อริยา เจตฺถ ปณฺณตฺติํ ชานนฺตา วีติกฺกมํ น กโรนฺติ, ปุถุชฺชนา ปน ปณฺณตฺติํ ชานิตฺวาปิ วีติกฺกมํ กโรนฺติ, เต จ สตฺถุโน อาณาวีติกฺกมเจตนาย พลวอกุสลภาวโต ฌานา ปริหายนฺตีติ ทฏฺฐพฺพํ, อุกฺกฏฺฐปริจฺเฉเทน อริยปุคฺคเล เอว สนฺธาย ‘‘กุสลาพฺยากตจิตฺเตหิ ทฺวิจิตฺต’’นฺติ วุตฺตํฯ ปณฺณตฺติํ อชานนฺตา ปน ฌานลาภี ปุถุชฺชนา วตฺถุมฺหิ โลภวเสน อกุสลจิตฺเตนปิ น อาโรเจนฺตีติ นตฺถิฯ อิธ ทุกฺขเวทนาย อภาวโต ‘‘ทฺวิเวทน’’นฺติ อิมสฺส อนุรูปํ กตฺวา ทฺวิจิตฺตนฺติ อิทํ วุตฺตนฺติ เอวํ วา เอตฺถ อธิปฺปาโย คเหตพฺโพฯ เสสํ อุตฺตานเมวฯ อุตฺตริมนุสฺสธมฺมสฺส ภูตตา, อนุปสมฺปนฺนสฺส อาโรจนํ, ตงฺขณวิชานนา, อนญฺญปฺปเทโสติ อิมานิ ปเนตฺถ จตฺตาริ องฺคานิฯ

ภูตาโรจนสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

9. ทุฏฺฐุลฺลาโรจนสิกฺขาปทวณฺณนา

[78] นวเม ทุฏฺฐุลฺลสทฺทตฺถทสฺสนตฺถนฺติ ทุฏฺฐุลฺลสทฺทสฺส อตฺถทสฺสนตฺถํฯ อตฺเถ หิ ทสฺสิเต สทฺโทปิ ‘‘อยํ เอเตสุ อตฺเถสุ วตฺตตี’’ติ ทสฺสิโตเยว โหติฯ ‘‘ยํ ยํ ทุฏฺฐุลฺลสทฺเทน อภิธียติ, ตํ สพฺพํ ทสฺเสตุํ ปาราชิกานิ วุตฺตานี’’ติ อยญฺเหตฺถ อธิปฺปาโยฯ ตตฺรายํ วิจารณาติ ตตฺร ปาฬิยํ อยํ วิจารณา, ตตฺร ปาฬิอฏฺฐกถาสุ วา อยํ วิจารณาฯ ตตฺถ ภเวยฺยาติ ตตฺถ กสฺสจิ วิมติ เอวํ ภเวยฺยฯ อนุปสมฺปนฺนสฺส ทุฏฺฐุลฺลาโรจเน วิย ทุกฺกเฏน ภวิตพฺพนฺติ อาห ‘‘ทุกฺกฏํ อาปชฺชตี’’ติฯ อกฺโกสนฺโตปิ ทุกฺกฏํ อาปชฺเชยฺยาติ โอมสวาเทน ทุกฺกฏํ อาปชฺเชยฺยฯ อธิปฺปายํ อชานนฺเตนปิ อฏฺฐกถาจริยานํ วจเนเยว ฐาตพฺพนฺติ ทีปนตฺถํ ‘‘อฏฺฐกถาจริยาว เอตฺถ ปมาณ’’นฺติ วุตฺตํฯ ปุนปิ อฏฺฐกถาวจนเมว อุปปตฺติโต ทฬฺหํ กตฺวา ปติฏฺฐเปนฺโต ‘‘อิมินาปิ เจต’’นฺติอาทิมาหฯ

[80] ‘‘อญฺญตฺร ภิกฺขุสมฺมุติยา’’ติ วุตฺตตฺตา สมฺมุติ อตฺถีติ คเหตพฺพาติ อาห ‘‘อิธ วุตฺตตฺตาเยวา’’ติอาทิฯ

[82] อาทิโต ปญฺจ สิกฺขาปทานีติ ปาณาติปาตาทีนิ ปญฺจ สิกฺขาปทานิฯ ‘‘เสสานีติ วิกาลโภชนาทีนิ ปญฺจา’’ติ วทนฺติฯ