ตถา หิ ปฏสฺส เอกเทเสปิ ทฑฺเฒ ‘‘ปโฏ ทฑฺโฒ’’ติ โวหรนฺติ , เอวํ อิตฺถิยา วจฺจมคฺคาทีสุ กิสฺมิญฺจิ มคฺเค สนฺถเต อิตฺถี ‘‘สนฺถตา’’ติ วุจฺจติฯ เตนาห ‘‘สนฺถตา นามา’’ติอาทิฯ วตฺถาทีนิ อนฺโต อปฺปเวเสตฺวา พหิ ฐเปตฺวา พนฺธนํ สนฺธาย ‘‘ปลิเวเฐตฺวา’’ติ วุตฺตํฯ เอกเทเส สมุทายโวหารวเสเนว ภิกฺขุปิ ‘‘สนฺถโต’’ติ วุจฺจตีติ อาห ‘‘สนฺถโต นามา’’ติอาทิฯ ยตฺตเก ปวิฏฺเฐติ ติลผลมตฺเต ปวิฏฺเฐฯ อกฺขิอาทิมฺหิ สนฺถเตปิ ยถาวตฺถุกเมวาติ อาห ‘‘ถุลฺลจฺจยกฺเขตฺเต ถุลฺลจฺจยํ, ทุกฺกฏกฺเขตฺเต ทุกฺกฏเมว โหตี’’ติฯ

ขาณุํ ฆฏฺเฏนฺตสฺส ทุกฺกฏนฺติ อิตฺถินิมิตฺตสฺส อนฺโต ขาณุํ ปเวเสตฺวา สมตลํ อติริตฺตํ วา ขาณุํ ฆฏฺเฏนฺตสฺส ทุกฺกฏํ ปเวสาภาวโตฯ สเจ ปน อีสกํ อนฺโต ปวิสิตฺวา ฐิตํ ขาณุกเมว องฺคชาเตน ฉุปติ, ปาราชิกเมวฯ ตสฺส ตลนฺติ เวฬุนฬาทิกสฺส อนฺโตตลํฯ วินีตวตฺถูสุ ‘‘เตน โข ปน สมเยน อญฺญตโร ภิกฺขุ สีวถิกํ คนฺตฺวา ฉินฺนสีสํ ปสฺสิตฺวา วฏฺฏกเต มุเข อจฺฉุปนฺตํ องฺคชาตํ ปเวเสสิฯ ตสฺส กุกฺกุจฺจํ อโหสิ…เป.… อนาปตฺติ ภิกฺขุ ปาราชิกสฺส, อาปตฺติ ทุกฺกฏสฺสา’’ติ วุตฺตตฺตา ตสฺส สุตฺตสฺส อนุโลมโต ‘‘อากาสคตเมว กตฺวา ปเวเสตฺวา นีหรติ, ทุกฺกฏ’’นฺติ (ปารา. 73) วุตฺตํฯ พหิทฺธา ขาณุเกติ อนฺโตปเวสิตเวณุปพฺพาทิกสฺส พหิ นิกฺขนฺตขาณุเกฯ เมถุนราเคน อินฺทฺริยพทฺธอานินฺทฺริยพทฺธสนฺตาเนสุ ยตฺถ กตฺถจิ อุปกฺกมนฺตสฺส น สกฺกา อนาปตฺติยา ภวิตุนฺติ ‘‘ทุกฺกฏเมวา’’ติ วุตฺตํฯ เตเนว วินีตวตฺถุมฺหิ อฏฺฐิเกสุ อุปกฺกมนฺตสฺส ทุกฺกฏํ วุตฺตํฯ

สนฺถตจตุกฺกเภทกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ

ราชปจฺจตฺถิกาทิจตุกฺกเภทกถาวณฺณนา

[65] สามญฺญโชตนาย ปกรณโต วิเสสวินิจฺฉโยติ อาห ‘‘ธุตฺตาติ เมถุนุปสํหิตขิฑฺฑาปสุตา’’ติอาทิฯ อิทานิ สามญฺญโตปิ อตฺถสมฺภวํ ทสฺเสนฺโต ‘‘อิตฺถิธุตฺตสุราธุตฺตาทโย วา’’ติ อาหฯ หทยนฺติ หทยมํสํฯ

สพฺพากาเรน จตุกฺกเภทกถาวณฺณนา นิฏฺฐิตาฯ