ตีหิปิ วิธีหีติ โอสารณกถนสรภญฺเญหิฯ เอตฺถ จ อตฺถํ ภณิตุกามตาย สุตฺตสฺส โอสารณา โอสารณํ นามฯ ตสฺเสว อตฺถปฺปกาสนา กถนํ นามฯ สุตฺตสฺส ตทตฺถสฺส วา สเรน ภณนํ สรภญฺญํ นามฯ สชฺฌายํ อธิฏฺฐหิตฺวาติ ‘‘สชฺฌายํ กโรมี’’ติ จิตฺตํ อุปฺปาเทตฺวาฯ โอสาเรตฺวา ปน กเถนฺเตนาติ ปฐมํ อุสฺสาเรตฺวา ปจฺฉา อตฺถํ กเถนฺเตนฯ มนุสฺสานํ ปน ‘‘ภณาหี’’ติ วตฺตุํ วฏฺฏตีติ เอตฺถ อุจฺจตเร นิสินฺเนนปิ มนุสฺสานํ ภณาหีติ วิเสเสตฺวาเยว วตฺตุํ วฏฺฏติ, อวิเสเสตฺวา ปน น วฏฺฏติฯ สชฺฌายํ กโรนฺเตนาติ ยตฺถ กตฺถจิ นิสีทิตฺวา สชฺฌายํ กโรนฺเตนฯ เถโรติ โย โกจิ อตฺตนา วุฑฺฒตโรฯ เอกํ อาปุจฺฉิตฺวาติ เอกํ วุฑฺฒตรํ อาปุจฺฉิตฺวาฯ อปโร อาคจฺฉตีติ อปโร ตโตปิ วุฑฺฒตโร อาคจฺฉติฯ

ปาติโมกฺขุทฺเทสกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ปาติโมกฺขุทฺเทสกอชฺเฌสนาทิกถาวณฺณนา

[155] โจทนาวตฺถุ นาม เอกํ นครํฯ สงฺฆอุโปสถาทิเภเทน นววิธนฺติ สงฺเฆ อุโปสโถ คเณ อุโปสโถ ปุคฺคเล อุโปสโถติ เอวํ การกวเสน ตโย, สุตฺตุทฺเทโส ปาริสุทฺธิอุโปสโถ อธิฏฺฐานุโปสโถติ เอวํ กตฺตพฺพาการวเสน ตโย, จาตุทฺทสิโก ปนฺนรสิโก สามคฺคีอุโปสโถติ เอวํ ทิวสวเสน ตโยติ นววิธํฯ จตุพฺพิธํ อุโปสถกมฺมนฺติ อธมฺเมน วคฺคํ อุโปสถกมฺมํ, อธมฺเมน สมคฺคํ อุโปสถกมฺมํ, ธมฺเมน วคฺคํ อุโปสถกมฺมํ, ธมฺเมน สมคฺคํ อุโปสถกมฺมนฺติ เอวํ จตุพฺพิธมฺปิ อุโปสถกมฺมํฯ ทุวิธํ ปาติโมกฺขนฺติ ภิกฺขุปาติโมกฺขํ ภิกฺขุนีปาติโมกฺขนฺติ ทุวิธํ ปาติโมกฺขํฯ นววิธํ ปาติโมกฺขุทฺเทสนฺติ ภิกฺขูนํ ปญฺจ อุทฺเทสา, ภิกฺขุนีนํ ฐเปตฺวา อนิยตุทฺเทสํ อวเสสา จตฺตาโรติ นววิธํ ปาติโมกฺขุทฺเทสํฯ

ปกฺขคณนาทิอุคฺคหณานุชานนกถาวณฺณนา

[158-161] สมนฺนาหรถาติ สลฺลกฺเขถฯ ปริเยสิตพฺพานีติ ภิกฺขาจาเรน ปริเยสิตพฺพานิฯ

ทิสํคมิกาทิวตฺถุกถาวณฺณนา

[163] อุตุวสฺเสเยวาติ เหมนฺตคิมฺเหสุเยวฯ

ปาริสุทฺธิทานกถาวณฺณนา

[164] เยน เกนจิ องฺคปจฺจงฺเคน วิญฺญาเปตีติ มนสา จินฺเตตฺวา หตฺถปฺปโยคาทินา เยน เกนจิ วิญฺญาเปติฯ สงฺโฆ นปฺปโหตีติ ทฺวินฺนํ ทฺวินฺนํ อนฺตรา หตฺถปาสํ อวิชหิตฺวา ปฏิปาฏิยา ฐาตุํ นปฺปโหติฯ อิตรา ปน พิฬาลสงฺขลิกปาริสุทฺธิ นามาติ เอตฺถ เกจิ วทนฺติ ‘‘พิฬาลสงฺขลิกา พทฺธาว โหติ อนฺโตเคเห เอว สมฺปโยชนตฺตา, ยถา สา น กตฺถจิ คจฺฉติ, ตถา สาปิ น คจฺฉตีติ อธิปฺปาโยฯ อิตรถา วิเสสนํ นิรตฺถกํ โหตี’’ติฯ อปเร ปน ‘‘ยถา พหูหิ มนุสฺเสหิ เอกสฺส พิฬาลสฺส อตฺตโน อตฺตโน สงฺขลิกา คีวาย อาพทฺธา พิฬาเล คจฺฉนฺเต คจฺฉนฺติ อาพทฺธตฺตา, น อญฺญสฺมิํ พิฬาเล คจฺฉนฺเต คจฺฉนฺติ อนาพทฺธตฺตา, เอวเมวสฺส ภิกฺขุสฺส พหูหิ สงฺขลิกสทิสา ฉนฺทปาริสุทฺธิ ทินฺนา, สา ตสฺมิํ ภิกฺขุสฺมิํ คจฺฉนฺเต คจฺฉติ ตสฺมิํ สงฺขลิกา วิย อาพทฺธตฺตา, น อญฺญสฺมิํ อนาพทฺธตฺตา’’ติ วทนฺติฯ สพฺพมฺเปตํ น สารโต ปจฺเจตพฺพํฯ อยํ ปเนตฺถ สาโร – ยถา สงฺขลิกาย ปฐมวลยํ ทุติยํเยว วลยํ ปาปุณาติ, น ตติยํ, เอวมยมฺปิ ปาริสุทฺธิทายเกน ยสฺส ทินฺนา, ตโต อญฺญตฺถ น คจฺฉตีติ สงฺขลิกสทิสตฺตา ‘‘พิฬาลสงฺขลิกา’’ติ วุตฺตาฯ พิฬาลสงฺขลิกคหณญฺเจตฺถ ยาสํ กาสญฺจิ สงฺขลิกานํ อุปลกฺขณมตฺตนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ

ฉนฺททานกถาวณฺณนา

[165] ‘‘สนฺติ สงฺฆสฺส กรณียานี’’ติ วตฺตพฺเพ วจนวิปลฺลาเสน ‘‘กรณีย’’นฺติ วุตฺตํฯ ตสฺส สมฺมุติทานกิจฺจํ นตฺถิฯ ‘‘หตฺถปาสํ อาเนตพฺโพเยวา’’ติ คณฺฐิปเทสุ วุตฺตํฯ

สงฺฆุโปสถาทิกถาวณฺณนา

[168] สงฺฆสนฺนิปาตโต ปฐมํ กาตพฺพํ ปุพฺพกรณนฺติ วุตฺตํ, ปุพฺพกรณโต ปจฺฉา กาตพฺพมฺปิ อุโปสถกมฺมโต ปฐมํ กาตพฺพตฺตา ปุพฺพกิจฺจนฺติ วุตฺตํฯ อุภยมฺปิ เจตํ อุโปสถกมฺมโต ปฐมํ กตฺตพฺพตฺตา กตฺถจิ ปุพฺพกิจฺจมิจฺเจว โวหรียติ ‘‘กิํ สงฺฆสฺส ปุพฺพกิจฺจ’’นฺติอาทีสุ วิยฯ