2. ปาริวาสิกกฺขนฺธกํ

ปาริวาสิกวตฺตกถาวณฺณนา

[75] ปาริวาสิกกฺขนฺธเก นวกตรํ ปาริวาสิกนฺติ อตฺตโน นวกตรํ ปาริวาสิกํฯ ปาริวาสิกสฺส หิ อตฺตโน นวกตรํ ปาริวาสิกํ ฐเปตฺวา อญฺเญ มูลายปฏิกสฺสนารหมานตฺตารหมานตฺตจาริกอพฺภานารหาปิ ปกตตฺตฏฺฐาเนเยว ติฏฺฐนฺติฯ เตนาห ‘‘อนฺตมโส มูลายปอกสฺสนารหาทีนมฺปี’’ติฯ ปาเท ฆํเสนฺติ เอเตนาติ ปาทฆํสนํ, สกฺขรกถลาทิฯ ‘‘อนุชานามิ, ภิกฺขเว, ติสฺโส ปาทฆํสนิโย สกฺขรํ กถลํ สมุทฺทเผณก’’นฺติ (จูฬว. 269) หิ วุตฺตํฯ สทฺธิวิหาริกาทีนมฺปิ สาทิยนฺตสฺสาติ สทฺธิวิหาริกานมฺปิ อภิวาทนาทิํ สาทิยนฺตสฺสฯ ‘‘มา มํ คามปฺปเวสนํ อาปุจฺฉถา’’ติ วุตฺเต อนาปุจฺฉาปิ คามํ ปวิสิตุํ วฏฺฏติฯ โย โย วุฑฺโฒติ ปาริวาสิเกสุ ภิกฺขูสุ โย โย วุฑฺโฒฯ นวกตรสฺส สาทิตุนฺติ ปาริวาสิกนวกตรสฺส อภิวาทนาทิํ สาทิตุํฯ

ตตฺเถวาติ สงฺฆนวกฏฺฐาเนเยวฯ อตฺตโน ปาฬิยา ปวาเรตพฺพนฺติ อตฺตโน วสฺสคฺเคน ปตฺตปาฬิยา ปวาเรตพฺพํ, น ปน สพฺเพสุ ปวาริเตสูติ อตฺโถฯ ยทิ ปน น คณฺหาติ น วิสฺสชฺเชตีติ ยทิ ปุริมทิวเส อตฺตโน น คณฺหาติ คเหตฺวา จ น วิสฺสชฺเชติฯ จตุสฺสาลภตฺตนฺติ โภชนสาลายํ ปฏิปาฏิยา ทิยฺยมานภตฺตํฯ หตฺถปาเส ฐิเตนาติ ทายกสฺส หตฺถปาเส ฐิเตนฯ

[76] อญฺโญ สามเณโร น คเหตพฺโพติ อุปชฺฌาเยน หุตฺวา อญฺโญ สามเณโร น คเหตพฺโพฯ อุปชฺฌํ ทตฺวา คหิตสามเณราปีติ ปกตตฺตกาเล อุปชฺฌํ ทตฺวา คหิตสามเณราปิฯ ลทฺธสมฺมุติเกน อาณตฺโตปิ ครุธมฺเมหิ อญฺเญหิ วา โอวทิตุํ ลภตีติ อาห ‘‘ปฏิพลสฺส วา ภิกฺขุสฺส ภาโร กาตพฺโพ’’ติฯ อาคตา ภิกฺขุนิโย วตฺตพฺพาติ สมฺพนฺโธฯ สวจนียนฺติ สโทสํ ฯ เชฏฺฐกฏฺฐานํ น กาตพฺพนฺติ ปธานฏฺฐานํ น กาตพฺพํฯ กิํ ตนฺติ อาห ‘‘ปาติโมกฺขุทฺเทสเกน วา’’ติอาทิฯ

รเชหิ หตา อุปหตา ภูมิ เอติสฺสาติ รโชหตภูมิ, รโชกิณฺณภูมีติ อตฺโถฯ ปจฺจยนฺติ วสฺสาวาสิกลาภํ สนฺธาย วุตฺตํฯ เอกปสฺเส ฐตฺวาติ ปาฬิํ วิหาย ภิกฺขูนํ ปจฺฉโต ฐตฺวาฯ เสนาสนํ น ลภตีติ เสยฺยาปริยนฺตภาคิตาย วสฺสคฺเคน คณฺหิตุํ น ลภติฯ อสฺสาติ ภเวยฺยฯ ‘‘อาคนฺตุเกน อาโรเจตพฺพํ, อาคนฺตุกสฺส อาโรเจตพฺพ’’นฺติ อวิเสเสน วุตฺตตฺตา สเจ ทฺเว ปาริวาสิกา คตฏฺฐาเน อญฺญมญฺญํ ปสฺสนฺติ, อุโภหิปิ อญฺญมญฺญสฺส อาโรเจตพฺพํฯ ยถา พหิ ทิสฺวา อาโรจิตสฺส ภิกฺขุโน วิหารํ อาคเต ปุน อาโรจนกิจฺจํ นตฺถิ, เอวํ อญฺญํ วิหารํ คเตนปิ ตตฺถ ปุพฺเพ อาโรจิตสฺส ปุน อาโรจนกิจฺจํ นตฺถีติ วทนฺติฯ

[81] อวิเสเสนาติ ปาริวาสิกสฺส อุกฺขิตฺตกสฺส จ อวิเสเสนฯ โอพทฺธนฺติ ปลิพุทฺธํฯ

[83] สหวาโสติ วุตฺตปฺปกาเร ฉนฺเน ปกตตฺเตน ภิกฺขุนา สทฺธิํ สยนเมว อธิปฺเปตํ, น เสสอิริยาปถกปฺปนํฯ เสสเมตฺถ สุวิญฺเญยฺยเมวฯ

ปาริวาสิกกฺขนฺธกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

3. สมุจฺจยกฺขนฺธกํ

สุกฺกวิสฺสฏฺฐิกถาวณฺณนา

[97] สมุจฺจยกฺขนฺธเก วุตฺตนเยน วตฺตํ สมาทาตพฺพนฺติ ปาริวาสิกกฺขนฺธกวณฺณนายํ วุตฺตนเยน ทฺวีหิ ปเทหิ เอเกน วา สมาทาตพฺพํฯ เวทิยามีติ จิตฺเตน สมฺปฏิจฺฉิตฺวา สุขํ อนุภวามิ, น ตปฺปจฺจยา อหํ ทุกฺขิโตติ อธิปฺปาโยฯ วุตฺตนเยเนว สงฺฆมชฺเฌ นิกฺขิปิตพฺพนฺติ ปาริวาสิกกฺขนฺธเก วุตฺตนเยน ‘‘มานตฺตํ นิกฺขิปามิ, วตฺตํ นิกฺขิปามี’’ติ อิเมหิ ทฺวีหิ เอเกน วา นิกฺขิปิตพฺพํฯ ตสฺส อาโรเจตฺวา นิกฺขิปิตพฺพนฺติ อนาโรจเนน วตฺตเภททุกฺกฏปริโมจนตฺถํ วุตฺตํฯ ทฺเว เลฑฺฑุปาเต อติกฺกมิตฺวาติ ภิกฺขูนํ สชฺฌายนสทฺทสวนูปจารวิชหนตฺถํ วุตฺตํ, มหามคฺคโต โอกฺกมฺมาติ มคฺคปฺปฏิปนฺนภิกฺขูนํ อุปจารวิชหนตฺถํ, คุมฺเพน วา วติยา วา ปฏิจฺฉนฺนฏฺฐาเนติ ทสฺสนูปจารวิชหนตฺถํฯ อนิกฺขิตฺตวตฺเตน อนฺโตอุปจารคตานํ สพฺเพสมฺปิ อาโรเจตพฺพตฺตา ‘‘อยํ นิกฺขิตฺตวตฺตสฺส ปริหาโร’’ติ วุตฺตํฯ ตตฺถ นิกฺขิตฺตวตฺตสฺสาติ วตฺตํ นิกฺขิปิตฺวา ปริวสนฺตสฺสาติ อตฺโถฯ อยํ ปเนตฺถ เถรสฺส อธิปฺปาโย – วตฺตํ นิกฺขิปิตฺวา ปริวสนฺตสฺส อุปจารคตานํ สพฺเพสํ อาโรจนกิจฺจํ นตฺถิ, ทิฏฺฐรูปานํ สุตสทฺทานํ อาโรเจตพฺพํ, อทิฏฺฐอสุตานมฺปิ อนฺโตทฺวาทสหตฺถคตานํ อาโรเจตพฺพํฯ อิทํ วตฺตํ นิกฺขิปิตฺวา ปริวสนฺตสฺส ลกฺขณนฺติฯ

ปริวาสกถาวณฺณนา

[102] ‘‘สติเยว อนฺตราเย อนฺตรายิกสญฺญี ฉาเทติ, อจฺฉนฺนา โหติฯ อนฺตรายิกสฺส ปน อนนฺตรายิกสญฺญาย ฉาทยโต อจฺฉนฺนาวา’’ติปิ ปาโฐฯ อเวรีติ หิตกาโมฯ อุทฺธสฺเต อรุเณติ อุฏฺฐิเต อรุเณฯ สุทฺธสฺส สนฺติเกติ สภาคสงฺฆาทิเสสํ อนาปนฺนสฺส สนฺติเกฯ วตฺถุนฺติ อสุจิโมจนาทิวีติกฺกมํฯ

สุกฺกวิสฺสฏฺฐีติ วตฺถุ เจว โคตฺตญฺจาติ สุกฺกวิสฺสฏฺฐีติ อิทํ อสุจิโมจนลกฺขณสฺส วีติกฺกมสฺส ปกาสนโต วตฺถุ เจว โหติ, สชาติยสาธารณวิชาติยวินิวตฺตสภาวาย สุกฺกวิสฺสฏฺฐิยา เอว ปกาสนโต โคตฺตญฺจ โหตีติ อตฺโถฯ คํ ตายตีติ หิ โคตฺตํฯ