วิตุทนฺตาติ วิชฺฌนฺตา ฯ ภควนฺตํ เอตทโวจาติ ‘‘อิธ, ภนฺเต, โกสมฺพิยํ ภิกฺขู ภณฺฑนชาตา’’ติอาทิวจนํ อโวจ, ตญฺจ โข เนว ปิยกมฺยตาย, น เภทาธิปฺปาเยน, อถ โข อตฺถกามตาย หิตกามตายฯ สามคฺคีการโก กิเรส ภิกฺขุ, ตสฺมาสฺส เอตทโหสิ ‘‘ยถา อิเม ภิกฺขู วิวาทํ อารทฺธา, น สกฺกา มยา, นาปิ อญฺเญน ภิกฺขุนา สมคฺเค กาตุํ, อปฺเปว นาม สเทวเก โลเก อคฺคปุคฺคโล ภควา สยํ วา คนฺตฺวา อตฺตโน วา สนฺติกํ ปกฺโกสาเปตฺวา เอเตสํ ภิกฺขูนํ ขนฺติเมตฺตาปฏิสํยุตฺตํ สารณียธมฺมเทสนํ กเถตฺวา สามคฺคิํ กเรยฺยา’’ติ อตฺถกามตาย หิตกามตาย คนฺตฺวา อโวจฯ ตสฺมา เอวมาหาติ อตฺถกามตฺตา เอวมาห, น ภควโต วจนํ อนาทิยนฺโตฯ เย ปน ตทา สตฺถุ วจนํ น คณฺหิํสุ, เต กิญฺจิ อวตฺวา ตุณฺหีภูตา มงฺกุภูตา อฏฺฐํสุ, ตสฺมา อุภเยสมฺปิ สตฺถริ อคารวปฏิปตฺติ นาโหสิฯ

โกสมฺพกวิวาทกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ทีฆาวุวตฺถุกถาวณฺณนา

[458] อถ โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสีติอาทีสุ ภูตปุพฺพนฺติ อิทํ ภควา ปถวีคตํ นิธิํ อุทฺธริตฺวา ปุรโต ราสิํ กโรนฺโต วิย ภวปฏิจฺฉนฺนํ ปุราวุตฺถํ ทสฺเสนฺโต อาหฯ อฑฺโฒติ อิสฺสโรฯ โย โกจิ อตฺตโน สนฺตเกน วิภเวน อฑฺโฒ โหติ, อยํ ปน น เกวลํ อฑฺโฒเยว, มหทฺธโน มหตา อปริมาณสงฺเขน ธเนน สมนฺนาคโตติ อาห ‘‘มหทฺธโน’’ติฯ ภุญฺชิตพฺพโต ปริภุญฺชิตพฺพโต วิเสสโต กามา โภคา นาม, ตสฺมา ปญฺจกามคุณวเสน มหนฺตา อุฬารา โภคา อสฺสาติ มหาโภโคฯ มหนฺตํ เสนาพลญฺเจว ถามพลญฺจ เอตสฺสาติ มหพฺพโลฯ มหนฺโต หตฺถิอสฺสาทิวาหโน เอตสฺสาติ มหาวาหโนฯ มหนฺตํ วิชิตํ รฏฺฐํ เอตสฺสาติ มหาวิชิโตฯ ปริปุณฺณโกสโกฏฺฐาคาโรติ โกโส วุจฺจติ ภณฺฑาคารสารคพฺโภ, โกฏฺฐํ วุจฺจติ ธญฺญสฺส อาฐปนฏฺฐานํ, โกฏฺฐภูตํ อคารํ โกฏฺฐาคารํ, นิทหิตฺวา ฐปิเตน ธเนน ปริปุณฺณโกโส ธญฺญานญฺจ ปริปุณฺณโกฏฺฐาคาโรติ อตฺโถฯ