ทฺเวนิสฺสารณาทิกถาวณฺณนา

[395] อปฺปตฺโต นิสฺสารณนฺติ เอตฺถ นิสฺสารณกมฺมํ นาม กุลทูสกานญฺเญว อนุญฺญาตํ, อยญฺจ ‘‘พาโล โหติ อพฺยตฺโต’’ติอาทินา นิทฺทิฏฺโฐ กุลทูสโก น โหติ, ตสฺมา ‘‘อปฺปตฺโต’’ติ วุตฺโต ฯ ยทิ เอวํ กถํ สุนิสฺสาริโต โหตีติ? พาลอพฺยตฺตตาทิยุตฺตสฺสปิ กมฺมกฺขนฺธเก ‘‘อากงฺขมาโน สงฺโฆ ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺยา’’ติ (จูฬว. 27) วุตฺตตฺตาฯ เตเนวาห ‘‘ตญฺเจส…เป.… ตสฺมา สุนิสฺสาริโต โหตี’’ติฯ ตตฺถ ตนฺติ ปพฺพาชนียกมฺมํฯ เอโสติ ‘‘พาโล’’ติอาทินา นิทฺทิฏฺโฐฯ อาเวณิเกน ลกฺขเณนาติ ปพฺพาชนียกมฺมสฺส อาเวณิกภูเตน กุลทูสกภาวลกฺขเณนฯ

ตญฺเจ สงฺโฆ นิสฺสาเรติ, สุนิสฺสาริโตติ เอตฺถ อธิปฺเปตสฺส ปพฺพาชนียกมฺมสฺส วเสน อตฺถํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ ยทิ ‘‘ตญฺเจ สงฺโฆ นิสฺสาเรตี’’ติ ตชฺชนียาทิกมฺมวเสน นิสฺสารณา อธิปฺเปตา, ตทา นิสฺสารณํ สมฺปตฺโตเยว ตชฺชนียาทิวเสน สุนิสฺสาริโตติ พฺยติเรกมุเขน อตฺถํ ทสฺเสตุํ ปุน ‘‘ตญฺเจ สงฺโฆ นิสฺสาเรตี’’ติ อุลฺลิงฺเคตฺวา อตฺโถ กถิโตฯ นตฺถิ เอตสฺส อปทานํ อวขณฺฑนํ อาปตฺติปริยนฺโตติ อนปทาโนฯ เอเกเกนปิ องฺเคน นิสฺสารณา อนุญฺญาตาติ กมฺมกฺขนฺธเก อนุญฺญาตาฯ เสสเมตฺถ ปาฬิโต อฏฺฐกถาโต จ สุวิญฺเญยฺยเมวฯ

ทฺเวนิสฺสารณาทิกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

จมฺเปยฺยกฺขนฺธกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

10. โกสมฺพกกฺขนฺธกํ

โกสมฺพกวิวาทกถาวณฺณนา

[451] โกสมฺพกกฺขนฺธเก สเจ โหติ, เทเสสฺสามีติ สุพฺพจตาย สิกฺขากามตาย จ อาปตฺติํ ปสฺสิฯ นตฺถิ อาปตฺตีติ อนาปตฺติปกฺโขปิ เอตฺถ สมฺภวตีติ อธิปฺปาเยนาหฯ สา ปนาปตฺติ เอวฯ เตนาห ‘‘โส ตสฺสา อาปตฺติยา อนาปตฺติทิฏฺฐิ อโหสี’’ติฯ

[453-454] สมฺภมอตฺถวเสนาติ ตุริตตฺถวเสนฯ ‘‘อการเณ ตุมฺเหหิ โส ภิกฺขุ อุกฺขิตฺโต’’ติ วเทยฺยาติ ยสฺมา ปุพฺเพ วินยธรสฺส วจเนน ‘‘สเจ อาปตฺติ โหติ, เทเสสฺสามี’’ติ อเนน ปฏิญฺญาตํ, อิทานิปิ ตสฺเสว วจเนน ‘‘อสญฺจิจฺจ อสฺสติยา กตตฺตา นตฺเถตฺถ อาปตฺตี’’ติ อนาปตฺติสญฺญี, ตสฺมา ‘‘อการเณ ตุมฺเหหิ โส ภิกฺขุ อุกฺขิตฺโต’’ติ อุกฺเขปเก ภิกฺขู ยทิ วเทยฺยาติ อธิปฺปาโยฯ อุกฺขิตฺตานุวตฺตเก วา ‘‘ตุมฺเห อาปตฺติํ อาปนฺนา’’ติ วเทยฺยาติ ยสฺมา วตฺถุชานนจิตฺเตนายํ สจิตฺตกา อาปตฺติ, อยญฺจ อุทกาวเสเส อุทกาวเสสสญฺญี, ตสฺมา สาปตฺติกสฺเสว ‘‘ตุมฺเห ฉนฺทาคติํ คจฺฉถา’’ติ อธิปฺปาเยน ‘‘ตุมฺเห อาปตฺติํ อาปนฺนา’’ติ อุกฺขิตฺตานุวตฺตเก วเทยฺยฯ

[455-456] กมฺมํ โกเปตีติ ‘‘นานาสํวาสกจตุตฺโถ เจ, ภิกฺขเว, กมฺมํ กเรยฺย, อกมฺมํ น จ กรณีย’’นฺติอาทิวจนโต (มหาว. 389) สเจ สงฺโฆ ตํ คณปูรกํ กตฺวา กมฺมํ กเรยฺย, อยํ ตตฺถ นิสินฺโนปิ ตํ กมฺมํ โกเปตีติ อธิปฺปาโยฯ อุปจารํ มุญฺจิตฺวาติ เอตฺถ อุปจาโร นาม อญฺญมญฺญํ หตฺเถน ปาปุณนฏฺฐานํฯ

[457] ภณฺฑนชาตาติอาทีสุ กลหสฺส ปุพฺพภาโค ภณฺฑนํ นาม, ตํ ชาตํ เอเตสนฺติ ภณฺฑนชาตา, หตฺถปรามาสาทิวเสน มตฺถกํ ปตฺโต กลโห ชาโต เอเตสนฺติ กลหชาตา, วิรุทฺธวาทภูตํ วาทํ อาปนฺนาติ วิวาทาปนฺนาฯ มุขสตฺตีหีติ วาจาสตฺตีหิฯ