน ยํ ปมาณํ วุตฺตํ, ทสาย วินา ตํ ปมาณํ กโรนฺตสฺสฯ เสสเมตฺถ สุวิญฺเญยฺยเมวฯ

สตฺตสติกกฺขนฺธกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ทฺวิวคฺคสงฺคหาติ จูฬวคฺคมหาวคฺคสงฺขาเตหิ ทฺวีหิ วคฺเคหิ สงฺคหิตาฯ ทฺวาวีสติปเภทนาติ มหาวคฺเค ทส, จูฬวคฺเค ทฺวาทสาติ เอวํ ทฺวาวีสติปฺปเภทาฯ สาสเนติ สตฺถุสาสเนฯ เย ขนฺธกา วุตฺตาติ โยเชตพฺพํฯ

อิติ สมนฺตปาสาทิกาย วินยฏฺฐกถาย สารตฺถทีปนิยํ

จูฬวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ

ปริวาร-ฏีกา

โสฬสมหาวาโร

ปญฺญตฺติวารวณฺณนา

วิสุทฺธปริวารสฺสาติ สพฺพโส ปริสุทฺธขีณาสวปริวารสฺสฯ ธมฺมกฺขนฺธสรีรสฺสาติ สีลสมาธิปญฺญาวิมุตฺติวิมุตฺติญาณทสฺสนสงฺขาตธมฺมกฺขนฺธสรีรสฺส สาสเนติ สมฺพนฺโธฯ ตสฺสาติ ‘‘ปริวาโร’’ติ โย สงฺคหํ อารุฬฺโห, ตสฺสฯ ปุพฺพาคตํ นยนฺติ ปุพฺเพ อาคตํ วินิจฺฉยํฯ

[1] ปกตตฺถปฏินิทฺเทโส ต-สทฺโทติ ตสฺส ‘‘ภควตา’’ติอาทีหิ ปเทหิ สมานาธิกรณภาเวน วุตฺตตฺถสฺส ยาย วินยปญฺญตฺติยา ภควา ปกโต อธิกโต สุปากโฏ จ, ตํ วินยปญฺญตฺติํ สทฺธิํ ยาจนาย อตฺถภาเวน ทสฺเสนฺโต ‘‘โย โส…เป.… วินยปญฺญตฺติํ ปญฺญเปสี’’ติ อาหฯ ตตฺถ วินยปญฺญตฺตินฺติ วินยภูตํ ปญฺญตฺติํฯ

‘‘ชานตา ปสฺสตา’’ติ อิเมสํ ปทานํ วินยสฺส อธิกตตฺตา ตตฺถ วุตฺตนเยน ตาว อตฺถํ โยเชตฺวา อิทานิ สุตฺตนฺตนเยน ทสฺเสนฺโต สติปิ ญาณทสฺสน-สทฺทานํ ปญฺญาเววจนภาเว เตน เตน วิเสเสน เตสํ วิสยวิเสสปวตฺติทสฺสนตฺถํ วิชฺชตฺตยวเสน อภิญฺญานาวรณญาณวเสน สพฺพญฺญุตญฺญาณมํสจกฺขุวเสน ปฏิเวธเทสนาญาณวเสน จ อตฺถํ โยเชตฺวา ทสฺเสนฺโต ‘‘อปิจา’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ ปุพฺเพนิวาสาทีหีติ ปุพฺเพนิวาสาสวกฺขยญาเณหิฯ ปฏิเวธปญฺญายาติ อริยมคฺคปญฺญายฯ เทสนาปญฺญาย ปสฺสตาติ เทเสตพฺพธมฺมานํ เทเสตพฺพปฺปการํ โพธเนยฺยปุคฺคลานญฺจ อาสยานุสยจริตาธิมุตฺติอาทิเภทํ ธมฺมํ เทสนาปญฺญาย ยาถาวโต ปสฺสตาฯ อรหตาติ อรีนํ, อรานญฺจ หตตฺตา, ปจฺจยาทีนญฺจ อรหตฺตา อรหตาฯ สมฺมาสมฺพุทฺเธนาติ สมฺมา สามญฺจ สจฺจานํ พุทฺธตฺตา สมฺมาสมฺพุทฺเธนฯ