อชปาลกถาวณฺณนา

[4] ตสฺส สตฺตาหสฺส อจฺจเยนาติ ปลฺลงฺกสตฺตาหสฺส อปคมเนนฯ ตมฺหา สมาธิมฺหา วุฏฺฐหิตฺวาติ ตโต อรหตฺตผลสมาปตฺติสมาธิโต ยถากาลปริจฺเฉทํ วุฏฺฐหิตฺวาฯ อญฺเญปิ พุทฺธตฺตกราติ วิสาขปุณฺณมิโต ปฏฺฐาย รตฺตินฺทิวํ เอวํ นิจฺจสมาหิตภาวเหตุภูตานํ พุทฺธคุณานํ อุปริ อญฺเญปิ พุทฺธตฺตสาธกาฯ ‘‘อยํ พุทฺโธ’’ติ พุทฺธภาวสฺส ปเรสํ วิภาวนา ธมฺมา กิํ นุ โข สนฺตีติ โยชนาฯ เอกจฺจานํ เทวตานนฺติ ยา อธิคตมคฺคา สจฺฉิกตนิโรธา เอกปเทเสน พุทฺธคุเณ ชานนฺติ, ตา ฐเปตฺวา ตทญฺญาสํ เทวตานํฯ อนิมิเสหีติ ธมฺมปีติวิปฺผารวเสน ปสาทวิภาวนิจฺจลทลตาย นิเมสรหิเตหิฯ รตนจงฺกเมติ เทวตาหิ มาปิเต รตนมยจงฺกเมฯ ‘‘รตนภูตานํ สตฺตนฺนํ ปกรณานํ ตตฺถ จ อนุตฺตรสฺส ธมฺมรตนสฺส สมฺมสเนน ตํ ฐานํ รตนฆรเจติยํ นาม ชาต’’นฺติปิ วทนฺติฯ เตเนว อฏฺฐสาลินิยํ (ธ. ส. อฏฺฐ. นิทานกถา) ‘‘รตนฆรํ นาม น รตนมยํ เคหํ, สตฺตนฺนํ ปน ปกรณานํ สมฺมสิตฏฺฐานํ รตนฆรนฺติ เวทิตพฺพ’’นฺติ วุตฺตํฯ

กสฺมา ปนายํ อชปาลนิคฺโรโธ นาม ชาโตติ อาห ‘‘ตสฺส กิรา’’ติอาทิฯ เกจิ ปน ‘‘ยสฺมา ตตฺถ เวเท สชฺฌายิตุํ อสมตฺถา มหลฺลกพฺราหฺมณา ปาการปริกฺเขปยุตฺตานิ นิเวสนานิ กตฺวา สพฺเพ วสิํสุ, ตสฺมาสฺส ‘อชปาลนิคฺโรโธ’ติ นามํ ชาต’’นฺติ วทนฺติฯ ตตฺรายํ วจนตฺโถ – น ชปนฺตีติ อชปา, มนฺตานํ อนชฺฌายกาติ อตฺโถฯ อชปา ลนฺติ อาทิยนฺติ นิวาสํ เอตฺถาติ อชปาโลติฯ อปเร ปน วทนฺติ ‘‘ยสฺมา มชฺฌนฺหิเก สมเย อนฺโต ปวิฏฺเฐ อเช อตฺตโน ฉายาย ปาเลติ รกฺขติ, ตสฺมา ‘อชปาโล’ติสฺส นามํ รุฬฺห’’นฺติฯ สพฺพถาปิ นามเมตํ ตสฺส รุกฺขสฺสฯ

วิมุตฺติสุขํ ปฏิสํเวเทนฺโตติ ธมฺมํ วิจินนฺโตเยว อนฺตรนฺตรา วิมุตฺติสุขญฺจ ปฏิสํเวเทนฺโตฯ ‘‘ธมฺมํ วิจินนฺโต วิมุตฺติสุขญฺจ ปฏิสํเวเทนฺโต’’ติ เอวํ วา เอตฺถ ปาโฐ คเหตพฺโพฯ อุทานฏฺฐกถายมฺปิ (อุทา. อฏฺฐ. 4) หิ อยเมว ปาโฐฯ ธมฺมํ วิจินนฺโต เจตฺถ เอวํ อภิธมฺเม นยมคฺคํ สมฺมสิ ปฐมํ ธมฺมสงฺคณีปกรณํ นาม, ตโต วิภงฺคปฺปกรณํ, ธาตุกถาปกรณํ, ปุคฺคลปญฺญตฺติปฺปกรณํ, กถาวตฺถุํ นาม, ยมกํ นาม, ตโต มหาปกรณํ ปฏฺฐานํ นามาติฯ ตตฺถสฺส สณฺหสุขุมฏฺฐานมฺหิ จิตฺเต โอติณฺเณ ปีติ อุปฺปชฺชิ, ปีติยา อุปฺปนฺนาย โลหิตํ ปสีทิ, โลหิเต ปสนฺเน ฉวิ ปสีทิ, ฉวิยา ปสนฺนาย ปุรตฺถิมกายโต กูฏาคาราทิปฺปมาณา รสฺมิโย อุฏฺฐหิตฺวา อากาเส ปกฺขนฺทํ ฉทฺทนฺตนาคกุลํ วิย ปาจีนทิสาย อนนฺตานิ จกฺกวาฬานิ ปกฺขนฺทาฯ ปจฺฉิมกายโต อุฏฺฐหิตฺวา ปจฺฉิมทิสาย, ทกฺขิณํสกูฏโต อุฏฺฐหิตฺวา ทกฺขิณทิสาย, วามํสกูฏโต อุฏฺฐหิตฺวา อุตฺตรทิสาย อนนฺตานิ จกฺกวาฬานิ ปกฺขนฺทาฯ

ปาทตเลหิ ปวาฬงฺกุรวณฺณา รสฺมิโย นิกฺขมิตฺวา มหาปถวิํ วินิพฺพิชฺฌ อุทกํ ทฺวิธา ภินฺทิตฺวา วาตกฺขนฺธํ ปทาเลตฺวา อชฏากาสํ ปกฺขนฺทาฯ สีสโต สํปริวตฺติยมานํ มณิทามํ วิย นีลวณฺณรสฺมิวฏฺฏิ อุฏฺฐหิตฺวา ฉ เทวโลเก วินิวิชฺฌิตฺวา นว พฺรหฺมโลเก อติกฺกมฺม อชฏากาสํ ปกฺขนฺทาฯ ตสฺมิํ ทิวเส อปริมาเณสุ จกฺกวาเฬสุ อปริมาณา สตฺตา สพฺเพ สุวณฺณวณฺณาว อเหสุํฯ ตํ ทิวสญฺจ ปน ภควโต สรีรา นิกฺขนฺตา ยาวชฺชทิวสาปิ กิร ตา รสฺมิโย อนนฺตโลกธาตุโย คจฺฉนฺติเยวฯ น เกวลญฺจ อิมสฺมิํเยว สตฺตาเห ธมฺมํ วิจินนฺตสฺส สรีรโต รสฺมิโย นิกฺขมิํสุ, อถ โข รตนฆรสตฺตาเหปิ ปฏฺฐานํ สมฺมสนฺตสฺส เอวเมว สรีรโต รสฺมิโย นิกฺขนฺตา เอวาติ เวทิตพฺพํฯ

วุตฺตญฺเหตํ อฏฺฐสาลินิยํ (ธ. ส. อฏฺฐ. นิทานกถา) –

‘‘อิเมสุ จ เอกวีสติยา ทิวเสสุ เอกทิวเสปิ สตฺถุ สรีรโต รสฺมิโย น นิกฺขนฺตา, จตุตฺเถ ปน สตฺตาเห ปจฺฉิมุตฺตราย ทิสาย รตนฆเร นิสีทิฯ ตตฺถ ธมฺมสงฺคณิํ สมฺมสนฺตสฺสปิ สรีรโต รสฺมิโย น นิกฺขนฺตาฯ วิภงฺคปฺปกรณํ, ธาตุกถํ, ปุคฺคลปญฺญตฺติํ, กถาวตฺถุปฺปกรณํ, ยมกปฺปกรณํ สมฺมสนฺตสฺสปิ รสฺมิโย น นิกฺขนฺตาฯ ยทา ปน มหาปกรณํ โอรุยฺห ‘เหตุปจฺจโย อารมฺมณปจฺจโย…เป.… อวิคตปจฺจโย’ติ สมฺมสนํ อารภิ, อถสฺส จตุวีสติสมนฺตปฏฺฐานํ สมฺมสนฺตสฺส เอกนฺตโต สพฺพญฺญุตญฺญาณํ มหาปกรเณ โอกาสํ ลภิฯ ยถา หิ ติมิรปิงฺคลมหามจฺโฉ จตุราสีติโยชนสหสฺสคมฺภีเร มหาสมุทฺเทเยว โอกาสํ ลภติ, เอวเมว สพฺพญฺญุตญฺญาณํ เอกนฺตโต มหาปกรเณเยว โอกาสํ ลภิฯ

‘‘สตฺถุ เอวํ ลทฺโธกาเสน สพฺพญฺญุตญฺญาเณน ยถาสุขํ สณฺหสุขุมธมฺมํ สมฺมสนฺตสฺส สรีรโต นีลปีตโลหิโตทาตมญฺชิฏฺฐปภสฺสรวเสน ฉพฺพณฺณรสฺมิโย นิกฺขมิํสุฯ

เกสมสฺสูหิ เจว อกฺขีนญฺจ นีลฏฺฐาเนหิ นีลรสฺมิโย นิกฺขมิํสุ, ยาสํ วเสน คคนตลํ อญฺชนจุณฺณสโมกิณฺณํ วิย อุมาปุปฺผนีลุปฺปลทลสญฺฉนฺนํ วิย วีติปตนฺตมณิตาลวณฺฏํ วิย สมฺปสาริตเมจกปฏํ วิย จ อโหสิฯ ฉวิโต เจว อกฺขีนญฺจ ปีตฏฺฐาเนหิ ปีตรสฺมิโย นิกฺขมิํสุ, ยาสํ วเสน ทิสาภาคา สุวณฺณรสนิสิญฺจมานา วิย สุวณฺณปฏปสาริตา วิย กุงฺกุมจุณฺณกณิการปุปฺผสมฺปริกิณฺณา วิย จ วิโรจิํสุฯ มํสโลหิเตหิ เจว อกฺขีนญฺจ รตฺตฏฺฐาเนหิ โลหิตรสฺมิโย นิกฺขมิํสุ, ยาสํ วเสน ทิสาภาคา จีนปิฏฺฐจุณฺณรญฺชิตา วิย สุปกฺกลาขารสนิสิญฺจมานา วิย รตฺตกมฺพลปริกฺขิตฺตา วิย ชยสุมนปาริพทฺธกพนฺธุชีวกกุสุมสมฺปริกิณฺณา วิย จ วิโรจิํสุฯ อฏฺฐีหิ เจว ทนฺเตหิ จ อกฺขีนญฺจ เสตฏฺฐาเนหิ โอทาตรสฺมิโย นิกฺขมิํสุ, ยาสํ วเสน ทิสาภาคา รชตกุเฏหิ อาสิญฺจมานขีรธาราสมฺปริกิณฺณา วิย ปสาริตรชตปฏวิตานา วิย วีติปตนฺตรชตตาลวณฺฏา วิย กุนฺทกุมุทสินฺธุวารสุมนมลฺลิกาทิกุสุมสญฺฉนฺนา วิย จ วิโรจิํสุฯ มญฺชิฏฺฐปภสฺสรา ปน ตมฺหา ตมฺหา สรีรปฺปเทสา นิกฺขมิํสุฯ อิติ ตา ฉพฺพณฺณรสฺมิโย นิกฺขมิตฺวา ฆนมหาปถวิํ คณฺหิํสุฯ

‘‘จตุนหุตาธิกทฺวิโยชนสตสหสฺสพหลา มหาปถวี นิทฺธนฺตสุวณฺณปิณฺฑิ วิย อโหสิฯ ปถวิํ ภินฺทิตฺวา เหฏฺฐา อุทกํ คณฺหิํสุฯ ปถวีสนฺธารกํ อฏฺฐนหุตาธิกจตุโยชนสตสหสฺสพหลํ อุทกํ สุวณฺณกลเสหิ อาสิญฺจมานวิลีนสุวณฺณํ วิย อโหสิฯ อุทกํ วินิวิชฺฌิตฺวา วาตํ อคฺคเหสุํฯ ฉนฺนวุตาธิกนวโยชนสตสหสฺสพหโล วาโต สมุสฺสิตสุวณฺณกฺขนฺโธ วิย อโหสิฯ วาตํ วินิวิชฺฌิตฺวา เหฏฺฐา อชฏากาสํ ปกฺขนฺทิํสุฯ อุปริภาเคน อุคฺคนฺตฺวาปิ จตุมหาราชิเก คณฺหิํสุฯ เต วินิวิชฺฌิตฺวา ตาวติํเส, ตโต ยาเม, ตโต ตุสิเต, ตโต นิมฺมานรตี, ตโต ปรนิมฺมิตวสวตฺตี, ตโต นว พฺรหฺมโลเก, ตโต เวหปฺผเล, ตโต ปญฺจ สุทฺธาวาเส วินิวิชฺฌิตฺวา จตฺตาโร อารุปฺเป คณฺหิํสุฯ จตฺตาโร จ อารุปฺเป วินิวิชฺฌิตฺวา อชฏากาสํ ปกฺขนฺทิํสุฯ

‘‘ติริยภาเคหิ อนนฺตา โลกธาตุโย ปกฺขนฺทิํสุ, เอตฺตเก ฐาเน จนฺทมฺหิ จนฺทปฺปภา นตฺถิ, สูริเย สูริยปฺปภา นตฺถิ, ตารกรูเปสุ ตารกรูปปฺปภา นตฺถิ, เทวตานํ อุยฺยานวิมานกปฺปรุกฺเขสุ สรีเร อาภรเณสูติ สพฺพตฺถ ปภา นตฺถิฯ ติสหสฺสิมหาสหสฺสิโลกธาตุยา อาโลกผรณสมตฺโถ มหาพฺรหฺมาปิ สูริยุคฺคมเน ขชฺโชปนโก วิย อโหสิ, จนฺทสูริยตารกรูปเทวตุยฺยานวิมานกปฺปรุกฺขานํ ปริจฺเฉทมตฺตกเมว ปญฺญายิตฺถฯ เอตฺตกํ ฐานํ พุทฺธรสฺมีหิเยว อชฺโฌตฺถฏํ อโหสิฯ อยญฺจ เนว พุทฺธานํ อธิฏฺฐานิทฺธิ, น ภาวนามยิทฺธิฯ สณฺหสุขุมธมฺมํ ปน สมฺมสโต โลกนาถสฺส โลหิตํ ปสีทิ, วตฺถุรูปํ ปสีทิ, ฉวิวณฺโณ ปสีทิฯ จิตฺตสมุฏฺฐานา วณฺณธาตุ สมนฺตา อสีติหตฺถมตฺเต ปเทเส นิจฺจลา อฏฺฐาสี’’ติฯ

เอวํ นิสินฺเนติ ตมฺหา สมาธิมฺหา วุฏฺฐหิตฺวา นิสินฺเนฯ เอโก พฺราหฺมโณติ นามโคตฺตวเสน อนภิญฺญาโต อปากโฏ เอโก พฺราหฺมโณฯ ‘‘หุํ หุ’’นฺติ กโรนฺโต วิจรตีติ สพฺพํ อโจกฺขชาติกํ ปสฺสิตฺวา ชิคุจฺฉนฺโต ‘‘หุํ หุ’’นฺติ กโรนฺโต วิจรติฯ เอตทโวจาติ (อุทา. อฏฺฐ. 4) เอตํ อิทานิ วตฺตพฺพํ ‘‘กิตฺตาวตา นุ โข’’ติอาทิวจนํ อโวจฯ ตตฺถ กิตฺตาวตาติ กิตฺตเกน ปมาเณนฯ นุ-ติ สํสยตฺเถ นิปาโต, โข-ติ ปทปูรเณฯ โภ-ติ พฺราหฺมณานํ ชาติสมุทาคตํ อาลปนํฯ ตถา หิ วุตฺตํ ‘‘โภวาทิ นาม โส โหติ, สเจ โหติ สกิญฺจโน’’ติ (ธ. ป. 396; สุ. นิ. 625)ฯ โคตมาติ ภควนฺตํ โคตฺเตน อาลปติฯ กถํ ปนายํ พฺราหฺมโณ สมฺปติ สมาคโต ภควโต โคตฺตํ ชานาตีติ? นายํ สมฺปติ สมาคโต, ฉพฺพสฺสานิ ปธานกรณกาเล อุปฏฺฐหนฺเตหิ ปญฺจวคฺคิเยหิ สทฺธิํ จรมาโน อปรภาเค ตํ วตํ ฉฑฺเฑตฺวา อุรุเวลายํ เสนนิคเม เอโก อทุติโย หุตฺวา ปิณฺฑาย จรมาโนปิ เตน พฺราหฺมเณน ทิฏฺฐปุพฺโพ เจว สลฺลปิตปุพฺโพ จ, เตน โส ปุพฺเพ ปญฺจวคฺคิเยหิ คยฺหมานํ ภควโต โคตฺตํ อนุสฺสรนฺโต ‘‘โภ โคตมา’’ติ ภควนฺตํ โคตฺเตน อาลปติฯ

ยโต ปฏฺฐาย วา ภควา มหาภินิกฺขมนํ นิกฺขนฺโต อโนมานทีตีเร ปพฺพชิ, ตโต ปภุติ ‘‘สมโณ โคตโม’’ติ จนฺโท วิย สูริโย วิย ปากโฏ ปญฺญาโต โหติ, น จ ตสฺส โคตฺตชานเน การณํ คเวสิตพฺพํฯ พฺราหฺมณกรณาติ พฺราหฺมณํ กโรนฺตีติ พฺราหฺมณกรณา, พฺราหฺมณภาวกราติ อตฺโถฯ เอตฺถ จ ‘‘กิตฺตาวตา’’ติ เอเตน เยหิ ธมฺเมหิ พฺราหฺมโณ โหติ, เตสํ ธมฺมานํ ปริมาณํ ปุจฺฉติฯ ‘‘กตเม’’ติ ปน อิมินา เตสํ สรูปํ ปุจฺฉติฯ

อุทานํ อุทาเนสีติ ‘‘โย พฺราหฺมโณ’’ติอาทิกํ อุทานํ อุทาเนสิ, น ปน ตสฺส พฺราหฺมณสฺส ธมฺมํ เทเสสิฯ กสฺมา? ธมฺมเทสนาย อภาชนภาวโตฯ ตถา หิ ตสฺส พฺราหฺมณสฺส อิมํ คาถํ สุตฺวา น สจฺจาภิสมโย อโหสิฯ ยถา จ อิมสฺส, เอวํ อุปกสฺส อาชีวกสฺส พุทฺธคุณปฺปกาสนํ สุตฺวาฯ ธมฺมจกฺกปฺปวตฺตนโต หิ ปุพฺพภาเค ภควตา ภาสิตํ ปเรสํ สุณนฺตานมฺปิ ตปุสฺสภลฺลิกานํ สรณทานํ วิย วาสนาภาคิยเมว ชาตํ, น อเสกฺขภาคิยํ วา นิพฺเพธภาคิยํ วาฯ เอสา หิ ธมฺมตาติฯ เวเทหิ วา อนฺตนฺติ เอตฺถ อนฺตํ นาม สพฺพสงฺขารปริโยสานํ นิพฺพานํฯ อิเม อุสฺสทา นตฺถีติ สพฺพโส อิเม ปหีนตฺตา น สนฺติฯ

อชปาลกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

มุจลินฺทกถาวณฺณนา

[5] มุจลินฺทมูเลติ (อุทา. อฏฺฐ. 11) เอตฺถ มุจลินฺโท วุจฺจติ นีปรุกฺโข, โย ‘‘นิจุโล’’ติปิ วุจฺจติ, ตสฺส สมีเปติ อตฺโถฯ เกจิ ปน ‘‘มุจโลติ ตสฺส รุกฺขสฺส นามํ, วนเชฏฺฐกตาย ปน มุจลินฺโทติ วุตฺต’’นฺติ วทนฺติฯ อุทปาทีติ สกลจกฺกวาฬคพฺภํ ปูเรนฺโต มหาเมโฆ อุทปาทิฯ เอวรูโป กิร เมโฆ ทฺวีสุเยว กาเลสุ วสฺสติ จกฺกวตฺติมฺหิ วา อุปฺปนฺเน พุทฺเธ วา, อิธ พุทฺธุปฺปาทกาเล อุทปาทิฯ โปกฺขรณิยา นิพฺพตฺโตติ โปกฺขรณิยา เหฏฺฐา นาคภวนํ อตฺถิ, ตตฺถ นิพฺพตฺโตฯ สกภวนาติ อตฺตโน นาคภวนโตฯ เอวํ โภเคหิ ปริกฺขิปิตฺวาติ สตฺต วาเร อตฺตโน สรีรโภเคหิ ภควโต กายํ ปริวาเรตฺวาฯ อุปริมุทฺธนิ มหนฺตํ ผณํ วิหจฺจาติ ภควโต มุทฺธปฺปเทสสฺส อุปริ อตฺตโน มหนฺตํ ผณํ ปสาเรตฺวาฯ ‘‘ผณํ กริตฺวา’’ติปิ ปาโฐ, โสเยวตฺโถฯ

ตสฺส กิร นาคราชสฺส เอตทโหสิ ‘‘ภควา จ มยฺหํ ภวนสมีเป รุกฺขมูเล นิสินฺโน, อยญฺจ สตฺตาหวทฺทลิกา วตฺตติ, วาสาคารมสฺส ลทฺธุํ วฏฺฏตี’’ติฯ โส สตฺตรตนมยํ ปาสาทํ นิมฺมินิตุํ สกฺโกนฺโตปิ ‘‘เอวํ กเต กายสาโร คหิโต น ภวิสฺสติ, ทสพลสฺส กายเวยฺยาวจฺจํ กริสฺสามี’’ติ มหนฺตํ อตฺตภาวํ กตฺวา สตฺถารํ สตฺตกฺขตฺตุํ โภเคหิ ปริกฺขิปิตฺวา อุปริ ผณํ ธาเรสิฯ ‘‘ตสฺส ปริกฺเขปพฺภนฺตรํ โลหปาสาเท ภณฺฑาคารคพฺภปฺปมาณํ อโหสี’’ติ อิธ วุตฺตํฯ มชฺฌิมฏฺฐกถายํ (ม. นิ. อฏฺฐ. 1.284) ปน –

‘‘ปริกฺเขปสฺส อนฺโต โอกาโส เหฏฺฐา โลหปาสาทปฺปมาโณ อโหสิ, ‘อิจฺฉิติจฺฉิเตน อิริยาปเถน สตฺถา วิหริสฺสตี’ติ นาคราชสฺส อชฺฌาสโย อโหสิ, ตสฺมา เอวํ มหนฺตํ โอกาสํ ปริกฺขิปิ, มชฺเฌ รตนปลฺลงฺโก ปญฺญตฺโต โหติ, อุปริ สุวณฺณตารกวิจิตฺตํ สโมสริตคนฺธทามกุสุมเจลวิตานํ อโหสิ, จตูสุ โกเณสุ คนฺธเตเลน ทีปา ชลิตา, จตูสุ ทิสาสุ วิวริตฺวา จนฺทนกรณฺฑกา ฐปิตา’’ติ –

วุตฺตํฯ อิจฺฉิติจฺฉิเตน อิริยาปเถน วิหริสฺสตีติ จ นาคราชสฺส อชฺฌาสยมตฺตเมตํ, ภควา ปน ยถานิสินฺโนว สตฺตาหํ วีตินาเมสิฯ

กิญฺจาปิ…เป.… จินฺเตตุํ ยุตฺตนฺติ เอตฺถ เกจิ วทนฺติ ‘‘อุณฺหคฺคหณํ โภคปริกฺเขปสฺส วิปุลภาวกรเณ การณกิตฺตนํฯ ขุทฺทเก หิ ตสฺมิํ ภควนฺตํ นาคราชสฺส สรีรสมฺภูตา อุสฺมา พาเธยฺย, วิปุลภาวกรเณน ปน ตาทิสํ มา อุณฺหํ พาธยิตฺถา’’ติฯ สอุปสคฺคปทสฺส อตฺโถ อุปสคฺเคน วินาปิ วิญฺญายตีติ อาห ‘‘วิทฺธนฺติ อุพฺพิทฺธ’’นฺติ, สา จสฺส อุพฺพิทฺธตา อุปกฺกิเลสวิคเมน ทูรภาเวน อุปฏฺฐานนฺติ อาห ‘‘เมฆวิคเมน ทูรีภูต’’นฺติฯ อินฺทนีลมณิ วิย ทิพฺพติ โชตตีติ เทโว, อากาโสฯ วิทิตฺวาติ ‘‘อิทานิ วิคตวลาหโก อากาโส, นตฺถิ ภควโต สีตาทิอุปทฺทโว’’ติ ญตฺวาฯ วินิเวเฐตฺวาติ อปเนตฺวาฯ