6. เสนาสนกฺขนฺธกํ

วิหารานุชานนกถาวณฺณนา

[294] เสนาสนกฺขนฺธเก เสนาสนํ อปญฺญตฺตํ โหตีติ วิหารเสนาสนํ สนฺธาย วุตฺตํฯ จตุพฺพิธญฺหิ (ม. นิ. อฏฺฏ. 1.296) เสนาสนํ วิหารเสนาสนํ มญฺจปีฐเสนาสนํ สนฺถตเสนาสนํ โอกาสเสนาสนนฺติฯ ตตฺถ ‘‘มญฺโจปิ เสนาสนํ, ปีฐมฺปิ ภิสิปิ พิมฺโพหนมฺปิ วิหาโรปิ อฑฺฒโยโคปิ ปาสาโทปิ หมฺมิยมฺปิ คุหาปิ อฏฺโฏปิ มาโฬปิ เลณมฺปิ เวฬุคุมฺโพปิ รุกฺขมูลมฺปิ มณฺฑโปปิ เสนาสนํฯ ยตฺถ วา ปน ภิกฺขู ปฏิกฺกมนฺติ, สพฺพเมตํ เสนาสน’’นฺติ (วิภ. 527) วจนโต วิหาโร อฑฺฒโยโค ปาสาโท หมฺมิยํ คุหาติ อิทํ วิหารเสนาสนํ นามฯ มญฺโจ ปีฐํ ภิสิ พิมฺโพหนนฺติ อิทํ มญฺจปีฐเสนาสนํ นามฯ จิมิลิกา จมฺมขณฺโฑ ติณสนฺถาโร ปณฺณสนฺถาโรติ อิทํ สนฺถตเสนาสนํ นามฯ ยตฺถ วา ปน ภิกฺขู ปฏิกฺกมนฺตีติ อิทํ โอกาสเสนาสนํ นามฯ

รุกฺขมูเลติอาทีสุ รุกฺขมูลเสนาสนํ นาม ยํกิญฺจิ สนฺทจฺฉายํ วิวิตฺตํ รุกฺขมูลํฯ ปพฺพโต นาม เสโลฯ ตตฺถ หิ อุทกโสณฺฑีสุ อุทกกิจฺจํ กตฺวา สีตาย รุกฺขจฺฉายาย นิสินฺนา นานาทิสาสุ ขายมานาสุ สีเตน วาเตน พีชิยมานา สมณธมฺมํ กโรนฺติฯ กนฺทเรติ กํ วุจฺจติ อุทกํ, เตน ทาริโต อุทเกน ภินฺโน ปพฺพตปฺปเทโส กนฺทรํฯ ยํ ‘‘นิตมฺพ’’นฺติปิ ‘‘นทีกุญฺช’’นฺติปิ วทนฺติฯ ตตฺถ หิ รชตปฏฺฏสทิสา วาลิกา โหติ, มตฺถเก มณิวิตานํ วิย วนคหนํ, มณิกฺขนฺธสทิสํ อุทกํ สนฺทติ, เอวรูปํ กนฺทรํ โอรุยฺห ปานียํ ปิวิตฺวา คตฺตานิ สีตํ กตฺวา วาลิกํ อุสฺสาเปตฺวา ปํสุกูลจีวรํ ปญฺญเปตฺวา ตตฺถ นิสินฺนา เต ภิกฺขู สมณธมฺมํ กโรนฺติฯ คิริคุหา นาม ทฺวินฺนํ ปพฺพตานํ อนฺตรา, เอกสฺมิํเยว วา อุมงฺคสทิสํ มหาวิวรํฯ

‘‘วนปตฺถนฺติ ทูรานเมตํ เสนาสนานํ อธิวจน’’นฺติอาทิวจนโต (วิภ. 531) ยตฺถ น กสนฺติ น วปนฺติ, ตาทิสํ มนุสฺสานํ อุปจารฏฺฐานํ อติกฺกมิตฺวา ฐิตํ อรญฺญกเสนาสนํ ‘‘วนปตฺถ’’นฺติ วุจฺจติฯ