ราชภฏาทิวตฺถุกถาวณฺณนา

[90-96] ราชภฏาทิวตฺถูสุ อาหํสูติ มนุสฺสา วทิํสุฯ ตสฺมา…เป.… เอวมาหาติ ยสฺมา สยํ ธมฺมสฺสามี, ตสฺมา ภิกฺขูหิ อปพฺพาชิตพฺพํ โจรํ องฺคุลิมาลํ ปพฺพาเชตฺวา อายติํ อกรณตฺถาย ภิกฺขูนํ สิกฺขาปทํ ปญฺญเปนฺโต ‘‘น, ภิกฺขเว, ธชพนฺโธ โจโร ปพฺพาเชตพฺโพ, โย ปพฺพาเชยฺย, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ อาหฯ อุปรมนฺตีติ วิรมนฺติ นิวตฺตนฺติฯ ภินฺทิตฺวาติ อนฺทุพนฺธนํ ภินฺทิตฺวาฯ ฉินฺทิตฺวาติ สงฺขลิกพนฺธนํ ฉินฺทิตฺวาฯ มุญฺจิตฺวาติ รชฺชุพนฺธนํ มุญฺจิตฺวาฯ วิวริตฺวาติ คามพนฺธนาทีสุ คามทฺวาราทีนิ วิวริตฺวาฯ อปสฺสมานานํ วา ปลายตีติ ปุริสคุตฺติยํ ปุริสานํ อปสฺสมานานํ ปลายติฯ อุปฑฺฒุปฑฺฒนฺติ โถกํ โถกํฯ

[97] อภิเสกาทีสุ พนฺธนาคาราทีนิ โสเธนฺติ, ตํ สนฺธายาห ‘‘สพฺพสาธารเณน วา นเยนา’’ติฯ สเจ สยเมว ปณฺณํ อาโรเปนฺติ, น วฏฺฏตีติ ตา ภุชิสฺสิตฺถิโย ‘‘มยมฺปิ ทาสิโย โหมา’’ติ สยเมว ทาสิปณฺณํ ลิขาเปนฺติ, น วฏฺฏติฯ ตกฺกํ สีเส อาสิตฺตกสทิสาว โหนฺตีติ ยถา อทาเส กโรนฺตา ตกฺเกน สีสํ โธวิตฺวา อทาสํ กโรนฺติ, เอวํ อารามิกวจเนน ทินฺนตฺตา อทาสาว เตติ อธิปฺปาโยฯ ตกฺกาสิญฺจนํ ปน สีหฬทีเป จาริตฺตนฺติ วทนฺติฯ เนว ปพฺพาเชตพฺโพติ วุตฺตนฺติ กปฺปิยวจเนน ทินฺเนปิ สงฺฆสฺส อารามิกทาสตฺตา เอวํ วุตฺตํฯ นิสฺสามิกทาโส นาม ยสฺส สามิกา สปุตฺตทาราทโย มตา โหนฺติ, น โกจิ ตสฺส ปริคฺคาหโก, โสปิ ปพฺพาเชตุํ น วฏฺฏติ, ตํ ปน อตฺตนาปิ ภุชิสฺสํ กาตุํ วฏฺฏติฯ เย วา ปน ตสฺมิํ รฏฺเฐ สามิโน, เตหิปิ การาเปตุํ วฏฺฏติฯ ‘‘เทวทาสิปุตฺตํ ปพฺพาเชตุํ วฏฺฏตี’’ติ ตีสุ คณฺฐิปเทสุ วุตฺตํฯ ทาสสฺส ปพฺพชิตฺวา อตฺตโน สามิเก ทิสฺวา ปลายนฺตสฺส อาปตฺติ นตฺถีติ วทนฺติฯ เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวฯ

ราชภฏาทิวตฺถุกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

นิสฺสยมุจฺจนกกถาวณฺณนา

[103] นิสฺสยมุจฺจนกสฺส วตฺเตสุ ปญฺจกฉกฺเกสุ ปน อุภยานิ โข ปน…เป.… อนุพฺยญฺชนโสติ เอตฺถ ‘‘สพฺโพปิ จายํ ปเภโท มาติกาฏฺฐกถายํ ญาตายํ ญาโต โหตี’’ติ ตีสุปิ คณฺฐิปเทสุ วุตฺตํฯ อาปตฺติํ ชานาตีติอาทีสุ จ ‘‘ปาเฐ อวตฺตมาเนปิ ‘อิทํ นาม กตฺวา อิทํ อาปชฺชตี’ติ ชานาติ เจ, วฏฺฏตี’’ติ ตตฺเถว วุตฺตํฯ ตญฺจ โข ปุพฺเพ ปาเฐ ปคุเณ กเตติ คเหตพฺพนฺติ จ อาจริยุปชฺฌายานมฺปิ เอเสว นโยติ จ เกจิ วทนฺติฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวฯ

นิสฺสยมุจฺจนกกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ราหุลวตฺถุกถาวณฺณนา

[105] ราหุลวตฺถุมฺหิ ตตฺเถว วิหริํสูติ สพฺเพปิ เต อรหตฺตํ ปตฺตกาลโต ปฏฺฐาย อริยา นาม มชฺฌตฺตาว โหนฺตีติ รญฺโญ ปหิตสาสนํ ทสพลสฺส อนาโรเจตฺวาว ตตฺถ วิหริํสุฯ เอกทิวสํ ชาตํ กาฬุทายิํ นาม อมจฺจนฺติ อยํ กิร (อ. นิ. อฏฺฐ. 1.1.225) ปทุมุตฺตรพุทฺธกาเล หํสวตีนคเร กุลเคเห นิพฺพตฺโต สตฺถุ ธมฺมเทสนํ สุณนฺโต สตฺถารํ เอกํ ภิกฺขุํ กุลปฺปสาทกานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปนฺตํ ทิสฺวา อธิการกมฺมํ กตฺวา ตํ ฐานนฺตรํ ปตฺเถสิฯ โส ยาวชีวํ กุสลํ กตฺวา เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺโต อมฺหากํ โพธิสตฺตสฺส มาตุกุจฺฉิยํ ปฏิสนฺธิคฺคหณทิวเส กปิลวตฺถุสฺมิํเยว อมจฺจเคเห ปฏิสนฺธิํ คณฺหิฯ ชาตทิวเส โพธิสตฺเตน สทฺธิํเยว ชาโตติ ตํ ทิวสํเยว ทุกูลจุมฺพฏเก นิปชฺชาเปตฺวา โพธิสตฺตสฺส อุปฏฺฐานตฺถาย นยิํสุฯ โพธิสตฺเตน หิ สทฺธิํ โพธิรุกฺโข ราหุลมาตา จตสฺโส นิธิกุมฺภิโย อาโรหนิยหตฺถี กณฺฑโก ฉนฺโน กาฬุทายีติ อิเม สตฺต เอกทิวเส ชาตตฺตา สหชาตา นาม อเหสุํฯ อถสฺส นามคฺคหณทิวเส สกลนครสฺส อุทคฺคจิตฺตทิวเส ชาโตติ อุทายีตฺเวว นามํ อกํสุฯ โถกํ กาฬธาตุกตฺตา ปน กาฬุทายี นาม ชาโตฯ โส โพธิสตฺเตน สทฺธิํ กุมารกีฬํ กีฬนฺโต วุทฺธิํ อคมาสิฯ