อุปาลิปญฺหกถาวณฺณนา

[351] อุปาลิปญฺเห ยํ วตฺตพฺพํ, ตํ อฏฺฐกถายํ ทสฺสิตเมวฯ ตตฺถ อนุนยนฺโตติ อนุชานาเปนฺโต, เภทสฺส อนุรูปํ วา โพเธนฺโต, ยถา เภโท โหติ, เอวํ ภินฺทิตพฺเพ ภิกฺขู วิญฺญาเปนฺโตติ อตฺโถฯ เตนาห ‘‘น ตุมฺหาก’’นฺติอาทิฯ

[352] อฏฺฐารสเภทกรวตฺถุมฺหิ ทส อกุสลกมฺมปถา สํกิลิฏฺฐธมฺมตาย โวทานธมฺมปอปกฺขตฺตา ‘‘อธมฺโม’’ติ ทสฺสิตา, ตถา อุปาทานาทโย, โพธิปกฺขิยธมฺมานํ เอกนฺตานวชฺชภาวโต นตฺถิ อธมฺมภาโว, ภควตา ปน เทสิตากาเรน หาเปตฺวา วฑฺเฒตฺวา วา กถนํ ยถาธมฺมํ อกถนนฺติ กตฺวา อธมฺมภาโวติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ตโย สติปฏฺฐานา’’ติอาทิฯ นิยฺยานิกนฺติ สปาฏิหีรํ อปฺปฏิหตํ หุตฺวา ปวตฺตตีติ อตฺโถฯ ตเถวาติ อิมินา ‘‘เอวํ อมฺหาก’’นฺติอาทินา วุตฺตมตฺถํ อากฑฺฒติฯ กาตพฺพํ กมฺมํ ธมฺโม นามาติ ยถาธมฺมํ กรณโต ธมฺโม นาม, อิตรํ วุตฺตวิปริยายโต อธมฺโม นามฯ

ราควินโย…เป.… อยํ วินโย นามาติ ราคาทีนํ วินยนโต สํวรณโต ปชหนโต ปฏิสงฺขานโต จ วินโย นาม, วุตฺตวิปริยาเยน อิตโร อวินโยฯ วตฺถุสมฺปตฺติอาทิวเสน สพฺเพสํ วินยกมฺมานํ อกุปฺปตาติ อาห ‘‘วตฺถุสมฺปตฺติ…เป.… อยํ วินโย นามา’’ติฯ ตปฺปฏิปกฺขโต อวินโย เวทิตพฺโพฯ เตนาห ‘‘วตฺถุวิปตฺตี’’ติอาทิฯ ยาสํ อาปนฺนสฺส ปพฺพชฺชา สาวเสสา, ตา อาปตฺติโย สาวเสสาฯ

[354] อาปายิโกติอาทิคาถาสุ (อิติวุ. อฏฺฐ. 18) สงฺฆสฺส เภทสงฺขาเต วคฺเค รโตติ วคฺครโตฯ อธมฺมิกตาย อธมฺเม เภทกรวตฺถุมฺหิ สงฺฆเภทสงฺขาเต เอว จ อธมฺเม ฐิโตติ อธมฺมฏฺโฐฯ โยคกฺเขมา ปธํสตีติ หิตโต ปริหายติ, จตูหิปิ โยเคหิ อนุปทฺทุตตฺตา โยคกฺเขมํ นาม อรหตฺตํ นิพฺพานญฺจ, ตโต ปนสฺส ธํสเน วตฺตพฺพเมว นตฺถิฯ

ทิฏฺฐิสีลสามญฺญโต สงฺฆตฏฺเฐน สงฺฆํ, ตโต เอว เอกกมฺมาทิวิธานโยเคน สมคฺคํ สหิตํ ภินฺทิตฺวา ปุพฺเพ วุตฺตลกฺขเณน สงฺฆเภเทน ภินฺทิตฺวาฯ กปฺปนฺติ อนฺตรกปฺปสงฺขาตํ อายุกปฺปํฯ นิรยมฺหีติ อวีจิมหานิรยมฺหิฯ

สุขา สงฺฆสฺส สามคฺคีติ (อิติวุ. อฏฺฏ. 19) สุขสฺส ปจฺจยภาวโต สามคฺคี ‘‘สุขา’’ติ วุตฺตา ยถา ‘‘สุโข พุทฺธานมุปฺปาโท’’ติ (ธ. ป. 194)ฯ สมคฺคานญฺจนุคฺคโหติ สมคฺคานํ สามคฺคิอนุโมทเนน อนุคฺคณฺหนํ สามคฺคิอนุรูปํ วา, ยถา เต สามคฺคิํ น วิชหนฺติ, ตถา คหณํ ฐปนํ อนุพลปฺปทานนฺติ อตฺโถฯ สมคฺคํ กตฺวานาติ ภินฺนํ สงฺฆํ สงฺฆราชิปฺปตฺตํ วา สมคฺคํ สหิตํ กตฺวาฯ กปฺปนฺติ อายุกปฺปเมวฯ สคฺคมฺหิ โมทตีติ กามาวจรเทวโลเก อญฺเญ เทเว ทสหิ ฐาเนหิ อภิภวิตฺวา ทิพฺพสุขํ อนุภวนฺโต อิจฺฉิตนิพฺพตฺติยา จ โมทติ ปโมทติ ลฬติ กีฬติฯ

[355] สิยา นุ โข, ภนฺเต, สงฺฆเภทโกติอาทิ ปาฬิอนุสาเรเนว เวทิตพฺพํฯ ‘‘ปญฺจหิ, อุปาลิ, อากาเรหิ สงฺโฆ ภิชฺชติ กมฺเมน อุทฺเทเสน โวหรนฺโต อนุสฺสาวเนน สลากคฺคาเหนา’’ติ เอวํ ปริวาเร (ปริ. 458) อาคตมฺปิ สงฺฆเภทลกฺขณํ อิธ วุตฺเตน กิํ นานากรณนฺติ ทสฺเสตุํ ‘‘ปริวาเร ปนา’’ติอาทิมาหฯ เอตฺถ จ สีมฏฺฐกสงฺเฆ อสนฺนิปติเต วิสุํ ปริสํ คเหตฺวา กตโวหารานุสฺสาวนสลากคฺคาหสฺส กมฺมํ วา กโรนฺตสฺส อุทฺเทสํ วา อุทฺทิสนฺตสฺส เภโท จ โหติ อานนฺตริยกมฺมญฺจฯ สมคฺคสญฺญาย ปน ‘‘วฏฺฏตี’’ติ สญฺญาย วา กโรนฺตสฺส เภโทว โหติ, น อานนฺตริยกมฺมํฯ ตโต อูนปริสาย กโรนฺตสฺส เนว สงฺฆเภโท น อานนฺตริยํฯ สพฺพนฺติเมน หิ ปริจฺเฉเทน นวนฺนํ ชนานํ โย สงฺฆํ ภินฺทติ, ตสฺส อานนฺตริยกมฺมํ โหติ, อนุวตฺตกานํ อธมฺมวาทีนํ มหาสาวชฺชํ กมฺมํ, ธมฺมวาทิโน อนวชฺชาฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวาติฯ

อุปาลิปญฺหกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

สงฺฆเภทกกฺขนฺธกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

8. วตฺตกฺขนฺธกํ

อาคนฺตุกวตฺตกถาวณฺณนา

[356-357] วตฺตกฺขนฺธเก อุปริปิฏฺฐิโตติ ปิฏฺฐิสงฺฆาฏสฺส อุปริภาคโต, ทฺวารพาหสฺส อุปริปเทสโตติ อตฺโถฯ วิสฺสชฺเชตพฺพนฺติ สุกฺขาปนตฺถํ อาตเป วิสฺสชฺชิตพฺพํฯ อภิวาทาเปตพฺโพติ ตสฺส วสฺเส ปุจฺฉิเต ยทิ ทหโร โหติ, สยเมว วนฺทิสฺสติ, ตทา อิมินาว วนฺทาปิโต นาม โหติฯ นิลฺโลเกตพฺโพติ โอโลเกตพฺโพฯ ยถาภาคนฺติ ปุพฺเพ ปญฺญตฺตํ ปเทสภาคํ อนติกฺกมิตฺวาฯ สนฺตานกนฺติ อุณฺณนาภิสุตฺตํฯ อุลฺโลกาติ เคหสฺส อุปริภาคโต ปฏฺฐาย, ปฐมํ อุปริภาโค สมฺมชฺชิตพฺโพติ วุตฺตํ โหติฯ

อาวาสิกวตฺตกถาวณฺณนา

[359] มหาอาวาเสติ มหาวิหารสทิเส มหาอาวาเสฯ

อนุโมทนวตฺตกถาวณฺณนา

[362] ปญฺจเม นิสินฺเนติ อนุโมทนตฺถาย นิสินฺเนฯ อุปนิสินฺนกถา นาม พหูสุ สนฺนิปติเตสุ ปริกถากถนํฯ