ตถา ปพฺพชฺชาจริโย อุปสมฺปทาจริโย สทฺธิวิหาริโก อุปสมฺปาทิตปพฺพาชิตอนฺเตวาสิกสมานุปชฺฌายกา จฯ นิสฺสยาจริย อุทฺเทสาจริย นิสฺสยนฺเตวาสิก อุทฺเทสนฺเตวาสิกสมานาจริยกา ปน ยาว นิสฺสยอุทฺเทสา อนุปจฺฉินฺนา, ตาว ปฏิชคฺคิตพฺพา’’ติ –

วิภาเคน วุตฺตํฯ อยญฺจ วิภาโค ‘‘เตเนว ลกฺขเณน นิสฺสยนฺเตวาสิกสฺส อาปตฺติ เวทิตพฺพา’’ติ เอวํ ปาเฐ สติ น ยุชฺเชยฺยฯ อยญฺหิ ปาโฐ สทฺธิวิหาริกสฺส วิย นิสฺสยนฺเตวาสิกสฺสปิ ยถาวุตฺตวตฺตํ อกโรนฺตสฺส นิสฺสยมุตฺตกสฺส อมุตฺตกสฺสปิ อาปตฺตีติ อิมมตฺถํ ทีเปติ, ตสฺมา วุตฺตนเยเนเวตฺถ ปาโฐ คเหตพฺโพฯ

ปพฺพชฺชอุปสมฺปทธมฺมนฺเตวาสิเกหิ ปน…เป.… ตาว วตฺตํ กาตพฺพนฺติ ปพฺพชฺชาจริยอุปสมฺปทาจริยธมฺมาจริยานํ

เอเตหิ ยถาวุตฺตวตฺตํ กาตพฺพํฯ ตตฺถ เยน สิกฺขาปทานิ ทินฺนานิ, อยํ ปพฺพชฺชาจริโยฯ เยน อุปสมฺปทกมฺมวาจา วุตฺตา, อยํ อุปสมฺปทาจริโยฯ โย อุทฺเทสํ ปริปุจฺฉํ วา เทติ, อยํ ธมฺมาจริโยติ เวทิตพฺพํฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวฯ

ปณามนาขมาปนากถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

นิสฺสยปฏิปฺปสฺสทฺธิกถาวณฺณนา

[83] นิสฺสยปฏิปฺปสฺสทฺธิกถายํ ทิสํ คโตติ ปุน อาคนฺตุกาโม อนาคนฺตุกาโม วา หุตฺวา วาสตฺถาย กญฺจิ ทิสํ คโตฯ ภิกฺขุโน สภาคตนฺติ เปสลภาวํฯ โอโลเกตฺวาติ อุปปริกฺขิตฺวาฯ วิพฺภนฺเต…เป.… ตตฺถ คนฺตพฺพนฺติ เอตฺถ สเจ เกนจิ กรณีเยน ตทเหว คนฺตุํ อสกฺโกนฺโต กติปาเหน คมิสฺสามีติ คมเน สอุสฺสาโห โหติ, รกฺขตีติ วทนฺติฯ มา อิธ ปฏิกฺกมีติ มา อิธ ปวิสิฯ ตตฺเรว วสิตพฺพนฺติ ตตฺเถว นิสฺสยํ คเหตฺวา วสิตพฺพํฯ ตํเยว วิหารํ…เป.… วสิตุํ วฏฺฏตีติ เอตฺถ อุปชฺฌาเยน ปริจฺจตฺตตฺตา อุปชฺฌายสโมธานปริหาโร นตฺถิ, ตสฺมา อุปชฺฌาเยน สโมธานคตสฺสปิ อาจริยสฺส สนฺติเก คหิตนิสฺสโย น ปฏิปฺปสฺสมฺภติฯ

อาจริยมฺหา นิสฺสยปฏิปฺปสฺสทฺธีสุ อาจริโย ปกฺกนฺโต วา โหตีติ เอตฺถ ‘‘ปกฺกนฺโตติ ทิสํ คโต’’ติอาทินา อุปชฺฌายสฺส ปกฺกมเน โย วินิจฺฉโย วุตฺโต, โส ตตฺถ วุตฺตนเยเนว อิธาปิ สกฺกา วิญฺญาตุนฺติ ตํ อวตฺวา ‘‘โกจิ อาจริโย อาปุจฺฉิตฺวา ปกฺกมตี’’ติอาทินา อญฺโญเยว นโย อารทฺโธ, อยญฺจ นโย อุปชฺฌายปกฺกมเนปิ เวทิตพฺโพเยวฯ อีทิเสสุ หิ ฐาเนสุ เอกตฺถ วุตฺตลกฺขณํ อญฺญตฺถาปิ ทฏฺฐพฺพํฯ สเจ ทฺเว เลฑฺฑุปาเต อติกฺกมิตฺวา นิวตฺตติ, ปฏิปฺปสฺสทฺโธ โหตีติ เอตฺถ เอตฺตาวตา ทิสาปกฺกนฺโต นาม โหตีติ อนฺเตวาสิเก อนิกฺขิตฺตธุเรปิ นิสฺสโย ปฏิปฺปสฺสมฺภติฯ อาจริยุปชฺฌายา ทฺเว เลฑฺฑุปาเต อติกฺกมฺม อญฺญสฺมิํ วิหาเร วสนฺตีติ พหิอุปจารสีมายํ อนฺเตวาสิกสทฺธิวิหาริกานํ วสนฏฺฐานโต ทฺเว เลฑฺฑุปาเต อติกฺกมฺม อญฺญสฺมิํ เสนาสเน วสนฺติ, อนฺโตอุปจารสีมายํ ปน ทฺเว เลฑฺฑุปาเต อติกฺกมิตฺวาปิ วสโต นิสฺสโย น ปฏิปฺปสฺสมฺภติฯ ‘‘สเจปิ อาจริโย มุญฺจิตุกาโมว หุตฺวา นิสฺสยปณามนาย ปณาเมตี’’ติอาทิ สพฺพํ อุปชฺฌายสฺส อาณตฺติยมฺปิ เวทิตพฺพํฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานเมวฯ

นิสฺสยปฏิปฺปสฺสทฺธิกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

อุปสมฺปาเทตพฺพปญฺจกกถาวณฺณนา

[84] ปญฺจหิ , ภิกฺขเว, องฺเคหิ สมนฺนาคเตนาติอาทีสุ น สามเณโร อุปฏฺฐาเปตพฺโพติ อุปชฺฌาเยน หุตฺวา สามเณโร น คเหตพฺโพฯ อยมตฺโถ องฺคุตฺตรนิกายฏฺฐกถายํ (อ. นิ. อฏฺฐ. 3.5.251-253) วุตฺโตเยวฯ

‘‘อตฺตานเมว ปฐมํ, ปติรูเป นิเวสเย;

อถญฺญมนุสาเสยฺย, น กิลิสฺเสยฺย ปณฺฑิโต’’ติฯ (ธ. ป. 158) –

อิมสฺส อนุรูปวเสน ปฐมํ ตาว อตฺตสมฺปตฺติยํ นิโยเชตุํ ‘‘น อเสกฺเขน สีลกฺขนฺเธนา’’ติอาทิ วุตฺตํ, น อาปตฺติองฺควเสนฯ ตตฺถ อเสกฺเขน สีลกฺขนฺเธนาติ อเสกฺขสฺส สีลกฺขนฺโธ อเสกฺโข สีลกฺขนฺโธ นามฯ อเสกฺขสฺส อยนฺติ หิ อเสกฺโข, สีลกฺขนฺโธฯ