‘‘อฑฺฒพาหูติ กปฺปรโต ปฏฺฐาย ยาว อํสกูฏ’’นฺติ คณฺฐิปเทสุ วุตฺตํฯ อฑฺฒพาหุ นาม วิทตฺถิจตุรงฺคุลนฺติปิ วทนฺติฯ ตตฺถชาตกาติ สงฺฆิกภูมิยํ ชาตาฯ อฏฺฐงฺคุลสูจิทณฺฑมตฺโตติ ทีฆโต อฏฺฐงฺคุลมตฺโต ปริณาหโต ปณฺณสูจิทณฺฑมตฺโตฯ มุญฺชปพฺพชานํเยว ปาฬิยํ วิสุํ อาคตตฺตา ‘‘มุญฺชํ ปพฺพชญฺจ ฐเปตฺวา’’ติ วุตฺตํฯ อฏฺฐงฺคุลปฺปมาโณติ ทีฆโต อฏฺฐงฺคุลปฺปมาโณฯ ฆฏฺฏนผลกํ นาม ยตฺถ ฐเปตฺวา รชิตจีวรํ หตฺเถน ฆฏฺเฏนฺติฯ ฆฏฺฏนมุคฺคโร นาม อนุวาตาทิฆฏฺฏนตฺถํ กโตติ วทนฺติฯ อมฺพณนฺติ ผลเกหิ โปกฺขรณีสทิสํ กตปานียภาชนํฯ รชนโทณีติ ยตฺถ ปกฺกรชนํ อากิริตฺวา ฐเปนฺติฯ ภูมตฺถรณํ กาตุํ วฏฺฏตีติ อกปฺปิยจมฺมํ สนฺธาย วุตฺตํฯ ปจฺจตฺถรณคติกนฺติ อิมินา มญฺจปีเฐปิ อตฺถริตุํ วฏฺฏตีติ ทีเปติฯ ปาวาราทิปจฺจตฺถรณมฺปิ ครุภณฺฑนฺติ เอเก, โนติ อปเร, วีมํสิตฺวา คเหตพฺพํฯ มุฏฺฐิปณฺณนฺติ ตาลปณฺณํ สนฺธาย วุตฺตํฯ

นวกมฺมทานกถาวณฺณนา

[323] กิญฺจิเทว สมาทเปตฺวา กาเรสฺสตีติ สามิโกเยว กญฺจิ ภิกฺขุํ สมาทเปตฺวา กาเรสฺสติฯ อุตุกาเล ปฏิพาหิตุํ น ลภตีติ เหมนฺตคิมฺเหสุ อญฺเญ สมฺปตฺตภิกฺขู ปฏิพาหิตุํ น ลภติฯ ติภาคนฺติ ตติยภาคํฯ สเจ สทฺธิวิหาริกานํ ทาตุกาโม โหตีติ สเจ โส สงฺฆสฺส ภณฺฑกฐปนฏฺฐานํ วา นวกานํ วา วสนฏฺฐานํ ทาตุํ น อิจฺฉติ, อตฺตโน สทฺธิวิหาริกานญฺเญว ทาตุกาโม โหตีติ อตฺโถฯ เอตญฺหิ สทฺธิวิหาริกานํ ทาตุํ ลภตีติ เอตํ ตติยภาคํ อุปฑฺฒภาคํ วา ทาตุํ ลภติฯ อกตฏฺฐาเนติ เสนาสนโต พหิ จยาทีนํ อกตฏฺฐาเนฯ พหิกุฏฺเฏติ กุฏฺฏโต พหิฯ

อญฺญตฺรปริโภคปฏิกฺเขปาทิกถาวณฺณนา

[324] จกฺกลิกนฺติ กมฺพลาทีหิ เวเฐตฺวา จกฺกสณฺฐาเนน ปาทปุญฺฉนโยคฺคํ กตํฯ ปริภณฺฑกตา ภูมิ นาม สณฺหมตฺติกาหิ กตา กาฬวณฺณาทิภูมิฯ เสนาสนํ มญฺจปีฐาทิฯ ตเถว วฬญฺเชตุํ วฏฺฏตีติ อญฺเญหิ อาวาสิกภิกฺขูหิ ปริภุตฺตนีหาเรน ปริภุญฺชิตุํ วฏฺฏติฯ ‘‘เนวาสิกา ปกติยา อนตฺถตาย ภูมิยา ฐเปนฺติ เจ, เตสมฺปิ อนาปตฺติเยวา’’ติ คณฺฐิปเทสุ วุตฺตํฯ ทฺวารมฺปีติอาทินา วุตฺตทฺวารวาตปานาทโย อปริกมฺมกตาปิ น อปสฺสยิตพฺพาฯ โลเมสูติ โลเมสุ ผุสนฺเตสุฯ

สงฺฆภตฺตาทิอนุชานนกถาวณฺณนา

[325] อุทฺเทสภตฺตํ นิมนฺตนนฺติ อิมํ โวหารํ ปตฺตานีติ เอตฺถ อิติ-สทฺโท อาทิอตฺโถ, ‘‘อุทฺเทสภตฺตํ นิมนฺตน’’นฺติอาทิโวหารํ ปตฺตานีติ อยเมตฺถ อตฺโถฯ ตมฺปิ อนฺโต กตฺวาติ อายติํ ภิกฺขูนํ กุกฺกุจฺจวิโนทนตฺถาย ตมฺปิ สงฺฆภตฺตํ อนฺโต กตฺวาฯ

อุทฺเทสภตฺตกถาวณฺณนา

อตฺตโน วิหารทฺวาเรติ วิหารสฺส ทฺวารโกฏฺฐกสมีปํ สนฺธาย วุตฺตํฯ โภชนสาลายาติ ภตฺตุทฺเทสฏฺฐานภูตาย โภชนสาลายฯ ‘‘ทินฺนํ ปนา’’ติ วตฺวา ยถา โส ทายโก เทติ, ตํ วิธิํ ทสฺเสตุํ ‘‘สงฺฆโต ภนฺเต’’ติอาทิมาหฯ อนฺตรฆเรติ อนฺโตเคเหฯ อนฺโตอุปจารคตานนฺติ เอตฺถ คามทฺวารวีถิจตุกฺเกสุ ทฺวาทสหตฺถพฺภนฺตรํ อนฺโตอุปจาโร นามฯ อนฺตรฆรสฺส อุปจาเร ปน ลพฺภมานวิเสสํ ทสฺเสตุํ ‘‘ฆรูปจาโร เจตฺถา’’ติอาทิมาหฯ เอกวฬญฺชนฺติ เอเกน ทฺวาเรน วฬญฺชิตพฺพํฯ นานานิเวสเนสูติ นานากุลสฺส นิเวสเนสุฯ ลชฺชี เปสโล อคติคมนํ วชฺเชตฺวา เมธาวี จ อุปปริกฺขิตฺวา อุทฺทิสิสฺสตีติ อาห ‘‘เปสโล ลชฺชี เมธาวี อิจฺฉิตพฺโพ’’ติฯ นิสินฺนสฺสปิ นิทฺทายนฺตสฺสปีติ อนาทเร สามิวจนํฯ ติจีวรปริวารนฺติ เอตฺถ ‘‘อุทกปตฺตลาภี วิย อญฺโญปิ อุทฺเทสภตฺตํ อลภิตฺวา วตฺถาทิมเนกปฺปการกํ ลภติ เจ, ตสฺเสว ต’’นฺติ คณฺฐิปเทสุ วุตฺตํฯ อตฺตโน รุจิวเสน ยํ กิญฺจิ วตฺวา อาหริตุํ วิสฺสชฺชิตตฺตา วิสฺสฏฺฐทูโต นามฯ ยํ อิจฺฉตีติ ‘‘อุทฺเทสปตฺตํ เทถา’’ติอาทีนิ วทนฺโต ยํ อิจฺฉติฯ ปุจฺฉาสภาเคนาติ ปุจฺฉาสทิเสนฯ

‘‘เอกา กูฏฏฺฐิติกา นาม โหตี’’ติ วตฺวา ตเมว ฐิติกํ วิภาเวนฺโต ‘‘รญฺโญ วา หี’’ติอาทิมาหฯ อญฺเญหิ อุทฺเทสภตฺเตหิ อมิสฺเสตฺวา วิสุํเยว ฐิติกาย คเหตพฺพตฺตา ‘‘เอกจาริกภตฺตานี’’ติ วุตฺตํฯ เถยฺยาย หรนฺตีติ ปตฺตหารกา หรนฺติฯ คีวา โหตีติ อาณาปกสฺส คีวา โหติฯ ‘‘มนุสฺสานํ วจนํ กาตุํ วฏฺฏตี’’ติ คจฺฉนฺตีติ ‘‘มนุสฺสานํ วจนํ กาตุํ วฏฺฏตี’’ติ เตน ภิกฺขุนา วุตฺตา คจฺฉนฺติฯ อกตภาโค นามาติ อาคนฺตุกภาโค นามฯ