ปาฏลิคามวตฺถุกถาวณฺณนา

[285] ปาฏลิคาโมติ (อุทา. อฏฺฐ. 76) เอวํนามโก มคธรฏฺเฐ เอโก คาโมฯ ตสฺส กิร คามสฺส มาปนทิวเส คามงฺคณฏฺฐาเน ทฺเว ตโย ปาฏลงฺกุรา ปถวิโต อุพฺภิชฺชิตฺวา นิกฺขมิํสุฯ เตน ตํ ‘‘ปาฏลิคาโม’’ ตฺเวว โวหริํสุฯ ตทวสรีติ ตํ ปาฏลิคามํ อวสริ อนุปาปุณิฯ ปาฏลิคามิกาติ ปาฏลิคามวาสิโนฯ อุปาสกาติ เต กิร ภควโต ปฐมทสฺสเนน เกจิ สรเณสุ จ สีเลสุ จ ปติฏฺฐิตาฯ เตน วุตฺตํ ‘‘อุปาสกา’’ติฯ เยน ภควา เตนุปสงฺกมิํสูติ ปาฏลิคาเม กิร อชาตสตฺตุโน ลิจฺฉวิราชูนญฺจ มนุสฺสา กาเลน กาลํ คนฺตฺวา เคหสามิเก เคหโต นีหริตฺวา มาสมฺปิ อฑฺฒมาสมฺปิ วสนฺติฯ เตน ปาฏลิคามวาสิโน มนุสฺสา นิจฺจุปทฺทุตา ‘‘เอเตสญฺเจว อาคตกาเล วสนฏฺฐานํ ภวิสฺสตีติ เอกปสฺเส อิสฺสรานํ ภณฺฑปฏิสามนฏฺฐานํ, เอกปสฺเส วสนฏฺฐานํ, เอกปสฺเส อาคนฺตุกานํ อทฺธิกมนุสฺสานํ, เอกปสฺเส ทลิทฺทานํ กปณมนุสฺสานํ, เอกปสฺเส คิลานานํ วสนฏฺฐานํ ภวิสฺสตี’’ติ สพฺเพสํ อญฺญมญฺญํ อฆฏฺเฏตฺวา วสนปฺปโหนกํ นครมชฺเฌ มหติํ สาลํ กาเรสุํ, ตสฺส นามํ อาวสถาคารนฺติฯ อาคนฺตฺวา วสนฺติ เอตฺถ อาคนฺตุกาติ อาวสโถ, ตเทว อาคารํ อาวสถาคารํฯ

ตํ ทิวสญฺจ ตํ นิฏฺฐานํ อคมาสิฯ เต ตตฺถ คนฺตฺวา อิฏฺฐกกมฺมสุธากมฺมจิตฺตกมฺมาทิวเสน สุปรินิฏฺฐิตํ สุสชฺชิตํ เทววิมานสทิสํ ทฺวารโกฏฺฐกโต ปฏฺฐาย โอโลเกตฺวา ‘‘อิทํ อาวสถาคารํ อติวิย มโนรมํ สสฺสิริกํ, เกน นุ โข ปฐมํ ปริภุตฺตํ อมฺหากํ ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขาย อสฺสา’’ติ จินฺเตสุํ, ตสฺมิํเยว จ ขเณ ‘‘ภควา ตํ คามํ อนุปฺปตฺโต’’ติ อสฺโสสุํ, เตน เต อุปฺปนฺนปีติโสมนสฺสา ‘‘อมฺเหหิ ภควา คนฺตฺวาปิ อาเนตพฺโพ สิยา, โส สยเมว อมฺหากํ วสนฏฺฐานํ สมฺปตฺโต, อชฺช มยํ ภควนฺตํ อิธ วสาเปตฺวา ปฐมํ ปริภุญฺชาเปสฺสาม, ตถา ภิกฺขุสงฺฆํ, ภิกฺขุสงฺเฆ อาคเต เตปิฏกํ พุทฺธวจนํ อาคตเมว ภวิสฺสติ, สตฺถารํ มงฺคลํ วทาเปสฺสาม, ธมฺมํ กถาเปสฺสาม, อิติ ตีหิ รตเนหิ ปริภุตฺเต ปจฺฉา อมฺหากํ ปเรสญฺจ ปริโภโค ภวิสฺสติ, เอวํ โน ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขาย ภวิสฺสตี’’ติ สนฺนิฏฺฐานํ กตฺวา เอตทตฺถเมว ภควนฺตํ อุปสงฺกมิํสุฯ