9. จมฺเปยฺยกฺขนฺธกํ

กสฺสปโคตฺตภิกฺขุวตฺถุกถาวณฺณนา

[380] จมฺเปยฺยกฺขนฺธเก จมฺปายนฺติ เอวํนามเก นคเรฯ ตสฺส หิ นครสฺส อารามโปกฺขรณีอาทีสุ เตสุ เตสุ ฐาเนสุ จมฺปกรุกฺขาว อุสฺสนฺนา อเหสุํ, ตสฺมา ‘‘จมฺปา’’ติ สงฺขํ อคมาสิฯ คคฺคราย โปกฺขรณิยา ตีเรติ ตสฺส จมฺปานครสฺส อวิทูเร คคฺคราย นาม ราชมเหสิยา ขณิตตฺตา ‘‘คคฺครา’’ติ ลทฺธโวหารา โปกฺขรณี อตฺถิ, ตสฺสา ตีเร สมนฺตโต นีลาทิปญฺจวณฺณกุสุมปฏิมณฺฑิตํ มหนฺตํ จมฺปกวนํ, ตสฺมิํ ภควา กุสุมคนฺธสุคนฺเธ จมฺปกวเน วิหรติฯ ตํ สนฺธาย ‘‘คคฺคราย โปกฺขรณิยา ตีเร’’ติ วุตฺตํฯ ตนฺติพทฺโธติ ตนฺติ วุจฺจติ พฺยาปาโร, ตตฺถ พทฺโธ ปสุโต อุสฺสุกฺกํ อาปนฺโนติ อตฺโถ, ตสฺมิํ อาวาเส อกตํ เสนาสนํ กโรติ, ชิณฺณํ ปฏิสงฺขโรติ, กเต อิสฺสโร โหตีติ อธิปฺปาโยฯ เตนาห ‘‘ตสฺมิํ อาวาเส กตฺตพฺพตฺตา ตนฺติปฏิพทฺโธ’’ติ, กตฺตพฺพกมฺเม อุสฺสาหมาปนฺโนติ อตฺโถฯ

ญตฺติวิปนฺนกมฺมาทิกถาวณฺณนา

[385-387] ปฏิกฺโกสนฺเตสูติ นิวาเรนฺเตสุฯ หาปนํ วา อญฺญถา กรณํ วา นตฺถีติ ญตฺติกมฺมสฺส เอกาย เอว ญตฺติยา กตฺตพฺพตฺตา ตโต หาปนํ น สมฺภวติ, อนุสฺสาวนาย อภาวโต ปจฺฉา ญตฺติฐปนวเสน ทฺวีหิ ญตฺตีหิ กรณวเสน จ อญฺญถา กรณํ นตฺถิฯ

จตุวคฺคกรณาทิกถาวณฺณนา

[389] อุกฺเขปนียกมฺมกโต กมฺมนานาสํวาสโก, อุกฺขิตฺตานุวตฺตโก ลทฺธินานาสํวาสโกฯ

ทฺเวนิสฺสารณาทิกถาวณฺณนา

[395] อปฺปตฺโต นิสฺสารณนฺติ เอตฺถ นิสฺสารณกมฺมํ นาม กุลทูสกานญฺเญว อนุญฺญาตํ, อยญฺจ ‘‘พาโล โหติ อพฺยตฺโต’’ติอาทินา นิทฺทิฏฺโฐ กุลทูสโก น โหติ, ตสฺมา ‘‘อปฺปตฺโต’’ติ วุตฺโต ฯ ยทิ เอวํ กถํ สุนิสฺสาริโต โหตีติ? พาลอพฺยตฺตตาทิยุตฺตสฺสปิ กมฺมกฺขนฺธเก ‘‘อากงฺขมาโน สงฺโฆ ปพฺพาชนียกมฺมํ กเรยฺยา’’ติ (จูฬว. 27) วุตฺตตฺตาฯ เตเนวาห ‘‘ตญฺเจส…เป.… ตสฺมา สุนิสฺสาริโต โหตี’’ติฯ ตตฺถ ตนฺติ ปพฺพาชนียกมฺมํฯ เอโสติ ‘‘พาโล’’ติอาทินา นิทฺทิฏฺโฐฯ อาเวณิเกน ลกฺขเณนาติ ปพฺพาชนียกมฺมสฺส อาเวณิกภูเตน กุลทูสกภาวลกฺขเณนฯ

ตญฺเจ สงฺโฆ นิสฺสาเรติ, สุนิสฺสาริโตติ เอตฺถ อธิปฺเปตสฺส ปพฺพาชนียกมฺมสฺส วเสน อตฺถํ ทสฺเสตฺวา อิทานิ ยทิ ‘‘ตญฺเจ สงฺโฆ นิสฺสาเรตี’’ติ ตชฺชนียาทิกมฺมวเสน นิสฺสารณา อธิปฺเปตา, ตทา นิสฺสารณํ สมฺปตฺโตเยว ตชฺชนียาทิวเสน สุนิสฺสาริโตติ พฺยติเรกมุเขน อตฺถํ ทสฺเสตุํ ปุน ‘‘ตญฺเจ สงฺโฆ นิสฺสาเรตี’’ติ อุลฺลิงฺเคตฺวา อตฺโถ กถิโตฯ นตฺถิ เอตสฺส อปทานํ อวขณฺฑนํ อาปตฺติปริยนฺโตติ อนปทาโนฯ เอเกเกนปิ องฺเคน นิสฺสารณา อนุญฺญาตาติ กมฺมกฺขนฺธเก อนุญฺญาตาฯ เสสเมตฺถ ปาฬิโต อฏฺฐกถาโต จ สุวิญฺเญยฺยเมวฯ

ทฺเวนิสฺสารณาทิกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

จมฺเปยฺยกฺขนฺธกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ