อถ วา ปฏิจฺจ กมฺมํ ผุสตีติ ปาฐเสโส ทฏฺฐพฺโพ, สฺวายํ เอตํ มํสํ ปฏิจฺจ ตํ ปาณวธกกมฺมํ ผุสตีติ อตฺโถฯ ตญฺหิ อกุสลํ อุปฑฺฒํ ทายกสฺส, อุปฑฺฒํ ปฏิคฺคาหกสฺส โหตีติ เนสํ ลทฺธิฯ อุปกณฺณเกติ กณฺณมูเลฯ อลนฺติ ปฏิกฺเขปวจนํ, โหตุ กิํ อิมินาติ อตฺโถฯ น จ ปน เตติ เอเต อายสฺมนฺตา ทีฆรตฺตํ อวณฺณกามา หุตฺวา อวณฺณํ ภาสนฺตาปิ อพฺภาจิกฺขนฺตา น ชิริทนฺติ, อพฺภกฺขานสฺส อนฺตํ น คจฺฉนฺตีติ อตฺโถฯ อถ วา ลชฺชนตฺเถ อิทํ ชิริทนฺตีติ ปทํ ทฏฺฐพฺพํ, น ลชฺชนฺตีติ อตฺโถฯ

สีหเสนาปติวตฺถุกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

กปฺปิยภูมิอนุชานนกถาวณฺณนา

[295] อภิลาปมตฺตนฺติ เทสนามตฺตํฯ อามิสขาทนตฺถายาติ ตตฺถ ตตฺถ ฉฑฺฑิตสฺส อามิสสฺส ขาทนตฺถายฯ อนุปฺปเคเยวาติ ปาโตเยวฯ โอรวสทฺทนฺติ มหาสทฺทํฯ ตํ ปน อวตฺวาปีติ อนฺธกฏฺฐกถายํวุตฺตนเยน อวตฺวาปิฯ ปิ-สทฺเทน ตถา วจนมฺปิ อนุชานาติฯ อฏฺฐกถาสุ วุตฺตนเยนาติ เสสอฏฺฐกถาสุ วุตฺตนเยนฯ ‘‘กปฺปิยกุฏิํ กโรมา’ติ วา, ‘กปฺปิยกุฏี’ติ วา วุตฺเต สาธารณลกฺขณ’’นฺติ สพฺพอฏฺฐกถาสุ วุตฺตอุสฺสาวนนฺติกากุฏิกรณลกฺขณํฯ จยนฺติ อธิฏฺฐานํฯ ยโต ปฏฺฐายาติ ยโต อิฏฺฐกโต สิลโต มตฺติกาปิณฺฑโต วา ปฏฺฐายฯ ปฐมิฏฺฐกาทีนํ เหฏฺฐา น วฏฺฏนฺตีติ ภิตฺติยา ปฐมิฏฺฐกาทีนํ เหฏฺฐา ภูมิยํ ปติฏฺฐาปิยมานา อิฏฺฐกาทโย ภูมิคติกตฺตา ‘‘กปฺปิยกุฏิํ กโรมา’’ติ วตฺวา ปติฏฺฐาเปตุํ น วฏฺฏนฺติฯ ยทิ เอวํ ภูมิยํ นิขณิตฺวา ปติฏฺฐาปิยมานา ถมฺภา กสฺมา ตถา วตฺวา ปติฏฺฐาเปตุํ วฏฺฏนฺตีติ อาห ‘‘ถมฺภา ปน…เป.… วฏฺฏนฺตี’’ติฯ สงฺฆสนฺตกเมวาติ วาสตฺถาย กตํ สงฺฆิกเสนาสนํ สนฺธาย วทติฯ ภิกฺขุสนฺตกนฺติ วาสตฺถาย เอว กตํ ภิกฺขุสฺส ปุคฺคลิกเสนาสนํฯ มุขสนฺนิธีติ อิมินา อนฺโตวุตฺถทุกฺกฏเมว ทีปิตํฯ

กปฺปิยภูมิอนุชานนกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

เกณิยชฏิลวตฺถุกถาวณฺณนา

[300] เยน อาปณํ ตทวสรีติอาทีสุ อาปณนฺติ เอกสฺส นิคมสฺเสตํ อธิวจนํฯ ตสฺมิํ กิร นิคเม วีสติ อาปณมุขสหสฺสานิ วิภตฺตานิ อเหสุํฯ อิติ โส อาปณานํ อุสฺสนฺนตฺตา ‘‘อาปณ’’นฺเตฺวว สงฺขํ คโตฯ ตสฺส ปน นิคมสฺส อวิทูเร นทีตีเร ฆนจฺฉาโย รมณียภูมิภาโค มหาวนสณฺโฑ, ตสฺมิํ ภควา วิหรติฯ เกณิโยติ ตสฺส นามํฯ ชฏิโลติ อาหริมชฏาธโร ตาปโสฯ โส กิร พฺราหฺมณมหาสาโล, ธนรกฺขณตฺถาย ปน ตาปสปพฺพชฺชํ สมาทาย รญฺโญ ปณฺณาการํ ทตฺวา ภูมิภาคํ คเหตฺวา ตตฺถ อสฺสมํ กาเรตฺวา ปญฺจหิ สกฏสเตหิ วณิชฺชํ ปโยเชตฺวา กุลสหสฺสสฺส นิสฺสโย หุตฺวา วสติฯ อสฺสเมปิ จสฺส เอโก ตาลรุกฺโข ทิวเส ทิวเส เอกํ โสวณฺณมยํ ผลํ มุญฺจตีติ วทนฺติฯ โส ทิวา กาสาวานิ ธาเรติ, ชฏา จ พนฺธติ, รตฺติํ กามสมฺปตฺติํ อนุภวติฯ

ปวตฺตาโรติ (ที. นิ. อฏฺฐ. 1.285; ม. นิ. อฏฺฐ. 2.427; อ. นิ. อฏฺฐ. 3.5.192) ปวตฺตยิตาโร , ปาวจนวเสน วตฺตาโรติ อตฺโถฯ เยสนฺติ เยสํ สนฺตกํฯ มนฺตปทนฺติ มนฺตสทฺเท พหิกตฺวา รโห ภาสิตพฺพฏฺเฐน มนฺตา เอว ตํตํอตฺถปฏิปตฺติเหตุตาย ปทนฺติ มนฺตปทํ, เวทวจนํฯ คีตนฺติ อฏฺฐกาทีหิ ทสหิ โปราณพฺราหฺมเณหิ อุทาตฺตานุทาตฺตาทิสรสมฺปตฺติวเสน สชฺฌายิตํฯ ปวุตฺตนฺติ ปาวจนวเสน อญฺเญสํ วุตฺตํ, วาจิตนฺติ อตฺโถฯ สมิหิตนฺติ สมุปพฺยูฬฺหํ ราสิกตํ, อิรุเวทยชุเวทสามเวทาทิวเสน ตตฺถาปิ ปจฺเจกํ มนฺตพฺราหฺมณาทิวเสน สชฺฌายนวาจกาทิวเสน จ ปิณฺฑํ กตฺวา ฐปิตนฺติ อตฺโถฯ ตทนุคายนฺตีติ เอตรหิ พฺราหฺมณา ตํ เตหิ ปุพฺเพ คีตํ อนุคายนฺติ อนุสชฺฌายนฺติฯ ตทนุภาสนฺตีติ ตํ อนุภาสนฺติ, อิทํ ปุริมสฺเสว เววจนํฯ ภาสิตมนุภาสนฺตีติ เตหิ ภาสิตํ สชฺฌายิตํ อนุสชฺฌายนฺติฯ วาจิตมนุวาเจนฺตีติ เตหิ อญฺเญสํ วาจิตํ อนุวาเจนฺติฯ เสยฺยถิทนฺติ เต กตเมติ อตฺโถฯ อฏฺฐโกติอาทีนิ เตสํ นามานิฯ