ปฏิสฺสวทุกฺกฏาปตฺติกถาวณฺณนา

[207] ยสฺมา นานาสีมายํ ทฺวีสุ อาวาเสสุ วสฺสํ วสนฺตสฺส ทุติเย ‘‘วสามี’’ติ จิตฺเต อุปฺปนฺเน ปฐมเสนาสนคฺคาโห ปฏิปฺปสฺสมฺภติ, ปุน ปฐเมเยว ‘‘วสามี’’ติ จิตฺเต อุปฺปนฺเน ทุติโย ปฏิปฺปสฺสมฺภติ, ตสฺมา ‘‘ตสฺส, ภิกฺขเว, ภิกฺขุโน ปุริมิกา จ น ปญฺญายตี’’ติ วุตฺตํฯ ปฏิสฺสวสฺส วิสํวาทนปจฺจยา โหนฺตมฺปิ ทุกฺกฏํ สติเยว ปฏิสฺสเว โหตีติ อาห ‘‘ตสฺส ตสฺส ปฏิสฺสเว ทุกฺกฏ’’นฺติฯ เตเนวาห ‘‘ตญฺจ โข…เป.… ปจฺฉา วิสํวาทนปจฺจยา’’ติฯ

อกรณีโยติ สตฺตาหกรณีเยน อกรณีโยฯ สกรณีโยติ สตฺตาหกรณีเยเนว สกรณีโยฯ ยทิ เอวํ ‘‘สตฺตาหกรณีเยน อกรณีโย สกรณีโย’’ติ จ กสฺมา น วุตฺตนฺติ? ‘‘อกรณีโย’’ติ วุตฺเตปิ สตฺตาหกรณีเยน สกรณียากรณียตา วิญฺญายตีติ กตฺวา น วุตฺตํฯ ยทิ เอวํ ปรโต ‘‘สตฺตาหกรณีเยน ปกฺกมตี’’ติ วารทฺวเยปิ ‘‘สกรณีโย ปกฺกมตี’’ติ เอตฺตกเมว กสฺมา น วุตฺตนฺติ? วุจฺจเต – ตตฺถ ‘‘สตฺตาหกรณีเยนา’’ติ อวตฺวา ‘‘สกรณีโย ปกฺกมตี’’ติ วุตฺเต โส ตํ สตฺตาหํ พหิทฺธา วีตินาเมตีติ น สกฺกา วตฺตุนฺติ ‘‘สตฺตาหกรณีเยน ปกฺกมตี’’ติ วุตฺตํฯ เอวญฺหิ วุตฺเต สตฺตาหสฺส อธิกตตฺตา โส ตํ สตฺตาหํ พหิ วีตินาเมตีติ สกฺกา วตฺตุํฯ

เอตฺถ จ อาทิมฺหิ จตฺตาโร วารา นิรเปกฺขคมนํ สนฺธาย วุตฺตา, ตตฺถาปิ ปุริมา ทฺเว วารา วสฺสํ อนุปคตสฺส วเสน วุตฺตา, ปจฺฉิมา ปน ทฺเว วารา วสฺสํ อุปคตสฺส วเสน, ตโต ปรํ ทฺเว วารา สาเปกฺขคมนํ สนฺธาย วุตฺตา, ตตฺถาปิ ปฐมวาโร สาเปกฺขสฺสปิ สตฺตาหกรณีเยน คนฺตฺวา ตํ สตฺตาหํ พหิทฺธา วีตินาเมนฺตสฺส วสฺสจฺเฉททสฺสนตฺถํ วุตฺโต, อิตโร วุตฺตนเยเนว คนฺตฺวา อนฺโตสตฺตาเห นิวตฺตนฺตสฺส วสฺสจฺเฉทาภาวทสฺสนตฺถํฯ ‘‘โส สตฺตาหํ อนาคตาย ปวารณาย สกรณีโย ปกฺกมตี’’ติ อยํ ปน วาโร นวมิโต ปฏฺฐาย คนฺตฺวา สตฺตาหํ พหิทฺธา วีตินาเมนฺตสฺสปิ วสฺสจฺเฉทาภาวทสฺสนตฺถํ วุตฺโตฯ เอตฺถ จ ‘‘อกรณีโย ปกฺกมตี’’ติ ทุติยวารสฺส อนาคตตฺตา นวมิโต ปฏฺฐาย คจฺฉนฺเตนปิ สติเยว กรณีเย คนฺตพฺพํ, นาสตีติ ทฏฺฐพฺพํฯ