4. ปวารณกฺขนฺธกํ

อผาสุกวิหารกถาวณฺณนา

[209] ปวารณกฺขนฺธเก อาทิโต ลาโป อาลาโป, วจนปฏิวจนวเสน สมํ ลาโป สลฺลาโปฯ ปิณฺฑาย ปฏิกฺกเมยฺยาติ คาเม ปิณฺฑาย จริตฺวา ปจฺจาคจฺเฉยฺยฯ อวกฺการปาติํ โธวิตฺวา อุปฏฺฐาเปยฺยาติ อติเรกปิณฺฑปาตํ อปเนตฺวา ฐปนตฺถาย เอกํ สมุคฺคปาติํ โธวิตฺวา ฐเปยฺยฯ สมุคฺคปาติ นาม สมุคฺคปุฏสทิสา ปาติฯ อปฺปหริเตติ อปรูฬฺหหริเต, ยสฺมิํ ฐาเน ปิณฺฑปาตชฺโฌตฺถรเณน วินสฺสนธมฺมานิ ติณานิ นตฺถิ, ตสฺมินฺติ อตฺโถฯ เตน นิตฺติณญฺจ มหาติณคหนญฺจ ยตฺถ สกเฏนปิ ฉฑฺฑิเต ปิณฺฑปาเต ติณานิ น วินสฺสนฺติ, ตญฺจ ฐานํ ปริคฺคหิตํ โหติฯ ภูตคามสิกฺขาปทสฺส หิ อวิโกปนตฺถเมตํ วุตฺตํฯ อปฺปาณเกติ นิปฺปาณเก, ปิณฺฑปาตชฺโฌตฺถรเณน มริตพฺพปาณกรหิเต วา มหาอุทกกฺขนฺเธฯ ปริตฺโตทเก เอว หิ ภตฺตปกฺเขเปน อาลุฬิเต สุขุมปาณกา มรนฺติ, น มหาตฬากาทีสูติฯ ปาณกานุรกฺขณตฺถญฺหิ เอตํ วุตฺตํฯ โอปิลาเปยฺยาติ นิมุชฺชาเปยฺยฯ

วจฺจฆฏนฺติ อาจมนกุมฺภีฯ ริตฺตนฺติ ริตฺตกํฯ ตุจฺฉนฺติ ตสฺเสว เววจนํฯ อวิสยฺหนฺติ อุกฺขิปิตุํ อสกฺกุเณยฺยํ อติภาริกํฯ หตฺถวิกาเรนาติ หตฺถสญฺญายฯ หตฺเถหิ อุกฺขิปนํ หตฺถวิลงฺฆนํฯ เตนาห ‘‘หตฺถุกฺเขปเกนา’’ติฯ อถ วา วิลงฺเฆติ เทสนฺตรํ ปาเปติ เอเตนาติ วิลงฺฆโก, หตฺโถ เอว วิลงฺฆโก หตฺถวิลงฺฆโก, เตน หตฺถวิลงฺฆเกน, อญฺญมญฺญํ สํสิพฺพิตหตฺเถนาติ วุตฺตํ โหติฯ ทฺเว หิ ชนา หตฺเถน หตฺถํ สํสิพฺเพตฺวา ทฺวีสุ หตฺเถสุ ฐเปตฺวา อุฏฺฐเปนฺตา หตฺถวิลงฺฆเกน อุฏฺฐเปนฺติ นามฯ ติตฺถิยสมาทานนฺติ ติตฺถิเยหิ สมาทาตพฺพํฯ

อผาสุกวิหารกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปวารณาเภทกถาวณฺณนา

[212] ทฺเวมา , ภิกฺขเว, ปวารณา จาตุทฺทสิกา จ ปนฺนรสิกา จาติ เอตฺถ ปุริมวสฺสํวุตฺถานํ ปุพฺพกตฺติกปุณฺณมา, เตสํเยว สเจ ภณฺฑนการเกหิ อุปทฺทุตา ปวารณํ ปจฺจุกฺกฑฺฒนฺติ, อถ กตฺติกมาสสฺส กาฬปกฺขจาตุทฺทโส วา ปจฺฉิมกตฺติกปุณฺณมา วา, ปจฺฉิมวสฺสํวุตฺถานญฺจ ปจฺฉิมกตฺติกปุณฺณมา เอว วาติ อิเม ตโย ปวารณทิวสาติ เวทิตพฺพาฯ อิทญฺจ ปกติจาริตฺตวเสน วุตฺตํ, ตถารูปปจฺจเย ปน สติ ทฺวินฺนํ กตฺติกปุณฺณมานํ ปุริเมสุ จาตุทฺทเสสุปิ ปวารณํ กาตุํ วฏฺฏติ, เตเนว มหาวิหาเร ภิกฺขู จาตุทฺทสิยา ปวาเรตฺวา ปนฺนรสิยา กายสามคฺคิํ เทนฺติ, เจติยคิริมหทสฺสนตฺถมฺปิ อฏฺฐมิยา คจฺฉนฺติ, ตมฺปิ จาตุทฺทสิยํ ปวาเรตุกามานญฺเญว โหติฯ

ปวารณาทานานุชานนกถาวณฺณนา

[213] สเจ ปน วุฑฺฒตโร โหตีติ สเจ ปวารณทายโก ภิกฺขุ วุฑฺฒตโร โหติฯ เตน จ ภิกฺขุนาติ ปวารณทายเกน ภิกฺขุนาฯ

อนาปตฺติปนฺนรสกกถาวณฺณนา

[222] ปนฺนรสเกสุ ปวาริตมตฺเตติ ปวาริตสมนนฺตรํฯ อวุฏฺฐิตาย ปริสายาติ ปวาเรตฺวา ปจฺฉา อญฺญมญฺญํ กเถนฺติยาฯ เอกจฺจาย วุฏฺฐิตายาติ เอกจฺเจสุ ยถานิสินฺเนสุ เอกจฺเจสุ สกสกฏฺฐานํ คเตสุฯ ปุน ปวาริตพฺพนฺติ ปุนปิ สพฺเพหิ สมาคนฺตฺวา ปวาเรตพฺพํฯ อาคจฺฉนฺติ สมสมา, เตสํ สนฺติเก ปวาเรตพฺพนฺติ คเต อนาเนตฺวา นิสินฺนานญฺเญว สนฺติเก ปวาเรตพฺพํฯ สพฺพาย วุฏฺฐิตาย ปริสาย อาคจฺฉนฺติ สมสมา, เตสํ สนฺติเก ปวาเรตพฺพนฺติ ยทิ สพฺเพ วุฏฺฐหิตฺวา คตา สนฺนิปาเตตุญฺจ น สกฺกา, เอกจฺเจ สนฺนิปาเตตฺวา ปวาเรตุํ วฏฺฏติ, ญตฺติํ ฐเปตฺวา กตฺตพฺพสงฺฆกมฺมาภาวา วคฺคํ น โหติฯ อุโปสเถปิ เอเสว นโยฯ

ปวารณาฐปนกถาวณฺณนา

[237] ‘‘นตฺถิ ทินฺน’’นฺติอาทินยปฺปวตฺตา ทสวตฺถุกา มิจฺฉาทิฏฺฐิฯ ‘‘โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา , น โหติ ตถาคโต ปรํ มรณา’’ติอาทินา สสฺสตุจฺเฉทสงฺขาตํ อนฺตํ คณฺหาตีติ อนฺตคฺคาหิกาฯ