สาริปุตฺตโมคฺคลฺลานปพฺพชฺชากถาวณฺณนา

[60] อิทานิ ‘‘เตน โข ปน สมเยน สญฺจโย ปริพฺพาชโก’’ติอาทีสุ อปุพฺพปทวณฺณนํ ทสฺเสนฺโต ‘‘สาริปุตฺตโมคฺคลฺลานา’’ติอาทิมาหฯ ตตฺถ สารีพฺราหฺมณิยา ปุตฺโต สาริปุตฺโต, โมคฺคลฺลีพฺราหฺมณิยา ปุตฺโต โมคฺคลฺลาโนฯ อมฺหากํ กิร (อ. นิ. อฏฺฐ. 1.1.189-190; ธ. ป. อฏฺฐ. 1.10 สาริปุตฺตตฺเถรวตฺถุ) ภควโต นิพฺพตฺติโต ปุเรตรเมว สาริปุตฺโต ราชคหนครสฺส อวิทูเร อุปติสฺสคาเม สารีพฺราหฺมณิยา นาม กุจฺฉิยํ ปฏิสนฺธิํ คณฺหิฯ ตํทิวสเมวสฺส สหาโยปิ ราชคหสฺเสว อวิทูเร โกลิตคาเม โมคฺคลฺลีพฺราหฺมณิยา กุจฺฉิยํ ปฏิสนฺธิํ คณฺหิฯ ตานิ กิร ทฺเวปิ กุลานิ ยาว สตฺตมา กุลปริวฏฺฏา อาพทฺธปฏิพทฺธสหายาเนวฯ เตสํ ทฺวินฺนํ เอกทิวสเมว คพฺภปริหารํ อทํสุฯ ทสมาสจฺจเยน ชาตานมฺปิ เตสํ ฉสฏฺฐิ ธาติโย อุปนยิํสุฯ นามคฺคหณทิวเส สารีพฺราหฺมณิยา ปุตฺตสฺส อุปติสฺสคาเม เชฏฺฐกุลสฺส ปุตฺตตฺตา ‘‘อุปติสฺโส’’ติ นามํ อกํสุ, อิตรสฺส โกลิตคาเม เชฏฺฐกุลสฺส ปุตฺตตฺตา ‘‘โกลิโต’’ติ นามํ อกํสุฯ เตน วุตฺตํ ‘‘คิหิกาเล อุปติสฺโส โกลิโตติ เอวํ ปญฺญายมานนามา’’ติฯ

อฑฺฒเตยฺยสตมาณวกปริวาราติ เอตฺถ ปญฺจปญฺจสตมาณวกปริวาราติปิ วทนฺติฯ วุตฺตญฺเหตํ องฺคุตฺตรนิกายฏฺฐกถายํ (อ. นิ. อฏฺฐ. 1.1.189-190) –

‘‘อุปติสฺสมาณวกสฺส กีฬนตฺถาย นทิํ วา อุยฺยานํ วา คมนกาเล ปญฺจ สุวณฺณสิวิกาสตานิ ปริวารานิ โหนฺติ, โกลิตมาณวกสฺส ปญฺจ อาชญฺญรถสตานิฯ ทฺเวปิ ชนา ปญฺจปญฺจมาณวกสตปริวารา โหนฺตี’’ติฯ

ราชคเห จ อนุสํวจฺฉรํ คิรคฺคสมชฺชํ นาม โหติฯ เตสํ ทฺวินฺนมฺปิ เอกฏฺฐาเนเยว มญฺจกํ พนฺธนฺติฯ ทฺเวปิ เอกโตว นิสีทิตฺวา สมชฺชํ ปสฺสิตฺวา หสิตพฺพฏฺฐาเน หสนฺติ, สํเวคฏฺฐาเน สํวิชฺชนฺติ, ทายํ ทาตุํ ยุตฺตฏฺฐาเน ทายํ เทนฺติฯ เตสํ อิมินาว นิยาเมน เอกทิวสํ สมชฺชํ ปสฺสนฺตานํ ปริปากคตตฺตา ญาณสฺส ปุริมทิวเสสุ วิย หสิตพฺพฏฺฐาเน หาโส วา สํเวคฏฺฐาเน สํวิชฺชนํ วา ทายํ ทาตุํ ยุตฺตฏฺฐาเน ทายทานํ วา นาโหสิฯ