นาฬาคิริเปสนกถาวณฺณนา

[342] มา กุญฺชร นาคมาสโทติ โภ, กุญฺชร, พุทฺธนาคํ วธกจิตฺเตน มา อุปคจฺฉฯ ทุกฺขนฺติ ทุกฺขการณตฺตา ทุกฺขํฯ กถํ ตํ ทุกฺขนฺติ อาห ‘‘น หิ นาคหตสฺสา’’ติอาทิฯ นาคหตสฺส สุคติปฏิกฺเขเปน พุทฺธนาคสฺส ฆาโต ทุคฺคติทุกฺขการณนฺติ ทสฺเสติฯ อิโตติ อิโต ชาติโตฯ ยโตติ ยสฺมาฯ อิโต ปรํ ยโตติ อิโต ปรํ คจฺฉนฺตสฺสาติ วา อตฺโถฯ มโทติ มานมโทฯ ปมาโทติ ปมตฺตภาโวฯ ปฏิกุฏิโตติ สงฺกุฏิโตฯ อลกฺขิโกติ อหิริโกฯ ยตฺร หิ นามาติ โย นามฯ

ปญฺจวตฺถุยาจนกถาวณฺณนา

[343] ติกโภชนนฺติ ตีหิ ภุญฺชิตพฺพโภชนํ, ติณฺณํ เอกโต ปฏิคฺคเหตฺวา ภุญฺชิตุํ ปญฺญเปสฺสามีติ อตฺโถฯ โกกาลิโกติอาทีนิ จตุนฺนํ เทวทตฺตปกฺขิยานํ คณปาโมกฺขานํ นามานิฯ อายุกปฺปนฺติ เอกํ มหากปฺปํ อสีติภาคํ กตฺวา ตโต เอกภาคมตฺตํ กาลํ อนฺตรกปฺปสญฺญิตํ กาลํฯ

อายสฺมนฺตํ อานนฺทํ เอตทโวจาติ (อุทา. อฏฺฐ. 48) เทวทตฺโต สพฺพํ สงฺฆเภทสฺส ปุพฺพภาคํ นิปฺผาเทตฺวา ‘‘เอกํเสเนว อชฺช อาเวณิกํ อุโปสถํ สงฺฆกมฺมญฺจ กริสฺสามี’’ติ จินฺเตตฺวา เอตํ ‘‘อชฺชตคฺเค’’ติอาทิวจนํ อโวจฯ ตตฺถ อญฺญตฺเรว ภควตาติ วินา เอว ภควนฺตํ, ตํ สตฺถารํ อกตฺวาติ อตฺโถฯ อญฺญตฺร ภิกฺขุสงฺฆา อุโปสถํ กริสฺสามิ สงฺฆกมฺมานิ จาติ ภควโต โอวาทการกํ ภิกฺขุสงฺฆํ วินา มํ อนุวตฺตนฺเตหิ ภิกฺขูหิ สทฺธิํ อาเวณิกํ อุโปสถํ สงฺฆกมฺมานิ จ กริสฺสามิฯ อชฺชตคฺเค, ภนฺเต, เทวทตฺโต สงฺฆํ ภินฺทิสฺสตีติ เภทการกานํ สพฺเพสํ เทวทตฺเตน สชฺชิตตฺตา ‘‘เอกํเสเนว เทวทตฺโต อชฺช สงฺฆํ ภินฺทิสฺสตี’’ติ มญฺญมาโน เอวมาหฯ ภินฺทิสฺสตีติ ทฺวิธา กริสฺสติฯ

เอตมตฺถํ วิทิตฺวาติ เอตํ อวีจิมหานิรยุปฺปตฺติสํวตฺตนิยํ กปฺปฏฺฐิยํ อเตกิจฺฉํ เทวทตฺเตน นิพฺพตฺติยมานํ สงฺฆเภทกมฺมํ สพฺพาการโต วิทิตฺวาฯ อิมํ อุทานนฺติ กุสลากุสเลสุ ยถากฺกมํ สปฺปุริสาสปฺปุริสานํ สุกรา ปฏิปตฺติ, น ปน เนสํ อกุสลกุสเลสูติ อิทมตฺถวิภาวนํ อุทานํ อุทาเนสิฯ

ตตฺถ สุกรํ สาธุนา สาธูติ อตฺตโน ปเรสญฺจ หิตํ สาเธตีติ สาธุ, สมฺมาปฏิปนฺโนฯ เตน สาธุนา สาริปุตฺตาทินา สาวเกน ปจฺเจกสมฺพุทฺเธน สมฺมาสมฺพุทฺเธน อญฺเญน วา โลกิยสาธุนา สาธุ สุนฺทรํ ภทฺทกํ อตฺตโน ปเรสญฺจ หิตสุขาวหํ สุกรํ สุเขน กาตุํ สกฺกาฯ