1. มหาขนฺธกํ

โพธิกถาวณฺณนา

อิทานิ อุภโตวิภงฺคานนฺตรํ สงฺคหมาโรปิตสฺส มหาวคฺคจูฬวคฺคสงฺคหิตสฺส ขนฺธกสฺส อตฺถสํวณฺณนํ อารภิตุกาโม ‘‘อุภินฺนํ ปาติโมกฺขาน’’นฺติอาทิมาหฯ ตตฺถ อุภินฺนํ ปาติโมกฺขานนฺติ อุภินฺนํ ปาติโมกฺขวิภงฺคานํฯ ปาติโมกฺขคฺคหเณน เหตฺถ เตสํ วิภงฺโค อเภเทน คหิโตฯ ยํ ขนฺธกํ สงฺคายิํสูติ สมฺพนฺโธฯ ขนฺธานํ สมูโห ขนฺธโก, ขนฺธานํ วา ปกาสนโต ทีปนโต ขนฺธโกฯ ‘‘ขนฺธา’’ติ เจตฺถ ปพฺพชฺชุปสมฺปทาทิวินยกมฺมสงฺขาตา จาริตฺตวาริตฺตสิกฺขาปทสงฺขาตา จ ปญฺญตฺติโย อธิปฺเปตาฯ ปพฺพชฺชาทีนิ หิ ภควตา ปญฺญตฺตตฺตา ‘‘ปญฺญตฺติโย’’ติ วุจฺจนฺติฯ ปญฺญตฺติยญฺจ ขนฺธสทฺโท ทิสฺสติ ‘‘ทารุกฺขนฺโธ อคฺคิกฺขนฺโธ’’ติอาทีสุ วิยฯ อปิจ ภาคราสฏฺฐตาเปตฺถ ยุชฺชติเยว ตาสํ ปญฺญตฺตีนํ ภาคโต ราสิโต จ วิภตฺตตฺตาฯ ขนฺธโกวิทาติ ปญฺญตฺติภาคราสฏฺฐวเสน ขนฺธฏฺเฐ โกวิทาฯ

ปทภาชนีเย เยสํ ปทานํ อตฺถา เยหิ อฏฺฐกถานเยหิ ปกาสิตาติ โยเชตพฺพํฯ เต เจ ปุน วเทยฺยามาติ เต เจ อฏฺฐกถานเย ปุนปิ วเทยฺยามฯ อถ วา ปทภาชนีเย เยสํ ปทานํ เย อตฺถา เหฏฺฐา ปกาสิตา, เต เจ อตฺเถ ปุน วเทยฺยามาติ โยเชตพฺพํฯ อิมสฺมิํ ปกฺเข หิ-สทฺโท ปทปูรเณ ทฏฺฐพฺโพฯ ปริโยสานนฺติ สํวณฺณนาปริโยสานํฯ อุตฺตานา เจว เย อตฺถาติ เย อตฺถา ปุพฺเพ อปกาสิตาปิ อุตฺตานา อคมฺภีราฯ