เมนู

อนุปญฺญตฺติวณฺณนา

ติรจฺฉาเนสุ คตายาติ ติรจฺฉาเนสุ อุปฺปนฺนายฯ ยสฺมา ติรจฺฉานคตา นาม อติขุทฺทกาปิ โหนฺติ, เยสํ มคฺเคสุ ติลผลมตฺตมฺปิ ปเวสนํ นปฺปโหติ, ตสฺมา น สพฺพาว ติรจฺฉานคติตฺถิโย ปาราชิกวตฺถุภูตาติ ปเวสนปฺปโหนกวเสน ลพฺภมานกติรจฺฉานคติตฺถิโย ปริจฺฉินฺทิตฺวา ทสฺเสนฺโต ‘‘ปาราชิกวตฺถุภูตา เอว เจตฺถา’’ติอาทิมาหฯ อปทานํ อหิมจฺฉาติอาทิคาถา ปาราชิกวตฺถูนํ เหฏฺฐิมปริจฺเฉททสฺสนตฺถํ โปราเณหิ ฐปิตาฯ ตตฺถ อหีติ ชาตินิทฺเทเสน สพฺพาปิ สปฺปชาติ สงฺคหิตาติ อาห – ‘‘อหิคฺคหเณน…เป.… ทีฆชาติ สงฺคหิตา’’ติฯ ตตฺถ โคนสาติ สปฺปวิเสสา, เยสํ ปิฏฺฐีสุ มหนฺตานิ มณฺฑลานิ สนฺทิสฺสนฺติฯ มจฺฉคฺคหณํ โอทกชาติยา อุปลกฺขณปทนฺติ อาห – ‘‘มจฺฉคฺคหเณน…เป.… โอทกชาติ สงฺคหิตา’’ติฯ เตเนว มณฺฑูกกจฺฉปานํ สปาทกตฺเตปิ โอทกชาติกตฺตา สงฺคโห กโตฯ

มุขสณฺฐานนฺติ โอฏฺฐจมฺมสณฺฐานํฯ วณสงฺเขปํ คจฺฉตีติ วณสงฺคหํ คจฺฉติ นวสุ วณมุเขสุ สงฺคหิตตฺตาติ อธิปฺปาโยฯ วเณ ถุลฺลจฺจยญฺจ ‘‘อมคฺเคน อมคฺคํ ปเวเสติ, อาปตฺติ ถุลฺลจฺจยสฺสา’’ติ อิมสฺส วเสน เวทิตพฺพํฯ ตสฺมิญฺหิ สุตฺเต ทฺวีสุ สมฺภินฺนวเณสุ เอเกน วเณน ปเวเสตฺวา ทุติเยน นีหรนฺตสฺส ถุลฺลจฺจยํ วุตฺตํฯ วกฺขติ จ ‘‘อิมสฺส สุตฺตสฺส อนุโลมวเสน สพฺพตฺถ วณสงฺเขเป ถุลฺลจฺจยํ เวทิตพฺพ’’นฺติ (ปารา. อฏฺฐ. 1.66)ฯ กุกฺกุฏิคฺคหณมฺปิ สพฺพาย ปกฺขิชาติยา อุปลกฺขณปทนฺติ อาห – ‘‘กุกฺกุฏิคฺคหเณน…เป.… ปกฺขิชาติ สงฺคหิตา’’ติฯ มชฺชาริคฺคหณมฺปิ จตุปฺปทชาติยา อุปลกฺขณปทนฺติ ทฏฺฐพฺพํฯ เตนาห – ‘‘มชฺชาริคฺคหเณน…เป.… จตุปฺปทชาติ สงฺคหิตา’’ติฯ รุกฺขสุนขา นาม กลนฺทกาติปิ วทนฺติฯ มงฺคุสาติ นงฺคุลาฯ

ปราชิต-สทฺโท อุปสคฺคสฺส วุทฺธิํ กตฺวา ต-การสฺส จ ก-การํ กตฺวา ปาราชิโกติ นิทฺทิฏฺโฐติ อาห ‘‘ปาราชิโกติ ปราชิโต’’ติฯ ‘‘กตฺถจิ อาปตฺตีติ ‘ปาราชิเกน ธมฺเมน อนุทฺธํเสยฺยา’ติอาทีสุ (ปารา. 384, 391), กตฺถจิ สิกฺขาปทนฺติ อิทํ ปน ทิสฺวา ชานิตพฺพ’’นฺติ คณฺฐิปเทสุ วุตฺตํฯ ปราชยตีติ ปาราชิกํ, ปาราชิกาติ จ กตฺตุสาธเนน ปาราชิก-สทฺเทน สิกฺขาปทํ อาปตฺติ จ วุจฺจตีติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘โย ตํ อติกฺกมตี’’ติอาทิฯ ปุคฺคโล ปน กมฺมสาธเนน ปาราชิก-สทฺเทน วุจฺจตีติ ทสฺเสนฺโต อาห ‘‘ปุคฺคโล ยสฺมา ปราชิโต’’ติอาทิฯ

เอตเมว หิ อตฺถํ สนฺธายาติ ‘‘ตํ อาปตฺติํ อาปนฺโน ปุคฺคโล ปราชิโต โหติ ปราชยมาปนฺโน’’ติ เอตมตฺถํ สนฺธายฯ จุโต ปรทฺโธติอาทินา หิ ตํ อาปตฺติํ อาปนฺนปุคฺคโล จุโต โหติ ปราชิโต ปราชยํ อาปนฺโนติ อยมตฺโถ วิญฺญายติ, น ปน ปุคฺคโล ปาราชิโก นาม โหตีติ เอตมตฺถํ สนฺธายาติ เอวมตฺโถ คเหตพฺโพฯ