อาปตฺติปฏิกมฺมวิธิกถาวณฺณนา

[169] นนุ จ ‘‘น, ภิกฺขเว, สาปตฺติเกน อุโปสโถ กาตพฺโพ, โย กเรยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ เอวํ สาปตฺติกสฺส อุโปสถกรเณ วิสุํ ปญฺญตฺตา อาปตฺติ น ทิสฺสติ, ตสฺมา ภควตา ปญฺญตฺตํ ‘‘น สาปตฺติเกน อุโปสโถ กาตพฺโพ’’ติ อิทํ กสฺมา วุตฺตนฺติ อาห ‘‘ยสฺส สิยา อาปตฺติ…เป.… ปญฺญตฺตํ โหตีติ เวทิตพฺพ’’นฺติฯ กิญฺจาปิ วิสุํ ปญฺญตฺตา อาปตฺติ น ทิสฺสติ, อถ โข ‘‘ยสฺส สิยา อาปตฺติ, โส อาวิกเรยฺยา’’ติอาทิํ วทนฺเตน อตฺถโต ปญฺญตฺตาเยวาติ อธิปฺปาโยฯ

ปาริสุทฺธิทานปญฺญาปเนน จาติ อิมินาว ‘‘สาปตฺติเกน ปาริสุทฺธิปิ น ทาตพฺพา’’ติ ทีปิตํ โหติฯ น หิ สาปตฺติโก สมาโน ‘‘ปาริสุทฺธิํ ทมฺมิ, ปาริสุทฺธิํ เม หร, ปาริสุทฺธิํ เม อาโรเจหี’’ติ วตฺตุมรหติฯ ตสฺมา ปาริสุทฺธิํ เทนฺเตน ปฐมํ สนฺตี อาปตฺติ เทเสตพฺพา ‘‘อหํ, อาวุโส, อิตฺถนฺนามาย อาปตฺติยา เวมติโก, ยทา นิพฺเพมติโก ภวิสฺสามิ, ตทา ตํ อาปตฺติํ ปฏิกริสฺสามี’’ติ วตฺวา อุโปสโถ กาตพฺโพฯ ‘‘ปาติโมกฺขํ โสตพฺพ’’นฺติ วจนโต ยาว นิพฺเพมติโก น โหติ, ตาว สภาคาปตฺติํ ปฏิคฺคเหตุํ น ลภติ, อญฺเญสญฺจ กมฺมานํ ปริสุทฺโธ นาม โหติฯ ‘‘ปุน นิพฺเพมติโก หุตฺวา เทเสตพฺพํ น จา’’ติ เนว ปาฬิยํ น อฏฺฐกถายํ อตฺถิ, เทสิเต ปน โทโส นตฺถิฯ ‘‘อิโต วุฏฺฐหิตฺวา ปฏิกริสฺสามีติ เอตฺถาปิ เอเสว นโย’’ติ คณฺฐิปเทสุ วุตฺตํฯ ยถา สพฺโพ สงฺโฆ สภาคาปตฺติํ อาปชฺชิตฺวา ‘‘สุณาตุ เม ภนฺเต, สงฺโฆ…เป.… ปฏิกริสฺสตี’’ติ ญตฺติํ ฐเปตฺวา อุโปสถํ กาตุํ ลภติ, เอวํ ตีหิ ‘‘สุณนฺตุ เม อายสฺมนฺตา, อิเม ภิกฺขู สภาคํ อาปตฺติํ อาปนฺนาฯ ยทา อญฺญํ ภิกฺขุํ สุทฺธํ อนาปตฺติกํ ปสฺสิสฺสนฺติ, ตทา ตสฺส สนฺติเก ตํ อาปตฺติํ ปฏิกริสฺสนฺตี’’ติ คณญตฺติํ ฐเปตฺวา, ทฺวีหิ อญฺญมญฺญํ อาโรเจตฺวา อุโปสถํ กาตุํ วฏฺฏติฯ เอเกนปิ ‘‘ปริสุทฺธํ ลภิตฺวา ปฏิกริสฺสามี’’ติ อาโภคํ กตฺวา กาตุํ วฏฺฏตีติ จ วทนฺติฯ

อาปตฺติปฏิกมฺมวิธิกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ลิงฺคาทิทสฺสนกถาวณฺณนา

[179] อาจารสณฺฐานนฺติ อาจารสณฺฐิติฯ อากรียติ ปกาสียติ เอเตนาติ อากาโรฯ ลีนํ คมยติ โพเธตีติ ลิงฺคํฯ นิมิยนฺติ ปริจฺฉิชฺช ญายนฺติ เอเตนาติ นิมิตฺตํฯ อุทฺทิสียนฺติ อปทิสียนฺติ เอเตนาติ อุทฺเทโสฯ ‘‘อมฺหากํ อิท’’นฺติ อญฺญาตํ อวิทิตนฺติ อญฺญาตกํฯ ตญฺจ อตฺถโต ปรสนฺตกํเยวาติ อาห ‘‘อญฺเญสํ สนฺตก’’นฺติฯ

[180] นานาสํวาสกภาวนฺติ ลทฺธินานาสํวาสกภาวํฯ ตสฺส อภิภโว นาม เตสํ ลทฺธิวิสฺสชฺชาปนนฺติ อาห ‘‘ตํ ทิฏฺฐิํ น นิสฺสชฺชาเปนฺตีติ อตฺโถ’’ติฯ

นคนฺตพฺพคนฺตพฺพวารกถาวณฺณนา

[181] อุโปสถาธิฏฺฐานตฺถํ สีมาปิ นทีปิ น คนฺตพฺพาติ ครุกํ ปาติโมกฺขุทฺเทสํ วิสฺสชฺเชตฺวา ลหุกสฺส อกตฺตพฺพตฺตา วุตฺตํฯ อารญฺญเกนาปิ ภิกฺขุนาติ เอกจาริเกน อารญฺญกภิกฺขุนา, ยตฺถ วา สงฺฆปโหนกา ภิกฺขู น สนฺติ, ตาทิเส อรญฺเญ วสนฺเตนฯ ตตฺถ อุโปสถํ กตฺวาว คนฺตพฺพนฺติ ตสฺส วสนฏฺฐาเน สงฺฆุโปสถสฺส อปฺปวตฺตนโต วุตฺตํฯ อุโปสถนฺตราโยติ อตฺตโน อุโปสถนฺตราโยฯ

วชฺชนียปุคฺคลสนฺทสฺสนกถาวณฺณนา

[183] หตฺถปาสุปคมนเมว ปมาณนฺติ ภิกฺขุนีอาทโย ฐิตา วา โหนฺตุ นิสินฺนา วา, เตสํ หตฺถปาสุปคมนเมว อาปตฺติยา ปมาณนฺติ อธิปฺปาโย, ตสฺมา เอกสีมายมฺปิ หตฺถปาสํ ชหาเปตฺวา อุโปสถํ กาตุํ วฏฺฏติฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวฯ

อุโปสถกฺขนฺธกวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ