เมนู

ตสฺมา ‘อธิสีเล สีลวิปนฺโน’ติ เอตฺถาปิ ปุพฺพภาเค วา ปรภาเค วา โจทนาสารณาทิกาเล ภณฺฑนปจฺจยา อาปนฺนาปตฺติวเสเนว กาตพฺพํ, น เกวลํ สงฺฆาทิเสสปจฺจยา กาตพฺพ’’นฺติฯ อปเร ปน วทนฺติ ‘‘อเทสนาคามินิยาติ อิทํ ปาราชิกาปตฺติํเยว สนฺธาย วุตฺตํ, น สงฺฆาทิเสสํฯ อฏฺฐกถายํ ปน ‘อเทสนาคามินิยาติ ปาราชิกาปตฺติยา วา สงฺฆาทิเสสาปตฺติยา วา’ติ วุตฺตํฯ ตตฺถ สงฺฆาทิเสสาปตฺติยา วาติ อตฺถุทฺธารวเสน วุตฺตํ, ‘อธิสีเล สีลวิปนฺโน’ติ จ อิทํ สงฺฆาทิเสสํเยว สนฺธาย วุตฺตํ, น ปาราชิกํฯ ตสฺมา ปาราชิกาปตฺติปจฺจยา น ตชฺชนียกมฺมํ กาตพฺพํ ปโยชนาภาวา, สงฺฆาทิเสสปจฺจยา กาตพฺพนฺติ อยมตฺโถ สิทฺโธ โหติฯ สุกฺกปกฺเข ‘เทสนาคามินิยา อาปตฺติยา กตํ โหตี’ติ อิมินา วิรุชฺฌตีติ เจ? น เอเกน ปริยาเยน สงฺฆาทิเสสสฺสปิ เทสนาคามินีโวหารสมฺภวโต’’ติ, ตํ ยุตฺตํ วิย ทิสฺสติฯ

นปฺปฏิปฺปสฺสมฺเภตพฺพอฏฺฐารสกกถาวณฺณนา

[8] โลมํ ปาเตนฺตีติอาทิ สมฺมาวตฺตนาย ปริยายวจนํฯ

นิยสฺสกมฺมกถาวณฺณนา

[11] นิยสฺสกมฺเม ‘‘นิสฺสาย เต วตฺถพฺพนฺติ ครุนิสฺสยํ สนฺธาย วุตฺตํ, น อิตร’’นฺติ เกนจิ ลิขิตํฯ คณฺฐิปเท ปน ‘‘นิยสฺสกมฺมํ ยสฺมา พาลวเสน กรียติ, ตสฺมา นิสฺสาย วตฺถพฺพนฺติ นิสฺสยํ คาหาเปตพฺโพ’’ติ วุตฺตํ, วีมํสิตฺวา ยุตฺตตรํ คเหตพฺพํฯ อปิสฺสูติ เอตฺถ สุอิติ นิปาตมตฺตํ, ภิกฺขู อปิ นิจฺจพฺยาวฏา โหนฺตีติ วุตฺตํ โหติฯ

ปพฺพาชนียกมฺมกถาวณฺณนา

[29] ปพฺพาชนียกมฺเม เตน หิ, ภิกฺขเว, สงฺโฆ ปพฺพาชนียกมฺมํ ปฏิปฺปสฺสมฺเภตูติ อิทํ เตสุ วิพฺภมนฺเตสุปิ ปกฺกมนฺเตสุปิ สมฺมาวตฺตนฺเตเยว สนฺธาย วุตฺตํฯ

ปฏิสารณียกมฺมกถาวณฺณนา

[33] สุธมฺมวตฺถุสฺมิํ มจฺฉิกาสณฺเฑติ เอวํนามเก นคเรฯ ตตฺถ กิร (ธ. ป. อฏฺฐ. 1.72 จิตฺตคหปติวตฺถุ) จิตฺโต คหปติ ปญฺจวคฺคิยานํ อพฺภนฺตรํ มหานามตฺเถรํ ปิณฺฑาย จรมานํ ทิสฺวา ตสฺส อิริยาปเถ ปสีทิตฺวา ปตฺตํ อาทาย เคหํ ปเวเสตฺวา โภเชตฺวา ภตฺตกิจฺจาวสาเน ธมฺมกถํ สุณนฺโต โสตาปตฺติผลํ ปตฺวา อจลสทฺโธ หุตฺวา อมฺพาฏกวนํ นาม อตฺตโน อุยฺยานํ สงฺฆารามํ กาตุกาโม เถรสฺส หตฺเถ อุทกํ ปาเตตฺวา นิยฺยาเตสิฯ ตสฺมิํ ขเณ ‘‘ปติฏฺฐิตํ พุทฺธสาสน’’นฺติ อุทกปริยนฺตํ กตฺวา มหาปถวี กมฺปิ, มหาเสฏฺฐิ อุยฺยาเน มหาวิหารํ กาเรสิฯ ตตฺถายํ สุธมฺโม ภิกฺขุ อาวาสิโก อโหสิฯ ตํ สนฺธาย วุตฺตํ ‘‘อายสฺมา สุธมฺโม มจฺฉิกาสณฺเฑ จิตฺตสฺส คหปติโน อาวาสิโก โหตี’’ติอาทิฯ ตตฺถ ธุวภตฺติโกติ นิจฺจภตฺติโกฯ

อปเรน สมเยน จิตฺตสฺส คุณกถํ สุตฺวา ภิกฺขุสหสฺเสน สทฺธิํ ทฺเว อคฺคสาวกา ตสฺส สงฺคหํ กตฺตุกามา มจฺฉิกาสณฺฑํ อคมํสุฯ ตํ สนฺธาย วุตฺตํ ‘‘เตน โข ปน สมเยน สมฺพหุลา เถรา’’ติอาทิฯ จิตฺโต คหปติ เตสํ อาคมนํ สุตฺวา อทฺธโยชนมตฺตํ ปจฺจุคฺคนฺตฺวา เต อาทาย อตฺตโน วิหารํ ปเวเสตฺวา อาคนฺตุกวตฺตํ กตฺวา ‘‘ภนฺเต, โถกํ ธมฺมกถํ โสตุกาโมมฺหี’’ติ ธมฺมเสนาปติํ ยาจิฯ อถ นํ เถโร ‘‘อุปาสก, อทฺธาเนนามฺหา กิลนฺตรูปา, อปิจ โถกํ สุณาหี’’ติ ตสฺส ธมฺมกถํ กเถสิฯ เตน วุตฺตํ ‘‘เอกมนฺตํ นิสินฺนํ โข จิตฺตํ คหปติํ อายสฺมา สาริปุตฺโต ธมฺมิยา กถาย สนฺทสฺเสสี’’ติอาทิฯ โส เถรสฺส ธมฺมกถํ สุณนฺโตว อนาคามิผลํ ปาปุณิฯ

[41] นาสกฺขิ จิตฺตํ คหปติํ ขมาเปตุนฺติ โส ตตฺถ คนฺตฺวา ‘‘คหปติ, มยฺหเมว โส โทโส , ขมาหิ เม’’ติ วตฺวาปิ ‘‘นาหํ ขมามี’’ติ เตน ปฏิกฺขิตฺโต มงฺกุภูโต ตํ ขมาเปตุํ นาสกฺขิฯ ปุนเทว สตฺถุ สนฺติกํ ปจฺจาคมาสิฯ สตฺถา ‘‘นาสฺส อุปาสโก ขมิสฺสตี’’ติ ชานนฺโตปิ ‘‘มานถทฺโธ เอส ติํสโยชนํ คนฺตฺวาว ปจฺจาคจฺฉตู’’ติ ขมนุปายํ อนาจิกฺขิตฺวาว อุยฺโยเชสิฯ อถสฺส ปุน อาคตกาเล นิหตมานสฺส อนุทูตํ ทตฺวา ‘‘คจฺฉ, อิมินา สทฺธิํ คนฺตฺวา อุปาสกํ ขมาเปหี’’ติ วตฺวา ‘‘สมเณน นาม ‘มยฺหํ วิหาโร, มยฺหํ นิวาสฏฺฐานํ, มยฺหํ อุปาสโก, มยฺหํ อุปาสิกา’ติ มานํ วา อิสฺสํ วา กาตุํ น วฏฺฏติฯ เอวํ กโรนฺตสฺส หิ อิจฺฉามานาทโย กิเลสา วฑฺฒนฺตี’’ติ โอวทนฺโต –