สลากภตฺตกถาวณฺณนา

อุปนิพนฺธิตฺวาติ ลิขิตฺวาฯ นิคฺคเหน ทตฺวาติ อนิจฺฉนฺตมฺปิ นิคฺคเหน สมฺปฏิจฺฉาเปตฺวา ฯ เอกเคหวเสนาติ เอกาย ฆรปาฬิยา วเสนฯ อุทฺทิสิตฺวาติ ‘‘ตุยฺหญฺจ ตุยฺหญฺจ ปาปุณาตี’’ติ วตฺวาฯ ทูรตฺตา นิคฺคเหตฺวาปิ วาเรน คาเหตพฺพคาโม วารคาโมฯ วิหารวาเร นิยุตฺตา วิหารวาริกา, วาเรน วิหารรกฺขณกาฯ อญฺญถตฺตนฺติ ปสาทญฺญถตฺตํฯ ผาติกมฺมเมว ภวนฺตีติ วิหารรกฺขณตฺถาย สงฺเฆน ทาตพฺพอติเรกลาภา โหนฺติฯ สงฺฆนวเกน ลทฺธกาเลติ ทิวเส ทิวเส เอเกกสฺส ปาปิตานิ ทฺเว ตีณิ เอกจาริกภตฺตานิ เตเนว นิยาเมน อตฺตโน ปาปุณนฏฺฐาเน สงฺฆนวเกน ลทฺธกาเลฯ ยสฺส กสฺสจิ สมฺมุขีภูตสฺส ปาเปตฺวาติ เอตฺถ ‘‘เยภุยฺเยน เจ ภิกฺขู พหิสีมคตา โหนฺติ, สมฺมุขีภูตสฺส ยสฺส กสฺสจิ ปาเปตพฺพํ สภาคตฺตา เอเกน ลทฺธํ สพฺเพสํ โหติ, ตสฺมิมฺปิ อสติ อตฺตโน ปาเปตฺวา ทาตพฺพ’’นฺติ คณฺฐิปเทสุ วุตฺตํฯ รสสลากนฺติ อุจฺฉุรสสลากํฯ

‘‘สงฺฆโต นิรามิสสลากาปิ วิหาเร ปกฺกภตฺตมฺปิ วฏฺฏติเยวา’’ติ สาธารณํ กตฺวา วิสุทฺธิมคฺเค (วิสุทฺธิ. 1.26) วุตฺตตฺตา ‘‘เอวํ คาหิเต สาทิตพฺพํ, เอวํ น สาทิตพฺพ’’นฺติ วิเสเสตฺวา อวุตฺตตฺตา จ เภสชฺชาทิสลากาโย เจตฺถ กิญฺจาปิ ปิณฺฑปาติกานมฺปิ วฏฺฏนฺติ, สลากวเสน คาหิตตฺตา ปน น สาทิตพฺพาติ เอตฺถ อธิปฺปาโย วีมํสิตพฺโพฯ ยทิ หิ เภสชฺชาทิสลากา สลากวเสน คาหิตา น สาทิตพฺพา สิยา, สงฺฆโต นิรามิสสลากา วฏฺฏติเยวาติ น วเทยฺย, ‘‘อติเรกลาโภ สงฺฆภตฺตํ อุทฺเทสภตฺต’’นฺติอาทิวจนโต (มหาว. 128) ‘‘อติเรกลาภํ ปฏิกฺขิปามี’’ติ สลากวเสน คาเหตพฺพํ ภตฺตเมว ปฏิกฺขิตฺตํ, น เภสชฺชํฯ สงฺฆภตฺตาทีนิ หิ จุทฺทส ภตฺตานิเยว เตน น สาทิตพฺพานีติ วุตฺตานิ, ขนฺธกภาณกานํ วา มเตน อิธ เอวํ วุตฺตนฺติ คเหตพฺพํฯ อคฺคโต ทาตพฺพภิกฺขา อคฺคภิกฺขาฯ ลทฺธา วา อลทฺธา วาติ ลภิตฺวา วา อลภิตฺวา วาฯ นิพทฺธาย อคฺคภิกฺขาย อปฺปมตฺติกาย เอว สมฺภวโต ลภิตฺวาปิ ปุนทิวเส คณฺหิตุํ วุตฺตํฯ อคฺคภิกฺขามตฺตนฺติ หิ เอตฺถ มตฺต-สทฺโท พหุภาวํ นิวตฺเตติฯ

สลากภตฺตํ นาม วิหาเรเยว อุทฺทิสียติ วิหารเมว สนฺธาย ทิยฺยมานตฺตาติ อาห ‘‘วิหาเร อปาปิตํ ปนา’’ติอาทิฯ ตตฺร อาสนสาลายาติ ตสฺมิํ คาเม อาสนสาลายฯ วิหารํ อาเนตฺวา คาเหตพฺพนฺติ ตถา วตฺวา ตสฺมิํ ทิวเส ทินฺนภตฺตํ วิหารเมว อาเนตฺวา ฐิติกาย คาเหตพฺพํฯ ตตฺถาติ ตสฺมิํ ทิสาภาเคฯ ตํ คเหตฺวาติ ตํ วารคามสลากํ อตฺตนา คเหตฺวาฯ เตนาติ โย อตฺตโน ปตฺตํ วารคามสลากํ ทิสํคมิกสฺส อทาสิ, เตนฯ อนติกฺกนฺเตเยว ตสฺมิํ ตสฺส สลากา คาเหตพฺพาติ ยสฺมา อุปจารสีมฏฺฐสฺเสว สลากา ปาปุณาติ, ตสฺมา ตสฺมิํ ทิสํคมิเก อุปจารสีมํ อนติกฺกนฺเตเยว ตสฺส ทิสํคมิกสฺส ปตฺตสลากา อตฺตโน ปาเปตฺวา คเหตพฺพาฯ

อนาคตทิวเสติ เอตฺถ กถํ เตสํ ภิกฺขูนํ อาคตานาคตภาโว วิญฺญายตีติ เจ? ยสฺมา ตโต ตโต อาคตา ภิกฺขู ตสฺมิํ คาเม อาสนสาลาย สนฺนิปตนฺติ, ตสฺมา เตสํ อาคตานาคตภาโว สกฺกา วิญฺญาตุํฯ อมฺหากํ โคจรคาเมติ สลากภตฺตทายกานํ คาเมฯ ภุญฺชิตุํ อาคจฺฉนฺตีติ ‘‘มหาเถโร เอกโกว วิหาเร โอหีโน อวสฺสํ สพฺพสลากา อตฺตโน ปาเปตฺวา ฐิโต’’ติ มญฺญมานา อาคจฺฉนฺติฯ

ปกฺขิกภตฺตาทิกถาวณฺณนา

อภิลกฺขิเตสุ จตูสุ ปกฺขทิวเสสุ ทาตพฺพภตฺตํ ปกฺขิกํฯ อภิลกฺขิเตสูติ เอตฺถ อภีติ อุปสคฺคมตฺตํ, ลกฺขณีเยสุ อิจฺเจว อตฺโถ, อุโปสถสมาทานธมฺมสฺสวนปูชาสกฺการาทิกรณตฺถํ ลกฺขิตพฺเพสุ สลฺลกฺเขตพฺเพสุ อุปลกฺเขตพฺเพสูติ วุตฺตํ โหติฯ สฺเว ปกฺโขติ ‘‘อชฺช ปกฺขิกํ น คาเหตพฺพ’’นฺติ ปกฺขิกสฺส อนิยมตฺตา วุตฺตํฯ ‘‘สฺเว อมฺหากํ ฆเร ลูขภตฺตํ ภวิสฺสตี’’ติ โปตฺถเกสุ ลิขนฺติ, ‘‘ปกฺขภตฺตํ ภวิสฺสตี’’ติ ปาเฐน ภวิตพฺพํฯ อุโปสเถ ทาตพฺพํ ภตฺตํ อุโปสถิกํฯ นิพนฺธาปิตนฺติ ‘‘อสุกวิหารสฺสา’’ติ นิยมิตํฯ คาเหตฺวา ภุญฺชิตพฺพนฺติ ตสฺมิํ เสนาสเน วสนฺเตหิ ฐิติกาย คาเหตฺวา ภุญฺชิตพฺพํฯ ตณฺฑุลาทีนิเปเสนฺติ…เป.… วฏฺฏตีติ อภิหฏภิกฺขตฺตา วฏฺฏติฯ ตถา ปฏิคฺคหิตตฺตาติ ภิกฺขานาเมน ปฏิคฺคหิตตฺตาฯ ปตฺตํ ปูเรตฺวา ถเกตฺวา ทินฺนนฺติ ‘‘คุฬกภตฺตํ เทมา’’ติ ทินฺนํฯ คุฬปิณฺเฑปิ…เป.… ทาตพฺโพติ เอตฺถ คุฬปิณฺฑํ ตาลปกฺกปฺปมาณนฺติ เวทิตพฺพํฯ เสสเมตฺถ สุวิญฺเญยฺยเมวาติฯ

เสนาสนกฺขนฺธกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ