12. สตฺตสติกกฺขนฺธกํ

ทสวตฺถุกถาวณฺณนา

[446] สตฺตสติกกฺขนฺธเก นิกฺขิตฺตมณิสุวณฺณาติ รูปิยสิกฺขาปเทเนว ปฏิกฺขิตฺตมณิสุวณฺณาฯ ตตฺถ มณิคฺคหเณน สพฺพํ ทุกฺกฏวตฺถุ, สุวณฺณคฺคหเณน สพฺพํ ปาจิตฺติยวตฺถุ คหิตํ โหติฯ ภิกฺขคฺเคนาติ ภิกฺขุคณนายฯ

[447] อุปกฺกิเลสาติ วิโรจิตุํ อทตฺวา อุปกฺกิลิฏฺฐภาวกรเณน อุปกฺกิเลสาฯ มหิกาติ หิมํฯ ธูโม จ รโช จ ธูมรโชฯ เอตฺถ ปุริมา ตโย อสมฺปตฺตอุปกฺกิเลสา, ราหุ ปน สมฺปตฺตอุปกฺกิเลสวเสน กถิโตติ เวทิตพฺโพฯ สมณพฺราหฺมณา น ตปนฺติ น ภาสนฺติ น วิโรจนฺตีติ คุณปตาเปน น ตปนฺติ คุโณภาเสน น ภาสนฺติ คุณวิโรจเนน น วิโรจนฺติฯ สุราเมรยปานา อปฺปฏิวิรตาติ ปญฺจวิธาย สุราย จตุพฺพิธสฺส จ เมรยสฺส ปานโต อวิรตาฯ

อวิชฺชานิวุฏาติ อวิชฺชาย นิวาริตา ปิหิตาฯ ปิยรูปาภินนฺทิโนติ ปิยรูปํ สาตรูปํ อภินนฺทมานา ตุสฺสมานาฯ สาทิยนฺตีติ คณฺหนฺติฯ อวิทฺทสูติ อนฺธพาลาฯ สรชาติ สกิเลสรชาฯ มคาติ มิคสทิสาฯ ตสฺมิํ ตสฺมิํ วิสเย ภเว วา เนตีติ เนตฺติ, ตณฺหาเยตํ อธิวจนํฯ ตาย สห วตฺตนฺตีติ สเนตฺติกาฯ

[448] ตํ ปริสํ เอตทโวจาติ (สํ. นิ. อฏฺฐ. 3.4.362) ตสฺส กิร เอวํ อโหสิ ‘‘กุลปุตฺตา ปพฺพชนฺตา ปุตฺตทารญฺเจว ชาตรูปรชตญฺจ ปหาเยว ปพฺพชนฺติ, น จ สกฺกา ยํ ปหาย ปพฺพชิตา ตํ เอเตหิ คาเหตุ’’นฺติ นยคฺคาเห ฐตฺวา เอตํ ‘‘มา อยฺยา’’ติอาทิวจนํ อโวจฯ เอกํเสเนตนฺติ เอตํ ปญฺจกามคุณกปฺปนํ ‘‘อสฺสมณธมฺโม อสกฺยปุตฺติยธมฺโม’’ติ เอกํเสน ธาเรยฺยาสิฯ

ติณนฺติ เสนาสนจฺฉทนติณํฯ

ปริเยสิตพฺพนฺติ ติณจฺฉทเน วา อิฏฺฐกจฺฉทเน วา เคเห ปลุชฺชนฺเต เยหิ ตํ การิตํ, เตสํ สนฺติกํ คนฺตฺวา ‘‘ตุมฺเหหิ การิตํ เสนาสนํ โอวสฺสติ, น สกฺกา ตตฺถ วสิตุ’’นฺติ อาจิกฺขิตพฺพํฯ มนุสฺสา สกฺโกนฺตา กริสฺสนฺติ, อสกฺโกนฺตา ‘‘ตุมฺเห วฑฺฒกี คเหตฺวา การาเปถ, มยํ เต สญฺญาเปสฺสามา’’ติ วกฺขนฺติฯ เอวํ วุตฺเต กาเรตฺวา เตสํ อาจิกฺขิตพฺพํ, มนุสฺสา วฑฺฒกีนํ ทาตพฺพํ ทสฺสนฺติฯ สเจ อาวาสสามิกา นตฺถิ, อญฺเญสมฺปิ ภิกฺขาจารวตฺเตน อาโรเจตฺวา กาเรตุํ วฏฺฏติฯ อิมํ สนฺธาย ‘‘ปริเยสิตพฺพ’’นฺติ วุตฺตํฯ

ทารูติ เสนาสเน โคปานสิอาทีสุ ปลุชฺชมาเนสุ ตทตฺถาย ทารุ ปริเยสิตพฺพํฯ สกฏนฺติ คิหิวิกฏํ วา ตาวกาลิกํ วา กตฺวา สกฏํ ปริเยสิตพฺพํฯ น เกวลญฺจ สกฏเมว, อญฺญมฺปิ วาสิผรสุกุทาลาทิอุปกรณํ เอวํ ปริเยสิตุํ วฏฺฏติฯ ปุริโสติ หตฺถกมฺมวเสน ปุริโส ปริเยสิตพฺโพฯ ยํ กญฺจิ หิ ปุริสํ ‘‘หตฺถกมฺมํ อาวุโส ทสฺสสี’’ติ วตฺวา ‘‘ทสฺสามิ ภนฺเต’’ติ วุตฺเต ‘‘อิมสฺมิํ อิทญฺจิทญฺจ กโรหี’’ติ ยํ อิจฺฉติ, ตํ กาเรตุํ วฏฺฏติฯ น ตฺเววาหํ คามณิ เกนจิ ปริยาเยนาติ ชาตรูปรชตํ ปนาหํ เกนจิปิ การเณน ปริเยสิตพฺพนฺติ น วทามิฯ

[449] ปาปกํ กตนฺติ อสุนฺทรํ กตํฯ

[450] อโหคงฺโคติ ตสฺส ปพฺพตสฺส นามํฯ

[451] ปฏิกจฺเจว คจฺเฉยฺยนฺติ ยตฺถ ตํ อธิกรณํ วูปสเมตุํ ภิกฺขู สนฺนิปตนฺติ, ตตฺถ ปฐมเมว คจฺเฉยฺยํฯ สมฺภาเวสุนฺติ ปาปุณิํสุฯ

[452] อโลณกํ ภวิสฺสตีติ อโลณกํ ภตฺตํ วา พฺยญฺชนํ วา ภวิสฺสติฯ อาสุตาติ สพฺพสมฺภารสชฺชิตาฯ ‘‘อสุตฺตา’’ติ วา ปาโฐฯ

[453] อุชฺชวิํสูติ นาวํ อารุยฺห ปฏิโสเตน คจฺฉิํสุฯ ปาจีนกาติ ปาจีนเทสวาสิโนฯ

[454] นนุ ตฺวํ อาวุโส วุฑฺโฒ วีสติวสฺโสสีติ นนุ ตฺวํ อาวุโส วีสติวสฺโส, น นิสฺสยปฏิพทฺโธ , กสฺมา ตํ เถโร ปณาเมตีติ ทีเปนฺติฯ ครุนิสฺสยํ คณฺหามาติ กิญฺจาปิ มยํ มหลฺลกา, เอตํ ปน เถรํ ครุํ กตฺวา วสิสฺสามาติ อธิปฺปาโยฯ

[455] เมตฺตาย รูปาวจรสมาธิมตฺตภาวโต ‘‘กุลฺลกวิหาเรนา’’ติ วุตฺตํ, ขุทฺทเกน วิหาเรนาติ อตฺโถ, ขุทฺทกตา จสฺส อคมฺภีรภาวโตติ อาห ‘‘อุตฺตานวิหาเรนา’’ติฯ สุญฺญตาวิหาเรนาติ สุญฺญตามุเขน อธิคตผลสมาปตฺติํ สนฺธาย วุตฺตํฯ

[457] สุตฺตวิภงฺเคติ ปทภาชนีเยฯ เตน สทฺธินฺติ ปุเรปฏิคฺคหิตโลเณน สทฺธิํฯ น หิ เอตฺถ ยาวชีวิกํ ตทหุปฏิคฺคหิตนฺติ ‘‘กปฺปติ สิงฺคิโลณกปฺโป’’ติ เอตฺถ วุตฺตสิงฺคิโลณํ สนฺธาย วุตฺตํฯ ตญฺหิ ปุเร ปฏิคฺคเหตฺวา สิงฺเคน ปริหฏํ น ตทหุปฏิคฺคหิตํฯ ยาวกาลิกเมว ตทหุปฏิคฺคหิตนฺติ สิงฺคิโลเณน มิสฺเสตฺวา ภุญฺชิตพฺพํ อโลณามิสํ สนฺธาย วุตฺตํฯ อุโปสถสํยุตฺเตติ อุโปสถปฏิสํยุตฺเต, อุโปสถกฺขนฺธเกติ วุตฺตํ โหติฯ อติสรณํ อติสาโร, อติกฺกโมฯ วินยสฺส อติสาโร วินยาติสาโรฯ ตํ ปมาณํ กโรนฺตสฺสาติ ทสาย สทฺธิํ นิสีทเน ยํ ปมาณํ วุตฺตํ, ทสาย วินา ตํ ปมาณํ กโรนฺตสฺสฯ เสสเมตฺถ สุวิญฺเญยฺยเมวฯ

สตฺตสติกกฺขนฺธกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ทฺวิวคฺคสงฺคหาติ จูฬวคฺคมหาวคฺคสงฺขาเตหิ ทฺวีหิ วคฺเคหิ สงฺคหิตาฯ ทฺวาวีสติปเภทนาติ มหาวคฺเค ทส, จูฬวคฺเค ทฺวาทสาติ เอวํ ทฺวาวีสติปฺปเภทาฯ สาสเนติ สตฺถุสาสเนฯ เย ขนฺธกา วุตฺตาติ โยเชตพฺพํฯ

อิติ สมนฺตปาสาทิกาย วินยฏฺฐกถาย สารตฺถทีปนิยํ

จูฬวคฺควณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ฯ นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺสฯ

ปริวาร-ฏีกา